DLA ZASŁUŻONYCH Z REGIONU

czwartek, 21 Listopad, 2024

18 listopada 2024 r. w siedzibie Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej w Bydgoszczy odbyła się uroczystość wręczenia Krzyży Wolności i Solidarności kilkunastu działaczom opozycji demokratycznej z czasów PRL. W imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy odznaczenia wręczył zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr hab. Karol Polejowski.

Podczas uroczystego wręczenia odznaczeń zastępca prezesa IPN podkreślił, że podjęcie walki z komunizmem wiązało się z realnymi zagrożeniami i groziło prześladowaniami, aresztowaniami, wiązało się z zastraszaniem, wyrzucaniem z pracy. Po 13 grudnia 1981 roku często oznaczało więzienie, internowanie i bicie.

– To była rzeczywista walka, którą podejmowaliście. Za to groziły realne konsekwencje. Ale zdecydowaliście się. Chwała Wam, Bohaterowie naszej wolności! Za te wówczas podjęte przez Was decyzje.
Po kilkudziesięciu latach państwo polskie honoruje Wasz wkład w odbudowę naszej wolności. Czynimy to, bo taki jest nasz obowiązek, ale i z potrzeby serca, bo doceniamy to, że możemy dziś żyć w wolnej, niepodległej Polsce.

Dr hab. Karol Polejowski dodał, że odznaczeni są godnymi kontynuatorami działań powstańców z XIX wieku, walczących o wolną Polskę w okresie I wojny światowej i z bolszewickim najazdem. Są potomkami tych, którzy w okresie II wojny światowej tworzyli polskie państwo podziemne, nie bojąc się konsekwencji i spadkobiercami walczących o wolną i niepodległą Polskę po 1945 roku.

– Jesteśmy Wam głęboko wdzięczni, że potrafiliście w tych czasach pogardy ze strony władz komunistycznych ponieść żagiew walki o wolną i niepodległą Polskę. Cześć Wam i chwała Damy i Kawalerowie Krzyża Wolności i Solidarności. Krzyża, który jest symbolem męczeństwa i zwycięstwa.

WŚRÓD ODZNACZONYCH BYLI TAKŻE DAWNI DZIAŁACZE OPOZYCYJNI Z TERENU NASZEGO REGIONU

Marcin Piotr Kawiorski, ur. w 1971 roku w m. Toruń

Od września 1986 r. do czerwca 1989 r. wraz z grupą przyjaciół, tworzył komórkę podziemnej Federacji Młodzieży Walczącej w I Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zajmował się kolportażem prasy podziemnej FMW, NSZZ „Solidarność”, Niezależnego Zrzeszenia Studentów oraz akcjami plakatowania budynku szkoły.

Był współzałożycielem, redaktorem i wydawcą „Telegramu”, podziemnego pisma FMW w Toruniu. Uczestniczył w manifestacjach i demonstracjach organizowanych przez toruńskie NZS. Ponadto utrzymywał bliskie kontakty z komórką FMW w Gdańsku, gdzie uczestniczył w spotkaniach organizacji, a także pobierał materiały do kolportażu.

Marianna Łaszewska, ur. w 1958 roku m. Zembrze

Została zatrzymana 30 stycznia 1982 r. i oskarżona przez Wojskową Prokuraturę Garnizonową w Bydgoszczy o popełnienie przestępstwa polegającego na tym, że w okresie obowiązywania stanu wojennego od 13 grudnia 1981 r. do 29 stycznia 1982 r. na terenie Brodnicy, działając wspólnie z innymi brała udział w działalności nielegalnego związku o nazwie „Związek Walki o Niepodległość”, który przyjął za cel swojej działalności sporządzanie i kolportowanie ulotek oraz malowanie w miejscach publicznych haseł nawołujących do organizowania oporu przeciwko władzy i stanowi wojennemu.

Sąd Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy wyrokiem z 20 marca 1982 r. skazał ją na karę 4 lat pozbawienia wolności oraz pozbawienie praw publicznych na okres 3 lat, ponadto obciążył ją opłatą na rzecz Skarbu Państwa w wysokości 4200 złotych oraz kosztami postępowania sądowego. Areszt tymczasowy i karę odbywała w Zakładzie Karnym w Bydgoszczy-Fordonie, w okresie od 21 lipca do 18 listopada 1982 r. przebywała w ZK w Krzywańcu, a następnie aż do zwolnienia znów została osadzona w ZK Bydgoszczy-Fordonie.

Wolność odzyskała 26 lipca 1983 r. na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Bydgoszczy, którym darowano jej resztę kary na mocy przepisów ustawy o amnestii. W trakcie odbywania kary uczestniczyła w protestach więźniów (grupowych i indywidualnych), m.in. w głodówkach podejmowanych w walce o nadanie statusu więźnia politycznego. Była wielokrotnie karana dyscyplinarnie przez władze więzienne.

Aleksandra Marszałkowska, ur. w 1959 roku w m. Toruń

W latach 1982-1989 prowadziła działalność w podziemnych strukturach NZS i NSZZ „Solidarność” w Toruniu. Będąc studentką polonistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, od początku wprowadzenia stanu wojennego zajmowała się rozkładaniem i rozklejaniem na klatkach schodowych budynków mieszkalnych nielegalnych czasopism i ulotek.

Współuczestniczyła w tworzeniu podziemnych struktur związkowych poprzez organizowanie kontaktów i miejsc konspiracyjnych spotkań byłych działaczy „Solidarności”. Udzielała pomocy osobom ukrywającym się przed internowaniem i aresztowaniem oraz rodzinom tych osób. Regularnie przywoziła z Krakowa książki drugiego obiegu. We współpracy z innymi organizowała dostawy, tworzenie i prowadzenie skrzynek podziemnych wydawnictw oraz sieć kolportażu i kolportaż tych wydawnictw na uczelni i w toruńskich zakładach pracy.

W 1986 r. została objęta kontrolą operacyjną Służby Bezpieczeństwa w związku z podejrzeniem o dostarczanie do prywatnych mieszkań byłych pracowników etatowych oraz działaczy Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” nielegalnych pism takich jak: „Toruński Informator Solidarności”, „Geofon” i „Tygodnik Mazowsze”, zakończoną przeprowadzeniem rozmowy ostrzegawczej.

Krystyna Mirska, ur. w 1945 roku w m. Kutno

Była lekarzem, zatrudnionym w Przychodni Rejonowej w Toruniu w charakterze pediatry. W dniu 14 października 1982 r. w wyniku rewizji przeprowadzonej w pomieszczeniach mieszkalnych i garażu należącym do wyżej wymienionej odnaleziono powielacz, farbę drukarską oraz znaczną ilość papieru, które miały służyć do drukowania nielegalnych wydawnictw sygnowanych przez NSZZ „Solidarność”. Za powyższe została zatrzymana i postanowieniem Prokuratury Rejonowej w Toruniu z dnia 15 października 1982 r. tymczasowo aresztowana w Areszcie Śledczym w Wąbrzeźnie, a następnie w Zakładzie Karnym w Grudziądzu, pod zarzutem utrudniania postępowania karnego związanego z wyniesieniem z budynku Szpitala Miejskiego w Toruniu w kwietniu 1982 r. dwóch powielaczy wraz z osprzętem.

Zwolniona z więzienia w dniu 23 grudnia 1982 r. w związku z uchyleniem środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. 25 maja 1983 r. Prokuratura Rejonowa w Toruniu warunkowo umorzyła postępowanie przeciwko Krystynie Mirskiej ustalając okres próby na 12 miesięcy oraz zobowiązując ją do uiszczenia kwoty 4 tys. złotych na rzecz Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej Zarządu Wojewódzkiego w Toruniu.

Jadwiga Łapacz, ur. w 1939 roku w m. Czachorowo

Była członkiem NSZZ „Solidarność” w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Toruniu. Po wprowadzeniu stanu wojennego, od 1982 r. do marca 1984 r. przechowywała i kolportowała w miejscu pracy podziemne wydawnictwa zdelegalizowanej „Solidarności” takie jak: „Toruński Informator Solidarności”, „Kontra” i „Tygodnik Mazowsze”.

W związku z prowadzoną działalnością 14 marca 1984 r. wszczęto wobec niej dochodzenie oraz zastrzeżono możliwość wyjazdów za granicę na okres 2 lat. Sąd Rejonowy w Toruniu postanowieniem z dnia 26 lipca 1984 r. umorzył prowadzone postępowanie na podstawie ustawy o amnestii.

Adam Julian Miłoszewski, ur. w 1935 roku w m. Lipno

W 1981 r. był pracownikiem i działaczem w Wojewódzkim Komitecie Założycielskim NSZZ RI „Solidarność” w Toruniu, zatrudnionym w charakterze fotoreportera pisma „Rzeczychłopska”. Był inicjatorem i założycielem komórki Konfederacji Polski Niepodległej Okręgu Toruńskiego, utworzonej 27 września 1981 r. podczas zebrania w siedzibie WKZ.

Do czasu wprowadzenia stanu wojennego uczestniczył w spotkaniach KPN, wydawał pismo „Niezależna Polska” oraz zajmował się przygotowywaniem i kolportażem ulotek sygnowanych przez KPN. Zaangażował się również w działalność Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania. Został internowany w Ośrodku Odosobnienia w Potulicach od 13 grudnia 1981 r. do 19 stycznia 1982 r.

Po zwolnieniu z internowania kontynuował działalność opozycyjną do 1986 r. Utrzymywał stałe kontakty z czołowymi działaczami opozycji toruńskiej, brał udział w wydawaniu nielegalnego pisma „Naród i Prawda” oraz kolportażu okolicznościowych znaczków, plakatów i innych podziemnych pism i ulotek sygnowanych przez KPN i „Solidarność”. Uczestniczył w Mszach Św. za Ojczyznę odprawianych cyklicznie w toruńskich kościołach.

W 1983 r. jako jeden z pierwszych podpisał petycję skierowaną do ówczesnego Prezesa Rady Ministrów w sprawie uwolnienia byłych członków KSS KOR. W związku z prowadzoną działalnością był poddany licznym represjom ze strony organów bezpieczeństwa państwa takim jak: przeszukanie miejsca zamieszania w dniu 28 maja 1985 r., kilkukrotne wezwania na przesłuchania, zastrzeżenie wyjazdów zagranicznych oraz inwigilacja prowadzona w latach 1981-1986.

W lipcu 1986 r. wyjechał na pobyt stały do Kanady w ramach emigracji politycznej.

Wojciech Obernikowicz, ur. w 1948 roku w m. Lenie Wielkie

Rolnik z m. Kolankowo w pow. Lipno, od przełomu lat 70. i 80. XX w. był współorganizatorem i działaczem niezależnych, rolniczych związków zawodowych w Regionie Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej. Od początku lat 80. uczestniczył w procesie jednoczenia bądź współpracy krajowych nurtów rolniczych związków zawodowych, współistniejących równolegle na terenie kraju. Brał udział w ogólnopolskich spotkaniach działaczy NSZZ „Solidarność Wiejska”, NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych oraz spotkaniach z działaczami KOR oraz działaczami NML (Niezależna Myśl Ludowa).

W listopadzie 1980 r. wszedł w skład powołanego Prezydium Krajowej Rady Porozumiewawczej Niezależnych Samorządnych Chłopskich Związków Zawodowych „Solidarność”, reprezentując region Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej.

W październiku 1981 r. Rada została przekształcona w Krajową Komisję Porozumiewawczą NSChZZ „Solidarność”, a Wojciech Obernikowicz został powołany do składu Sekretariatu. Był zastępcą przewodniczącego Komitetu Strajkowego podczas trwającego od 23 listopada do 7 grudnia 1981 r. okupacyjnego strajku chłopskiego w gmachu Wojewódzkiego Związku Kółek i Organizacji Rolniczych we Włocławku. Za powyższe został internowany w Ośrodku Odosobnienia we Włocławku-Mielęcinie w okresie od 13 grudnia 1981 r. do 18 marca 1982 r.

Po zwolnieniu z internowania nadal utrzymywał kontakty z działaczami zdelegalizowanych struktur „Solidarności Chłopskiej” oraz NSZZ „Solidarność”. Był również zaangażowany w organizowanie pomocy dla rodzin internowanych rolników.

13 września 1982 r. został ponownie internowany w Ośrodku Odosobnienia we Włocławku-Mielęcinie, w którym przebywał do 8 grudnia 1982 r. 15 kwietnia 1983 r., po wcześniejszym anulowaniu zastrzeżenia wyjazdów zagranicznych, obowiązującego do grudnia 1986 r., uzyskał zgodę na wydanie paszportu i wyjazd na pobyt stały do USA. W 1989 r. powrócił do Polski.

Henryk Wojnowski, ur. w 1941 roku w m. Chełmno

Był członkiem NSZZ „Solidarność” w Toruńskiej Przędzalni Czesankowej „Merinotex”, gdzie pracował na stanowisku ślusarza-brygadzisty. 5 lipca 1982 r. został zatrzymany w związku z podejrzeniem o kolportaż i produkcję nielegalnych wydawnictw po wprowadzeniu stanu wojennego. 7 lipca 1982 r. internowano go w Ośrodku Odosobnienia w Kwidzynie, pozostawał tam do 24 lipca 1982 r.

Po zwolnieniu z internowania kontynuował nielegalną działalność. W związku z tym po raz kolejny został internowany. W dniach od 30 sierpnia do 14 września 1982 r. przebywał w Ośrodku Odosobnienia w Kwidzynie. Następnie był członkiem, powstałej 13 lipca 1987 r. w TPCz „Merinotex”, grupy inicjatywnej zmierzającej do reaktywowania NSZZ „Solidarność” w tym zakładzie pracy przed przyjazdem papieża Jana Pawła II do Polski. Aktywnie działał w duszpasterstwie zawodowym, współorganizował msze św. dla pracowników swojego zakładu pracy.

Krzyż Wolności i Solidarności został ustanowiony przez Sejm 5 sierpnia 2010 roku. Po raz pierwszy przyznano go w czerwcu 2011 roku, przy okazji obchodów 35. rocznicy protestów społecznych w Radomiu. Krzyż nadawany jest przez Prezydenta RP, na wniosek prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, działaczom opozycji wobec dyktatury komunistycznej, za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowanie praw człowieka w PRL. Pierwowzorem Krzyża Wolności i Solidarności jest Krzyż Niepodległości z II RP.