Urlop macierzyński i tacierzyński

Każdej kobiecie przysługuje urlop macierzyński. Wymiar tego urlopu to:

• 20 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka
• 31 tygodni w przypadku urodzenia bliźniaków,
• 33 tygodni w przypadku urodzenia trojaczków,
• 35 tygodni w przypadku urodzenia czworaczków,
• 37 tygodni w przypadku urodzenia pięcioraczków.

Co najmniej dwa tygodnie tego urlopu kobieta może wykorzystać przed porodem.

Rodzice mogą dzielić się urlopem macierzyńskim. Pracownica po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu. W takim przypadku niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek. 7 dni przed przystąpieniem do pracy, kobieta pisemnie zgłasza pracodawcy, że rezygnuje z części urlopu macierzyńskiego. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego ojca, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu ojcowskiego przypadającego bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.

Pracodawca po zakończeniu przez rodzica urlopu macierzyńskiego ma obowiązek przyjąć pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe na stanowisku równorzędnym za wynagrodzeniem, jakie otrzymywałby gdyby nie korzystał z urlopu.

Podobne uprawnienia przysługują rodzicom, którzy zdecydowali się na adopcję lub przyjęcie dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem).

Dodatkowy urlop macierzyński

Od 1 stycznia 2010 r. pracownica matka ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Wymiar tego urlopu zależy od liczby urodzonych dzieci. W 2012 r. wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego zwiększył się do 4 tygodni. Ostatnie wydłużenie dodatkowych urlopów macierzyńskich odbędzie się w 2014 r. i wyniesie - 6 tygodni. 

Jest to dodatkowy urlop macierzyński z którego pracownica może ale nie musi skorzystać po wykorzystaniu przysługującego jej podstawowego urlopu macierzyńskiego. Dodatkowego urlopu udziela się na pisemny wniosek pracownicy, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Zatem należy go złożyć korzystając jeszcze z urlopu podstawowego, ponieważ ustawodawca przewidział, że udziela się go bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownicy.

Dodatkowy urlop macierzyński przysługuje ponadto pracownikowi-ojcu (1822 k.p.), ale w określonych sytuacjach: 1) gdy matka po wykorzystaniu po porodzie 14 tygodni urlopu macierzyńskiego zrezygnuje z pozostałej jego części na rzecz ojca, 2) gdy pracownica wykorzysta w całości urlop macierzyński w podstawowym wymiarze i pracownik ojciec złoży wniosek o dodatkowy urlop macierzyński wskazując termin zakończenia urlopu matki.   
Rodzice uprawnieni do tego urlopu nie muszą obawiać się o utratę zatrudnienia ponieważ podlegają szczególnej ochronie stosunku pracy.

Urlop ojcowski

Od 1 stycznia 2012 r. pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni. Z uprawnienia może skorzystać każdy ojciec, pod warunkiem, że jego dziecko nie ukończyło 12 miesięcy. Tego urlopu pracodawca udziela na pisemny wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika. Podczas urlopu ojcowskiego pracownik otrzyma 100-proc zasiłku macierzyńskiego, czyli tak samo jak w przypadku urlopu macierzyńskiego. Istotne jest również i to, że pracownik nie musi obawiać się zwolnienia z pracy podczas tej nieobecności. Podlega on bowiem ochronie na takich samych zasadach jak matka korzystająca z uprawnień rodzicielskich (art. 177 k.p.). 

Dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego

Opiekunowie adopcyjni także mogą skorzystać z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, który w latach 2012 i 2013 wynosi w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka - do 4 tygodni a w przypadku przyjęcia na wychowanie jednocześnie więcej dzieci - do 6 tygodni. W roku 2014 wymiar tego urlopu zwiększy się odpowiednio do 6 i 8 tygodni. Ten urlop przysługuje po wykorzystaniu urlopu adopcyjnego w podstawowym wymiarze zgodnie z art. 183 k.p.