Negocjacje

Zawarcie układu zbiorowego pracy następuje w drodze negocjacji. Przepisy Kodeksu pracy określają tylko podstawowe warunki, które muszą być uwzględniane przy ustalaniu jego treści. W związku z tym strony powinny pamiętać, że:

• postanowienia zawieranego układu ponadzakładowego nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych (art. 9 § 3 Kp),
• zawarcie układu ponadzakładowego dla pracowników zatrudnionych w jednostkach budżetowych, zakładach budżetowych oraz gospodarstwach pomocniczych tych jednostek może nastąpić wyłącznie w ramach posiadanych środków finansowych, będących w ich dyspozycji, co musi oświadczyć organ założycielski tych jednostek we wniosku o rejestrację zawartego układu (art. 240 § 4 i 5),
• postanowienia zawieranego układu nie mogą naruszać praw osób trzecich oraz określać spraw, uregulowanych w przepisach prawa pracy w sposób bezwzględnie obowiązujący (art. 240 § 2 i 3 Kp).

Prawo wystąpienia z inicjatywą zawarcia zup przysługuje pracodawcy i każdej zakładowej organizacji związkowej (art. 24124 k.p.). Natomiast inicjatywa zawarcia ponadzakładowego układu zbiorowego pracy przysługuje każdej ponadzakładowej organizacji związkowej reprezentującej pracowników, dla których ma być zawarty układ oraz organizacji pracodawców uprawnionej do zawarcia takiego układu (art. 24115 k.p.). Żądanie rozpoczęcia negocjacji przedstawia się drugiej stronie na piśmie.

Strona (pracodawca czy związek zawodowy) występujący z inicjatywą zawarcia układu musi poinformować o tym każdą organizację związkową reprezentującą pracowników, dla których ma być zawarty układ, w celu wspólnego prowadzenia rokowań przez wszystkie organizacje związkowe. Niepowiadomienie o inicjatywie układowej chociażby jednej organizacji związkowej, która ma prawo uczestniczyć w rokowaniach, może uniemożliwić zawarcie układu lub spowodować, że układ będzie nieważny!

Strona uprawniona do zawarcia układu nie może odmówić żądaniu drugiej strony podjęcia rokowań, jeśli mają one na celu zawarcie układu dla pracowników dotąd nim nie objętych lub jeśli zmiana układu jest uzasadniona istotną zmianą sytuacji ekonomicznej lub finansowej pracodawcy, albo pogorszeniem sytuacji materialnej pracowników. Nie może ona również odmówić, jeżeli żądanie zostało zgłoszone nie wcześniej niż 60 dni przed upływem okresu, na jaki układ został zawarty, lub po dniu wypowiedzenia układu.

Negocjacje prowadzi się w dobrej wierze i z poszanowaniem interesów drugiej strony. Obie strony powinny dążyć do uczciwego kompromisu. Zasada prowadzenia rokowań w dobrej wierze nakazuje, aby każda ze stron przejawiała gotowość wysłuchania i wzięcia pod uwagę argumentów strony przeciwnej przy formułowaniu ostatecznych ustaleń. Ważnym elementem negocjacji jest praktyka pełnej wymiany informacji. Stronie pracowników w trakcie negocjacji przysługuje prawo do informacji. Przepisy nakładają na pracodawcę obowiązek udzielenia informacji o jego sytuacji ekonomicznej w zakresie objętym rokowaniami i niezbędnym do prowadzenia ich w sposób odpowiedzialny.

Obie strony uczestniczące w negocjacjach mają prawo do powołania eksperta, którego zadaniem jest wydanie opinii w sprawach związanych z przedmiotem negocjacji. Może być to ekspert NSZZ „Solidarność” polecony przez Zarząd Regionu, o którego pomoc zawsze mogą się zwrócić pracownicy zrzeszeni w NSZZ „Solidarność”.

Koszty ekspertyzy dokonanej za zgodą obu stron mogą być pokrywane przez pracodawcę lub w inny ustalony sposób. Jeżeli ten sposób nie zostanie ustalony koszty ponosi strona, która ekspertyzę zamawiała. Eksperci i doradcy nie mają prawa uczestniczyć w rokowaniach w imieniu stron i wpływać na ich przebieg – mogą w nich uczestniczyć na zasadzie głosu doradczego.

Porozumienie uzyskuje się w drodze konsensusu, tzn. że uczestnicy negocjacji podejmują bez głosowania decyzję, akceptującą proponowane rozwiązania. Można ją osiągnąć poprzez wymianę informacji, dyskusję, analizę argumentów, czy wzajemne przekonywanie. Zasada konsensusu nie oznacza, że każdy uczestnik rokowań jest na równi zadowolony z przyjętych rozwiązań.