Lato w najlepsze i jak zwykle – pojawiły się problemy związane z udzielaniem urlopów. W Regionie wystąpiło parę (zgłoszonych) wypadków nie udzielania przez pracodawców urlopów – i to pomimo wcześniejszego ustalenia listy urlopowej. Nasze koleżanki i koledzy różnie sobie z tym radzą – w jednym wypadku doszło nawet do porzucenia pracy. Nie jest to problem nowy, bo właśnie niedawno swój finał sądowy miały sprawy sprzed dwóch lat. Dla pracowników wyszły one marnie. Dlaczego?

Taka sytuacja – pracownik zwrócił się o udzielenie należnego mu urlopu wypoczynkowego (zaległego, którego nie mógł wykorzystać ze względu na chorobę), a pracodawca odmówił udzielenia tego urlopu, mimo braku po jego stronie ważnych przyczyn uzasadniających taką odmowę (z niezrozumiałych powodów). Wobec tego pracownik sam udzielił sobie urlopu, a pracodawca -w konsekwencji – rozwiązał z nim umowę o pracę w trybie natychmiastowym (52 kp). Słusznie?… Zgodnie z nieprecyzyjnym prawem.

Sprawa oczywiście trafiła do sądu (kolejnych instancji) i w rezultacie pracownik przegrał, choć zdaniem SN, przy ocenie stopnia winy w naruszeniu podstawowego obowiązku pracowniczego (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.) pracownika rozpoczynającego przysługujący mu urlop wypoczynkowy w określonym terminie (niewynikającym z planu urlopów) bez zgody pracodawcy, należy uwzględniać okoliczności konkretnego przypadku, w tym zwłaszcza istnienie po stronie pracodawcy istotnych przyczyn uzasadniających odmowę udzielenia urlopu. Jeżeli po stronie pracodawcy takie szczególne przyczyny nie istnieją, to takie zachowanie pracownika może być ocenione, jako niestanowiące ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.

Pytanie związkowca – czy jest taki pracodawca u którego „nie istnieją szczególne przyczyny”? Dobre.

Prawo mówi, że pracownik udając się na urlop musi zawsze uzyskać zgodę pracodawcy, choćby pracował, przez długi okres czasu, bez możliwości wykorzystania z urlopu wypoczynkowego. Samodzielne, samowolne powzięcie decyzji o rozpoczęciu urlopu, poprzedzone chociażby złożeniem wniosku o urlop i uzasadnione z punktu widzenia zasad prawa pracy i współżycia społecznego (każdy ma prawo do wypoczynku) może skutkować rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika z powodu niestawienia się do pracy.

SN podkreślał w swoim orzecznictwie, że z uwagi na charakter decyzji o udzieleniu urlopu wniosek urlopowy powinien zostać złożony przez pracownika odpowiednio wcześniej po to, by pracodawca mógł należycie przygotować się do nieobecności urlopowanego pracownika. Jednakże, złożenie tego wniosku nie uprawnia pracownika do rozpoczęcia urlopu, ponieważ nie może on sam sobie udzielić urlopu. Pracownik, który nie czekając na rozpoznanie jego wniosku urlopowego, samowolnie opuszcza pracę, narusza warunki umowy o pracę, co uzasadnia jej niezwłoczne rozwiązanie przez pracodawcę. Takie zaś rozwiązanie umowy nie może stanowić przejawu naruszenia zasad współżycia społecznego (por. wyrok z 9.4.1949 r., C 262/49, PiZS Nr 3-4/1949, s. 182). Samowolne udanie się pracownika na urlop (także w okresie wypowiedzenia) może być uznane za ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 KP (por. wyrok z 17.12.1980 r., I PRN 136/80, niepubl.).

Także rozpoczęcie przez pracownika urlopu niewykorzystanego zgodnie z planem urlopów, jedynie po zawiadomieniu pracodawcy o tym, bez oczekiwania na decyzję o udzieleniu mu urlopu, stanowi przykład nieusprawiedliwionej nieobecności, która uzasadnia zastosowanie przez pracodawcę trybu rozwiązania stosunku pracy na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 KP (por. wyrok z 3.4.2001 r., I PKN 587/00, Prawo Pracy i Prawo Socjalne-Przegląd Orzecznictwa Nr 12/2002, s. 25).

Zawiadomienie pracodawcy o rozpoczęciu zaległego urlopu wypoczynkowego nie usprawiedliwia nieobecności pracownika w pracy. Jak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 grudnia 2000 r. (I PKN 121/2000 OSNAPiUS 2002/15 poz. 353 Monitor Prawniczy 2001/15 str. 766 Prawo pracy i prawo socjalne – Przegląd orzecznictwa 2002/6 str. 12 Praca i Zabezpieczenie Społeczne 2002/6 str. 38 Monitor Prawniczy 2002/18 str. 856) naruszenie przez pracodawcę obowiązku udzielania pracownikowi urlopu wypoczynkowego za dany rok do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego, nie uprawnia pracownika do rozpoczęcia po tym terminie urlopu bez zgody pracodawcy.