„O powrót do korzeni”. Obchody świąt i rocznic organizowanych przez inowrocławską „Solidarność” (1980-1981)
poniedziałek, 9 Lipiec, 2018
Jednym z najważniejszych zadań, jakie postawili sobie członkowie związku w 1980 roku było przywrócenie godnej oprawy uroczystościom, przypominającym mieszkańcom miasta o dawnej tradycji i symbolach niepodległego państwa. Wielkie zasługi położyła tutaj m.in. komisja oświaty, która zaczęła organizować dla uczniów imprezy o charakterze patriotycznym z okazji rocznicy wybuchu powstania listopadowego. Jednak pierwszą wielką manifestacją inowrocławskiej „Solidarności” było zorganizowanie obchodów rocznicy do niedawna całkowicie zakazanej, a mianowicie wydarzeń na Wybrzeżu z 1970 roku.
16 grudnia 1980 roku flagami narodowymi udekorowano Hutę Szkła Gospodarczego „Irena”, Fabrykę Maszyn Rolniczych „Agromet-Inofama”, Zakłady Metalowe „Inoterma-Domgos”, Dworzec PKP, budynek Pogotowia Ratunkowego oraz niektóre placówki oświatowe. W południe zawyły syreny alarmowe wielu zakładów pracy. Popołudniu o godzinie 15.30 w kościele p.w. Zwiastowania NMP odprawiona została msza święta poświęcona pamięci ofiar grudnia. W trakcie kazania ksiądz Zenon Lewandowski, wikariusz parafii, nawiązał do działań związku, który jak kiedyś Chrystus „walczy o prawa dla ludzi”. Zresztą nowy rok jeszcze bardziej zaostrzył sytuację w kraju. Wydarzenia marcowe w Bydgoszczy, podczas których pobito trzech działaczy regionu, ujawniły prawdziwe oblicze władzy. Pomimo trudności w wyegzekwowaniu realizacji porozumień sierpniowych i dalszego odmawiania rejestracji związku chłopskiego, „Solidarność” przygotowywała się do obchodów kolejnych świąt. Delegacja związku uczestniczyła m.in. w obchodach 62. rocznicy wyzwolenia miasta spod pruskiej niewoli, które 6 stycznia 1981 roku miały miejsce opodal powstańczego pomnika. To właśnie tam „Solidarność” zorganizowała na początku maja uroczystości związane ze 190. rocznicą uchwalenia Konstytucji 3 Maja.
Już od rana 3 maja 1981 roku przy Stadionie Miejskim zaczęli gromadzić się przedstawiciele i sympatycy związku. O godzinie 9.30 przy dźwiękach orkiestry dętej z Inowrocławskich Zakładów Chemicznych wyruszył pochód ulicami Roosvelta, Solankową, Królowej Jadwigi, Fornalskiej i Orłowską pod Pomnik Powstańców Wielkopolskich. U stóp monumentu delegacje MKZ (Zbigniew Gedowski, Stanisław Fijałkowski i Jan Wojciech Zieliński) oraz NSZZ RI „Solidarność” złożyły wspólny wieniec, a przedstawiciele poszczególnych komisji kwiaty.
Następnie pomiędzy pomnikiem a kościołem p.w. Imienia NMP została odprawiona msza święta, w której uczestniczyło kilka tysięcy mieszkańców miasta i okolic. Kazanie wygłosił ksiądz Roman Zientarski, który nawiązał do historii narodu. Przypomniał, że społeczeństwo spotyka się w szczególnym miejscu, w pobliżu mogił konfederatów barskich i powstańców wielkopolskich. „Mogiły te są symbolem nadziei Polaków, nadziei w końcu spełnionej, gdy Polska odzyskała niepodległość” – mówił ksiądz Zientarski.
Po zakończeniu mszy pochód skierował się ulicami Jacewską i Marii Skłodowskiej-Curie w stronę byłego hitlerowskiego obozu na Błoniach. Również tam złożono wieńce i kwiaty, a okolicznościowe przemówienia wygłosili ks. Ryszard Pruczkowski, Franciszek Kręcichwost (rolnik z Jaksic) oraz J.W. Zieliński, który powiedział m.in. „Wierzę w to, że już w następnym roku dzień 3 Maja i 11 Listopada będą świętami narodowymi z orkiestrą wojskową i defiladą. Dla każdego z nas uczestnictwo w 3-majowej manifestacji winno być obowiązkiem i zaszczytem.”. Na koniec odśpiewano Rotę i hymn narodowy.
W kalendarzu imprez organizowanych przez inowrocławską „Solidarność” nie mogło oczywiście zabraknąć rocznicy utworzenia związku. 30 sierpnia 1981 roku w mieście odbyły się uroczystości zorganizowane przez Prezydium Zarządu Oddziału. W godzinach rannych odprawiona została msza święta nieopodal kościoła Imienia NMP. Po jej zakończeniu głos zabrał jeden z przedstawicieli NSZZ „Solidarność”, który w swoim wystąpieniu nawiązał do wydarzeń w czerwcu 1956 i grudniu 1970 jako źródeł narodzin „Solidarności”. Sierpniowe strajki i narodziny „S” porównał z „cudem nad Wisłą” w 1920 roku. Stwierdził, że „nastąpiło to za sprawą Boga, który teraz oczekuje wierności”. Swoje wystąpienie zakończył stwierdzeniem o pełnej zgodności zasad miłości chrześcijańskiej ze znaczeniem słowa solidarność, które związek przyjął jako swoją nazwę. Dalsze obchody przeniesiono do Parku Zdrojowego, gdzie zaprezentowały się orkiestry dęte z HSG „Irena” i IZCh. Zorganizowany kiermasz wydawnictw związkowych przyniósł dochód około 40 tys. zł, a zbiórka przeprowadzona na budowę pomnika ofiar Katynia – 10 tysięcy.
Cały następny tydzień wypełniły kolejne święta. 6 września pracownicy inowrocławskiego Węzła PKP obchodzili Dzień Kolejarza. W tym dniu została odprawiona msza święta w kościele p.w. św. Józefa, podczas której biskup Jan Michalski dokonał poświęcenia sztandaru kolejarskiej „Solidarności”. Uroczystości zakończyło odsłonięcie na budynku Dworca PKP tablicy poświęconej Leonowi Czarlińskiemu – pierwszemu komendantowi dworca kolejowego w 1919 roku. 8 września miały miejsce uroczystości w HSG „Irena”. W rocznicę zapoczątkowania strajku w tym przedsiębiorstwie od rana przez radiowęzeł zakładowy przypominano o atmosferze tamtych dni, m.in. poprzez nadawanie nagrań rozmów prowadzonych pomiędzy przedstawicielami Komitetu Strajkowego i komisją polityczno-administracyjną. W kościele p.w. Zwiastowania NMP odprawiono nabożeństwo, podczas którego homilię wygłosił ks. Jerzy Kunkel. Po mszy świętej w świetlicy zakładowej oglądano występ kabaretu „Klika”. Następnie wręczono pamiątkowe dyplomy w dowód uznania za udział w tworzeniu Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność”. W hotelu „Vitropol” otwarto wystawę plakatów i zdjęć obrazujących działalność związku w województwie bydgoskim, jak i w przedsiębiorstwie. Również w Inowrocławskich Kopalniach Soli z okazji rocznicy wręczono pamiątkowe upominki – reprodukcje obrazów słynnych malarzy.
Inowrocławscy działacze zadbali również o godną oprawę rocznicy utworzenia Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” w mieście. 21 października w kościele p.w. Zwiastowania NMP odprawiona została uroczysta msza święta, po której nastąpiło poświęcenie nowego lokalu Oddziału NSZZ „Solidarność” przy ulicy Toruńskiej 60. Dzień później w sali Młodzieżowego Domu Kultury zorganizowano okolicznościowe spotkanie, na które przybyli wiceprzewodniczący Regionu Bydgoskiego „S” – Ryszard Helak, a także prezydent Inowrocławia – Jan Wudniak. Podczas swego wystąpienia przewodniczący Zarządu Oddziału, Ferdynand Zalewski, odtworzył tło wydarzeń z sierpnia i września 1980 roku. Zwrócił też uwagę na główne aspekty rocznej działalności MKZ-u i obecne problemy w mieście. Za szczególne zasługi w organizowaniu niezależnego ruchu związkowego na terenie Kujaw zachodnich, Prezydium Zarządu Oddziału NSZZ „Solidarność” w Inowrocławiu przyznało dyplomy, które otrzymali: Prezydium Zarządu Regionu w Bydgoszczy, Zarząd Główny NSZZ RI „Solidarność” Inowrocław oraz Józef Bielawski, Marek Błocki, Marek Boliński, Stanisław Cięgotura, Zenon Deskiewicz, Edward Duraj, Stanisław Fijałkowski, Franciszek Gutowski, Adam Harasimowicz, Zbigniew Gedowski, Mieczysław Jankowski, Marek Klimek, Andrzej Kokot, Grzegorz Kowalski, Kazimierz Kowalski, Alfons Kotlarek, Henryk Łada, Ryszard Mareczek, Franciszek Nowak, Henryk Nowicki, ks. Ryszard Pruczkowski, Irena Sadowska, Lech Sobecki, Stanisław Solak, Józef Sosnowski, Jerzy Strugała, Sylwester Szymczak, Maria Śmiejek, Lech Tomaszewski, Leszek Tucholski, Andrzej Więckowski, Maria Włodarska i Jan Wojciech Zieliński.
Jeszcze wcześniej, 16 października w auli I LO, Komisja Okręgowa Pracowników Oświaty i Wychowania zorganizowała własne obchody rocznicy powołania Międzyszkolnego Komitetu Założycielskiego, na które przybyła Anna Walentynowicz. Podniosłą atmosferę uroczystości zakłóciło wystąpienie gościa. Anna Walentynowicz omówiła przebieg wydarzeń z sierpnia 1980 roku, ale jednocześnie wyraziła swoje niezadowolenie z powodu odsunięcia jej od władz w związku. Wiele krytycznych opinii wypowiedziała pod adresem Lecha Wałęsy, zarzucając mu m.in. nieprzestrzeganie zasad demokratycznych w podejmowaniu decyzji związkowych. Słowa te spotkały się z niezadowoleniem części zebranych, wielu uczestników spotkania opuściła aulę. Niestety w okresie poprzedzającym wprowadzenie stanu wojennego w środowisku inowrocławskiej „S” coraz bardziej uwidaczniały się podziały, a to przełożyło się bezpośrednio na atmosferę innych uroczystości.
20 listopada 1981 roku w świetlicy Inowrocławskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego obradowało Walne Zebranie Delegatów Oddziału, poświęcone działalności Prezydium Zarządu w okresie od wyborów z 25 lipca do 15 listopada. Obok głosów pełnych rozsądku i troski o dalsze losy związku, pojawiły się też niestety krytyczne opinie pod adresem np. przewodniczącego Prezydium, któremu zarzucono, że razem z przedstawicielami FJN złożył kwiaty na mogiłach powstańców wielkopolskich z okazji 63. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku (część największych zakładów zbojkotowała oficjalne obchody, a ich delegacje złożyły wieńce oddzielnie). Zaś inny z członków zarządu naraził się tym, iż podczas sesji Miejskiej Rady Narodowej w Inowrocławiu przywitał się z byłym sekretarzem Komitetu Miejskiego PZPR!
Efektem polemiki było głosowanie nad wotum zaufania dla ówczesnych władz „Solidarności”. Poszczególni członkowie Prezydium otrzymali następujące ilości głosów akceptujących ich dotychczasową pracę: J. Bielawski – 28, M. Błocki – 27, M. Boliński – 34, H. Łada – 25, R. Mareczek – 32, S. Szymczak – 28, W. Wiśniewski – 40, F. Zalewski – 31 i J. W. Zieliński – 30 (głosowało 45 delegatów, 44 głosy uznano za ważne). Niestety ze względu na niespokojną atmosferę nie zdołano podjąć uchwały programowej, ani określić zadań na najbliższy okres. Tymczasem groźba konfrontacji z władzą stawała się bardzo realna. Mówił o tym także Henryk Łada na zebraniu prezydium nauczycielskiej „Solidarności” w dniu 12 grudnia 1981 roku. Spotkanie, połączone z obchodami 1. rocznicy wyborów do Komisji Okręgowej, poświęcone zostało omówieniu dotychczasowej i przyszłej pracy związku. Kilka dni później, 17 grudnia 1981 roku, „Solidarność” w Kopalni Soli planowała zorganizować własne uroczystości połączone z poświęceniem przez Prymasa Polski sztandaru, ale ze względu na wprowadzenie stanu wojennego data została odroczona aż o dziewięć lat.