Na stronie IPN pojawił się bardzo ciekawy artykuł autorstwa Przemysława Wójtowicza – dotyczący toruńskiej i grudziądzkiej opozycji przedsierpniowej. Poniżej prezentujemy kilka fragmentów, wszak niedługo kolejne „urodziny Solidarności”…
Na pierwszy rzut oka województwo toruńskie w połowie lat 70. XX wieku nie wyróżniało się niczym szczególnym – było jednym z kilkudziesięciu nowoutworzonych jednostek administracyjnych. A jednak to właśnie na jego obszarze doszło do szczególnego fenomenu.
(…)Na tle wyżej opisanych okoliczności w województwie toruńskim po czerwcu 1976 roku doszło do powstania najprężniejszych i największych w regionie grup „przedsierpniowej” opozycji demokratycznej. Stanowiło to fenomen nie tylko w skali regionu kujawsko-pomorskiego (albowiem gdzie indziej funkcjonowali zaledwie pojedynczy działacze) – ale i w skali kraju, gdyż przypadki tak dużych, dobrze skoordynowanych i aktywnych struktur występowały praktycznie wyłącznie w wielkich, kilkusettysięcznych ośrodkach miejskich, takich jak: Warszawa, Kraków, Gdańsk, Poznań. Z perspektywy tychże metropolii Toruń, a zwłaszcza Grudziądz, postrzegane bywały jako ośrodki jeszcze do niedawna powiatowe. Nie wszyscy mogli sobie zdawać sprawę z tego, gdzie są one w ogóle położone, gdyż niknęły w morzu podobnych nijakich miejscowości.(…)
(…)Miastem, w którym powstała pierwsza zorganizowana grupa opozycyjna, był Grudziądz (liczący ówcześnie ok. 85 tys. mieszkańców). Punktem zwrotnym, dającym jej początek, stał się strajk załogi w jednym z większych zakładów przemysłowych – Pomorskiej Odlewni i Emalierni – przeciwko zapowiedzianej podwyżce żywności oraz podniesieniu norm. Doszło do niego 25 czerwca 1976 roku. Na terenie ówczesnego województwa toruńskiego był to jedyny duży, całodniowy protest, który możemy zaliczyć do wydarzeń Czerwca ’76. Zaskoczenie wywołała nadspodziewanie ostra reakcja władzy (jak wiemy – skoordynowana w skali całego kraju), polegająca na zwolnieniu kilkudziesięciu najbardziej aktywnych uczestników protestu. Skutkiem tego doszło do oddolnego utworzenia wspierającej się grupy zwolnionych z pracy robotników, próbującej początkowo walczyć o swoje prawa, a następnie podejmującej różnorodne społeczne inicjatywy. Gromadziła ona maksymalnie kilkanaście aktywnych osób. Jej liderem został cieszący się zaufaniem rencista (były pracownik POiE) – Edmund Zadrożyński, który pomimo wieku odznaczał się niebagatelnym zaangażowaniem.(…)
Autor: Przemysław Wójtowicz
Fotografie z zasobów IPN. Przy tytule -= znany toruński opozycjonista Stanisław Śmigel (zdjęcie operacyjne SB), niżej – 31 sierpień 81, marsz protestacyjny w Grudziądzu. Wszystkich, których interesuje „prahistoria” naszego związku zapraszamy do przeczytania całego artykułu. Link – https://przystanekhistoria.pl/pa2/teksty/108184,Powiatowe-preludium-Grupy-przedsierpniowej-opozycji-demokratycznej-na-terenie-wo.html
