Ustawa o układach zbiorowych pracy wchodzi w życie

Od 13 grudnia 2025 r. wchodzi w życie ustawa o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych (UZP) — kluczowa reforma zbiorowego prawa pracy, przygotowywana przez lata, a wymuszona dyrektywą UE 2022/2041 o adekwatnych płacach minimalnych. Równocześnie zostaje uchylony cały Dział XI Kodeksu pracy  — co oznacza, że poprzednie przepisy regulujące układy zbiorowe tracą moc.

Co zmienia Ustawa o UZP — najważniejsze nowości:

• Ustawa porządkuje dotychczas rozproszone regulacje: określa zasady zawierania, obowiązywania, ewidencjonowania i udostępniania układów zbiorowych pracy oraz porozumień zbiorowych.
• Wprowadza Krajową Ewidencję Układów Zbiorowych Pracy (KEUZP) — elektoniczną, centralną bazę, do której będą zgłaszane wszystkie układy, porozumienia i protokoły dodatkowe. To zwiększa przejrzystość, efektywność i dostępność informacji.
• Katalog spraw, które mogą być regulowane układami zbiorowymi, został znacząco rozszerzony. Dotyczy to m.in.: czasu pracy, urlopów, wynagrodzeń, organizacji pracy, BHP, przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji, funduszy socjalnych, szkoleń, godzenia życia zawodowego i prywatnego, polityki wiekowej i aktywnego starzenia się, a także zasad dialogu społecznego.
• Zlikwidowano bariery formalne — procedury rokowań mają być prostsze, bardziej przejrzyste i szybsze. W razie impasu możliwe będzie skorzystanie z mediacji.
• Utrzymano zasadę korzystności — układy zbiorowe nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż obowiązujące ustawowe normy.
• Kary za naruszenia: grzywny (nawet ograniczenie wolności) za odmowę rokowań, fałszywe dane czy brak zgłoszenia do rejestru.
• Plan wsparcia rokowań: Ministerstwo co roku raportuje zasięg, a co 5 lat – przegląda działania na rzecz dialogu, w konsultacji z Radą Dialogu Społecznego.

Co to oznacza dla związków zawodowych  i pracowników?

To narzędzie do realnej poprawy warunków pracy – więcej układów oznacza wyższe płace, lepszą ochronę i stabilność. Ustawa automatyzuje korzystne postanowienia w umowach o pracę i blokuje te gorsze od Kodeksu pracy. Chociaż długo oczekiwana reforma wchodzi w życie, to pozostaje dużo wątpliwości co do jej kluczowych elementów, np. rzeczywistej chęci pracodawców do zawierania układów i porozumień zbiorowych. Podczas tworzenia tej ustawy odrzucono poprawki zgłoszone przez posła Jana Mosińskiego (PiS) dotyczyły one m.in. wykreślenia zapisu mówiącego o tym, że zakładowego układu zbiorowego pracy nie zawiera się dla członków korpusu służby cywilnej oraz ustalenia, aby u pracodawcy zatrudniającego przynajmniej 50 pracowników, gdzie działa co najmniej jedna organizacja związkowa, można było raz na dwa lata przeprowadzić rokowania w celu zawarcia układu zbiorowego.

mm