PRACOWNICZE KŁOPOTY KRWIODAWCÓW

poniedziałek, 14 Kwiecień, 2025

Podczas ubiegłych obrad Zarządu Regionu (11.04), standardowy punkt „wolne wnioski” otworzyło wystąpienie Grzegorza Radomskiego (fot na pierwszym planie) na temat kłopotów honorowych dawców krwi z egzekwowaniem uprawnień wynikających z ich… ofiarności.

Grzegorz jest wieloletnim dawcą krwi, zna doskonale środowisko i jego problemy, a ponieważ także od lat jest aktywnym związkowcem „kolejowej Solidarności”, to zdarza się, że krwiodawcy właśnie do niego zgłaszają swoje uwagi. Ostatnio odebrał kilka sygnałów, iż krwiodawcy pracujący w niektórych firmach mają trudności z egzekwowaniem uprawnień wynikających z oddania krwi. Największe nieporozumienia wynikają wobec dawców osocza, ponieważ zdarza się, iż pracodawcy podobno uważają, że krwiodawca to… krwiodawca, a nie dawca osocza🤣.

Tymczasem sprawę rozwiązuje polskie prawo. Honorowym dawcom krwi (osocza też) na stałe, a nie tylko w czasie epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego, przysługują dwa dni wolnego: w dniu donacji oraz w dniu następnym. Zmiany do ustawy o publicznej służbie krwi wprowadzono przy okazji uchwalenia ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej. Opublikowane w Dzienniku Ustaw przepisy weszły w życie 20 kwietnia 2023 r.

Dawcy płytek krwi mogą otrzymać dodatkowe 24 dni wolnego w pracy. Przerwa między donacjami w przypadku kobiet i mężczyzn to minimum cztery tygodnie, a więc płytki krwi można oddać w roku 12 razy.

Osocza nie można co do zasady oddawać częściej niż co dwa tygodnie. Oznacza to maksymalnie 24 donacje w ciągu roku, co przekłada się na 48 dni wolnego w pracy.

Koszty dni wolnych honorowego dawcy krwi pokrywa pracodawca.

I to właśnie wkurza pracodawców, ponieważ sami krwiodawcy wyliczają, że dawca krwi pełnej: kobieta będzie mogła liczyć na osiem dni wolnego w pracy w ciągu roku, a mężczyzna – na 12 dni. Różnica wynika z tego, że kobieta w ciągu roku może oddać krew pełną maksymalnie cztery razy, a mężczyzna – sześć. Przerwa miedzy oddaniami musi wynosić minimum 8 tygodni. Oddanie osocza 24 razy w roku jest teoretycznie możliwe. W praktyce dawca musi się cieszyć bardzo dobrym zdrowiem. Osocze co dwa tygodnie oddają dawcy immunizowani. Ich osocze jest przeznaczone do produkcji immunoglobuliny anty-D podawanej kobietom w ciąży, z konfliktem serologicznym.

Przed epidemią, honorowym krwiodawcom przysługiwał jeden dzień wolnego. Dwa dni wolnego w pracy zostały wprowadzone w związku z epidemią Covid-19. Była to początkowo zachęta dla ozdrowieńców do oddawania krwi, jej składników (w tym osocza). – W praktyce z prawa tego korzystają wszyscy honorowi dawcy.

W związku z pojawiającymi się kontrowersjami w temacie interpelacji dotyczącej tematu „2 dni wolnego” jednego z posłów – przedstawiamy pełną treść zarówno zapytania jak i udzielonej odpowiedzi.

ZAPYTANIE:

Pani Minister,
ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o Krajowej Sieci Onkologicznej (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1208), wprowadziła w treści normy art. 42 istotną zmianę art. 9 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi. Zgodnie bowiem z nowymi przepisami, honorowym dawcom krwi przysługują dwa dni wolne za każdą donację – jeden w dniu oddania krwi, a drugi w dniu kolejnym. Nie ulega wątpliwości, że celem tych regulacji jest wsparcie niezwykle istotnej społecznie inicjatywy, jaką jest krwiodawstwo. Należy jednak zwrócić uwagę na kilka kwestii, które wymagają rozwinięcia.
Pracodawcy zgłaszają, że niektórzy pracownicy nadużywają uprawnień przysługujących im z tytułu oddania krwi na mocy ustawy – dwóch dni wolnych, organizując w ten sposób tzw. „długi weekend”, co ma miejsce nawet kilkukrotnie w ciągu roku. Niekiedy dochodzi również do sytuacji, w których krew postanawia oddać jednocześnie kilku pracowników danego zespołu (np. bezpośrednio przed lub po dniach ustawowo wolnych od pracy lub podczas wakacji). Co więcej, zdarza się także, że pracownicy opuszczają miejsce pracy bez wcześniejszego uprzedzenia pracodawcy, a zaświadczenia o oddaniu krwi dostarczają dopiero po powrocie. Takie działania znacząco dezorganizują funkcjonowanie przedsiębiorstw, które często muszą zmagać się z problemami związanymi z brakami personalnymi. Powyższe skutkuje koniecznością reorganizacji zadań, a niejednokrotnie prowadzi również do poważnych strat finansowych. Skumulowany efekt takich nieobecności może nie tylko obniżyć efektywność pracy, ale przede wszystkim zmusić pracodawców do ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników w zastępstwie lub wypłatą nadgodzin pozostałym członkom zespołu.
Istotnym jest fakt, iż obecnie nadwyżki osocza są przekazywane za odpowiednią opłatą zagranicznym koncernom, co generuje znaczące przychody dla regionalnych centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa. W 2022 roku przychody z tego tytułu kształtowały się na poziomie ok. 220 milionów złotych, o czym poinformował wiceminister zdrowia Waldemar Kraska w odpowiedzi na interpelację poselską Pani Joanny Muchy oraz grupy posłów Polska 2050 Szymona Hołowni.
Nie tracąc z pola widzenia powyższego stanu rzeczy, w ocenie interpelującego zasadnym byłoby rozważenie możliwości wprowadzenia rekompensat finansowych lub ulg dla pracodawców. To niewątpliwie przyczyniłyby się do poprawy sytuacji pracodawców, tworząc tym samym korzystniejsze warunki w miejscach pracy.
Na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz. U. z 2024 r. poz. 907) oraz art. 191 Regulaminu Sejmu RP przyjętego uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. (t.j. M.P. z 2022 r. poz. 990, z późn. zm.) proszę o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:
1. Czy ministerstwo prowadzi ewidencję liczby dodatkowych dni wolnych, wykorzystywanych przez krwiodawców w ramach przedmiotowej kampanii?
2. Jaka jest skala kosztów ponoszonych przez pracodawców z tytułu dodatkowego dnia wolnego dla krwiodawców?
3. Czy ministerstwo przewiduje wprowadzenie rekompensat pieniężnych, lub ulg dla pracodawców (np. związanych z mniejszą wartością składki zdrowotnej), którzy ponoszą ww. koszty?
4. Czy ministerstwo monitoruje wpływ przedmiotowych dwóch dni wolnych na sytuację przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw, dla których powtarzające się absencje pracowników, mogą być szczególnie dotkliwe?
5. Czy ministerstwo planuje zmiany legislacyjne, które nakładałyby na pracowników obowiązek wcześniejszego informowania pracodawców o zamiarze oddania krwi?
6. Czy ministerstwo prowadzi prace nad zmianą przepisów, które umożliwiłyby pracodawcom sprzeciwienie się oddaniu krwi przez pracownika w określonym terminie, w przypadkach szczególnie uzasadnionych interesami przedsiębiorstwa?

Z poważaniem
Bartosz Romowicz

ODPOWIEDŹ:

Szanowny Panie Marszałku, w odpowiedzi na interpelację nr 4645 Posła Bartosza Romowicza, w sprawie negatywnych konsekwencji dla pracodawców związanych z przyznaniem krwiodawcom dwóch dni wolnych od pracy, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższego.
Honorowe krwiodawstwo to misja i odpowiedzialność. Krwi nie można kupić ani wyprodukować, dlatego tak ważne jest jej honorowe oddawanie. Mając na uwadze, że krew jest potrzebna każdego dnia, a biorcą krwi może być każdy człowiek, niezależnie od wieku, płci, czy wykonywanego zawodu, tak ważne jest zachęcanie i motywowanie społeczeństwa dohonorowego krwiodawstwa.
Pracodawcy odgrywają istotną rolę w kształtowaniu decyzji dawców w kontekście oddawania krwi i jej składników. Stwarzanie sprzyjających honorowemu krwiodawstwu warunków świadczy o wysokiej odpowiedzialności przedsiębiorstwa. Krwiodawstwo to przecież nasza wspólna sprawa.
Zgodnie z ustawą o publicznej służbie krwi¹ honorowemu dawcy krwi przysługuje m.in. zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, oraz w dniu następnym, a także na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 2982 Kodeks pracy². Dodatkowo zgodnie z § 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy³, wydanego na podstawie art. 2982 Kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Pracodawca jest również obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy.
Należy jednak zauważyć, iż dobrą praktyką jest, aby każdorazowo chęć oddania krwi i tym samym uzyskania dnia wolnego, konsultować z pracodawcą. Krwiodawca nie powinien korzystać z prawa dni wolnych z tytułu honorowego krwiodawstwa w sposób, który mógłby szkodzić pracodawcy, np. celowo wybierać dni największego obłożenia pracą, wobec czego należy dążyć do uzgodnienia terminu, który będzie akceptowany zarówno przez pracodawcę, jak i pracownika – Honorowego Dawcę Krwi.
Natomiast zgodnie z zapisami § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia pracownik powinien uprzedzić pracodawcę o swojej absencji, jeżeli przyczyna tej nie obecności jest z góry wiadoma lub możliwa do przewidzenia. Należy pamiętać, że dni wolne z tytułu honorowego krwiodawstwa nie mogą zaburzać normalnego rytmu pracy firmy, a nie rzadko stanowi to wyzwanie i utrudnienie w codziennym wykonywaniu obowiązków. Dodatkowo należy zwrócić uwagę, iż specyfika niektórych zakładów pracy wymaga szczegółowego rozplanowania czasu pracy pracowników. Jednakże kwestie te nie są wprost uregulowane przepisami powszechnie obowiązującego prawa i w tym zakresie zasadnym jest przestrzeganie przyjętych zwyczajów oraz wzgląd na zasady współżycia społecznego.
Krwiodawstwo to misja i odpowiedzialność. Świadomość uratowania komuś życia jest jedną z najistotniejszych wartości honorowego krwiodawstwa a krew jest najcenniejszym darem jaki może podarować człowiek. Z uwagi na fakt, że krwi nie można kupić ani wyprodukować, tak ważne jest jej honorowe oddawanie. Honorowy Dawca Krwi oddając cząstkę siebie w bezinteresowny sposób niesie pomoc pacjentom wymagającym leczenia krwią lub jej składnikami. Ofiarowana krew jest darem życia, który jest potrzebny przy wykonywaniu skomplikowanych operacji, ratowaniu zdrowia, a także życia ciężko chorych oraz przy udzielaniu pomocy ofiarom wypadków.
Jednocześnie obecnie realizowana jest kolejna edycja programu polityki zdrowotnej pn. „Zapewnienie samowystarczalności Rzeczypospolitej Polskiej w krew i jej składniki na lata 2021-2026”, w tym w zakresie celów szczegółowych dotyczących utrzymania stałej liczby świadomych dawców krwi i jej składników, zwiększenia świadomości społecznej w zakresie honorowego krwiodawstwa oraz zwiększenia świadomości zdrowego odżywania wśród krwiodawców, która stanowi kontynuację realizacji zadań i zagadnień zdefiniowanych w ramach poprzednich edycji programu realizowanych w latach 2009-2014 oraz 2015. Opracowany przez publiczną służbę krwi program ma charakter długofalowy i w dużej mierze w dalszym ciągu realizuje cele z lat poprzednich, przede wszystkim w odniesieniu do promocji i edukacji w zakresie honorowego krwiodawstwa, tj. kontynuacji działań edukacyjnych wśród dzieci i młodzieży, kampanii skierowanej do pracodawców celem włączenia honorowego krwiodawstwa w społeczną odpowiedzialność biznesu, czy kampanii skierowana do podmiotów leczniczych i punktów pobrań krwi. Odnosząc się do sformułowanych pytań informuję, iż zagadnienia, które poruszone zostały w pytaniach 1 – 4 wykraczają poza zakres właściwości merytorycznej Ministra Zdrowia, stąd Minister nie prowadzi opisanych działań, jak również nie ma wiedzy w przedmiotowym zakresie. Minister Zdrowia nie prowadzi także prac legislacyjnych w przedmiotowym zakresie.
Jednocześnie wierzę, biorąc pod uwagę powyższe wyjaśnienia i informacje dotyczące kluczowej roli Honorowych Dawców Krwi w systemie lecznictwa, że podejmowane w zakresie publicznej służby krwi działania zaowocują wzrostem świadomości wśród pracodawców i przedsiębiorców w zakresie roli jaką pełnią w kwestii kształtowania postaw pracowników w odniesieniu do honorowego krwiodawstwa.
Z wyrazami szacunku
zupoważnienia Ministra Zdrowia

Jerzy Szafranowicz

Podsekretarz Stanu

/dokument podpisany elektronicznie/

Do czego potrzebujemy osocza?

Osocze jest wykorzystywane w procedurach medycznych, ale także do produkcji niektórych leków. W grudniu 2022 r. Zakład Zamówień Publicznych przy Ministrze Zdrowia ogłosił przetarg (na podstawie udzielonego pełnomocnictwa przez 21 Regionalnych Centrów Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa) na wyłonienie nabywcy nadwyżek osocza. Najkorzystniejsze oferty złożyły firmy farmaceutyczne z Włoch, Ukrainy i Szwajcarii. Za jeden litr osocza z pakietu nr 1, czyli świeżo mrożonego, pobranego od dawców wielokrotnych, nie starsze niż 18 m-cy, uzyskano ofertę ponad 176 euro za litr.