Ochrona związkowa dla zleceniobiorców
Od 1 stycznia 2019 r. osoby zatrudnione na umowy cywilnoprawne, samozatrudnieni mogą tworzyć i przystępować do związków zawodowych. Jeśli pracodawca naruszy ochronę związkową niepracownika (np. zleceniobiorcy), będzie musiał się liczyć z konsekwencjami finansowymi.
Od 1 stycznia 2019 r. osoby zatrudnione na umowy cywilnoprawne, o pracę nakładczą i samozatrudnieni mogą korzystać ze szczególnych gwarancji zatrudnienia, jeżeli zostaną umieszczeni na liście chronionych działaczy związkowych. Jeśli pracodawca naruszy ich prawa w tym zakresie, musi wypłacić im rekompensatę pieniężną. Ustawa z 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa zmieniająca) wprowadza od 1 stycznia 2019 r. nowe pojęcie – osoba wykonująca pracę zarobkową. Oznacza ono pracownika w rozumieniu art. 2 Kodeksu pracy lub osobę świadczącą pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia ona do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy. Z kolei pracodawcą na podstawie przepisów związkowych będzie nie tylko ten, kto spełnia wymagania dotyczące definicji pracodawcy z art. 3 Kodeksu pracy, ale również jednostka organizacyjna (nawet nieposiadająca osobowości prawnej) i osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają inną niż pracownik osobę wykonującą pracę zarobkową, niezależnie od podstawy tego zatrudnienia. Te definicje mają decydujące znaczenie dla realizacji zmodyfikowanych zasad ochrony zatrudnienia działaczy związkowych.Zakres ochrony związkowej
Szczególna ochrona trwałości zatrudnienia (ochrona związkowa) polega od 1 stycznia 2019 r. na zakazie wypowiadania (w tym jednostronnie zmieniającego na niekorzyść warunki pracy i wynagradzania chronionego związkowca) i rozwiązywania stosunku prawnego (obecnie wyłącznie stosunku pracy) przez pracodawcę bez uzyskania uprzedniej zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej. Jej działanie ma być wyłączone tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo w sytuacjach przewidzianych przez odrębne przepisy (art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych po nowelizacji, dalej ustawa związkowa po nowelizacji). Ustawa związkowa w poprzednim brzmieniu nie przewidywała żadnego terminu, w którym pracodawca ma uzyskać zgodę na zakończenie stosunku pracy lub zmianę warunków chronionego związkowca. To się zmieniło od 1 stycznia 2019 r. Po nowelizacji przepisów zarząd zakładowej organizacji związkowej ma na udzielenie/nieudzielenie zgody:- 14 dni roboczych liczonych od dnia złożenia przez pracodawcę pisemnego zawiadomienia o zamiarze wypowiedzenia lub jednostronnej zmiany stosunku prawnego wraz z podaniem przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie lub jednostronną zmianę stosunku prawnego,
- 7 dni roboczych liczonych od dnia złożenia przez pracodawcę pisemnego zawiadomienia o zamiarze rozwiązania stosunku prawnego z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie stosunku prawnego.
Krąg uprawnionych do ochrony związkowej
Obecnie z ochrony związkowej korzystają działacze pozostający w stosunkach pracy i na dotychczasowych zasadach nadal im ona przysługuje do czasu upływu okresu, na który została przyznana, jeśli 1 stycznia 2019 r. będą związkowcami (art. 17 i art. 19 ust. 3 ustawy zmieniającej). Po tym dniu obejmie ona również zatrudnionych na innych podstawach, tj. umowach cywilnoprawnych (np. zlecenia, o dzieło, agencyjnej czy o świadczenie usług), umowach o pracę nakładczą oraz samozatrudnionych (prowadzących jednoosobowo działalność gospodarczą, niezatrudniających innych osób), jeśli mieszczą się w definicji osoby wykonującej pracę zarobkową. Jednak nie dotyczy to wszystkich osób, lecz jedynie tych, których wskaże zarząd zakładowej organizacji związkowej (reprezentatywnej w rozumieniu art. 253 ust. 1 lub ust. 2 ustawy związkowej po nowelizacji lub niereprezentatywnej). Wskazanie może dotyczyć:- członków zarządu organizacji związkowej,
- innych osób wykonujących pracę zarobkową, będących członkami danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionych do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu,
- osób dokonujących za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy.
Maksymalna liczba chronionych działaczy związkowych
| Liczba członków zakładowej organizacji związkowej | Łączna liczba osób chronionych o statusie pracowniczym i niepracowniczym |
| Do 20 członków reprezentatywnego związku zatrudnionych przez pracodawcę | 2 osoby wykonujące pracę zarobkową |
| Więcej niż 20 członków reprezentatywnego związku zatrudnionych przez pracodawcę | 2 osoby wykonujące pracę zarobkową oraz dodatkowo po jednej na każdą rozpoczętą liczbę: – 10 członków tej organizacji zatrudnionych przez pracodawcę, w przedziale od 21 do 50 tych członków, – 20 członków tej organizacji zatrudnionych przez pracodawcę, w przedziale od 51 do 150 tych członków, – 30 członków tej organizacji zatrudnionych przez pracodawcę, w przedziale od 151 do 300 tych członków, – 40 członków tej organizacji zatrudnionych przez pracodawcę, w przedziale od 301 do 500 tych członków, – 50 członków tej organizacji zatrudnionych przez pracodawcę, w przedziale powyżej 500 tych członków |
| Bez względu na liczbę członków niereprezentatywnej organizacji | 1 osoba wykonująca pracę zarobkową |
| Bez względu na liczbę członków po utworzeniu komitetu założycielskiego związku | 3 osoby wykonujące pracę zarobkową |
| W razie braku wskazania osób chronionych | Przewodniczący zakładowej organizacji związkowej lub komitetu założycielskiego |
| Bez względu na liczbę członków – w razie wyboru do pełnienia funkcji związkowej poza zakładową organizacją związkową | Osoba wykonująca pracę zarobkową, pełniąca funkcję związkową poza zakładową organizacją związkową, korzystająca u pracodawcy z urlopu bezpłatnego lub zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy |
