Od początku roku na świecie rozprzestrzenia się nowy koronawirus SARS-Cov-2, który wywołuje chorobę o nazwie COVID-19. Objawia się ona najczęściej gorączką, kaszlem, dusznościami, bólami mięśni i zmęczeniem. Od 31 grudnia 2019 r. do 26 lutego 2020 r. na całym świecie zanotowano 81 tys. 27 potwierdzonych przypadków zapalenia płuc spowodowanego nowym koronawirusem, w tym 2763 zgony.

W Polsce już potwierdzono przypadek zakażenia, a w całym kraju w szpitalach z podejrzeniem zakażenia koronawirusem jest 47 osób , 55 objęto kwarantanną, a czynnym nadzorem epidemiologicznym – 1570.

W odpowiedzi na liczne wątpliwości dotyczące relacji między pracodawcą, a pracownikami w sytuacji zagrożenia zarażeniem koronawirusem, Państwowa Inspekcja Pracy przygotowała wytyczne dotyczące stosowania prawa pracy w takim przypadku.

ODMOWA WYJAZDU SŁUŻBOWEGO

PIP wyjaśnia m.in., że pracownik może nie zgodzić się na służbowy wyjazd w rejony, gdzie występuje koronawirus.

Inspekcja odsyła tu do art. 210 par. 1 Kodeksu pracy, który mówi, że w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

„Dla pracodawcy i pracownika przy podejmowaniu decyzji dotyczących wyjazdu służbowego w rejony zagrożone powinny być wiążące zalecenia, komunikaty właściwych organów państwowych, w szczególności Państwowej Inspekcji Sanitarnej, czy Ministerstwa Spraw Zagranicznych” – instruuje PIP.

Jeżeli jednak pracownik zdecyduje się na wyjazd w regiony gdzie może być narażony na zarażenie koronawirusem, wówczas pracodawca powinien ocenić ryzyko związane z takim wyjazdem i zapewnić pracownikowi odpowiednie środki ograniczające ryzyka związane z możliwością zarażenia patogenem oraz podjąć działania, które zminimalizują potencjalne zagrożenie, np. tak zorganizować wyjazd, by czas przebywania w niebezpiecznym miejscu był jak najkrótszy.

PODDANIE PRACOWNIKA BADANIOM

Jak wskazuje PIP, przepisy nie uprawniają pracodawcy do skierowania pracownika na badania lekarskie w sytuacji, gdy np. ma on objawy przeziębienia, a wiadomo, że wrócił z kraju gdzie potwierdzono zakażenie koronawirusem. Na takie badanie pracownik musiałby wyrazić zgodę.

„Prawo pracy określa zasady kierowania pracowników na badania lekarskie i przeprowadzania badań wstępnych, okresowych i kontrolnych pracownika. Przepisy nie przewidują kierowania pracownika na badania w związku ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na choroby wirusowe. Zgodnie z art. 229 Kodeksu pracy pracownik podlega badaniom profilaktycznym: wstępnym – przy przyjęciu do pracy, a także okresowym i kontrolnym. Zakres i częstotliwość badań okresowych ustala lekarz zgodnie ze wskazówkami metodycznymi w sprawie przeprowadzania badań  profilaktycznych. Badania kontrolne są wykonywane w przypadku, gdy niezdolność pracownika do pracy trwała dłużej niż 30 dni” – przypomina PIP.

Inspekcja dodaje, że tryb i zakres badań profilaktycznych pracowników są uregulowane przepisami rozporządzenia ministra zdrowia i zgodnie z nim przeprowadzenie badań lekarskich poza terminami wynikającymi z częstotliwości wykonywania badań okresowych i orzekanie o możliwości wykonywania dotychczasowej pracy może zachodzić jedynie w przypadkach: konieczności przeniesienia pracownika do innej pracy ze względu na stwierdzenie szkodliwego wpływu wykonywanej pracy na zdrowie pracownika (art. 155 par. 1 Kodeksu pracy); stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstanie choroby zawodowej (art. 230 par 1 Kodeksu pracy); stwierdzenia niezdolności do wykonywania dotychczasowej pracy u pracownika, który uległ wypadkowi przy pracy lub u którego stwierdzono chorobę zawodową, lecz nie zaliczono do żadnej z grup inwalidów art. 231 Kodeksu pracy).

PIP zauważa jednocześnie, że lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta, a wyjątki w tym zakresie przewiduje w szczególności ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń  i chorób zakaźnych u ludzi.

CZY MOŻNA ZAKAZAĆ WYJAZDU NA URLOP?

W odpowiedzi na pytanie, czy pracodawca może zabronić pracownikowi wykorzystania urlopu, jeżeli miałby on go spędzić w kraju, gdzie jest duże ryzyko zainfekowania koronawirusem, PIP wyjaśnia, że „pracodawca nie ma podstaw prawnych do zbierania informacji dotyczących miejsca wypoczynku pracownika”.

Pracownik z kolei nie jest zobowiązany do ujawniania miejsca spędzania urlopu wypoczynkowego.

NIEDOPUSZCZENIE DO PRACY

„Pracodawca nie jest uprawniony do dokonywania samodzielnie oceny stanu zdrowia pracownika. Niedopuszczenie pracownika do pracy, ze względu na potencjalne zarażeniem wirusem może narazić pracodawcę na zarzutu o nękanie, czy stosowanie mobbingu” – podkreśla PIP w odpowiedzi na pytanie czy można nie dopuścić do pracy pracownika, który wraca z pobytu w kraju lub regionie objętym działaniem koronawirusa.

PRACA Z DOMU i PRZYMUSOWY URLOP

„Jeśli pracodawca uzyskał informacje, że pracownik przebywał w strefie gdzie mógł zostać zarażony koronawirusem, może zaproponować pracownikowi świadczenie pracy zdalnej. Warunki świadczenia pracy w domu powinny zostać uzgodnione w porozumieniu stron stosunku pracy. Nie mogą one naruszać powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy np. norm czasu pracy” – tłumaczy PIP.

Pracodawca nie może natomiast zobowiązać pracownika powracającego do pracy z pobytu w strefie zagrożonej koronawirusem do wykorzystania urlopu wypoczynkowego. „Nie jest też właściwy do podejmowania działań izolujących pracownika w ramach kwarantanny” – podkreśla PIP.