Najistotniejsze zmiany w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych Dz.U.2013.907

22 czerwca 2016 r. Sejm uchwalił obszerną nowelizację ustawy - Prawo zamówień publicznych.

Nowelizacja ta była bardzo istotna z punktu widzenia pracowników biorących udział w realizacji zamówień publicznych. Przede wszystkim nałożono na zamawiających obowiązek wymagania zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawsze tam, gdzie praca nosi cechy stosunku pracy określonego w art.22 Kodeksu pracy. Ponadto kolejnym przełomowym rozwiązaniem było wprowadzenie obowiązku zawierania kryteriów pozacenowych w wartości przynajmniej 40%, a ceny najwyżej w 60%. To właśnie stosowane przez lata kryterium najniższej ceny spowodowało dewastację na rynku pracy i rozprzestrzenianie się umów śmieciowych oraz zaniżanie wynagrodzeń, szczególnie w słabszych grupach zawodowych np. w branży utrzymania czystości i ochrony.

Nowelizacja p.z.p. miała na celu implementację do polskiego prawa zapisów nowych dyrektyw:

- dyrektywy 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylającej dyrektywę 2004/18/WE (Dz. U. UE seria L z 2014 r. Nr 94, s. 65) dalej dyrektywa klasyczna;

- dyrektywy 2014/25/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, uchylającej dyrektywę 2004/17/WE (Dz. U. UE seria L z 2014 r. Nr 94, s. 243) dalej dyrektywa sektorowa.

Byliśmy zobowiązani implementować przepisy dyrektyw do 18 kwietnia 2016. Niestety projekt pojawił się bardzo późno, a prace sejmowe przeciągnęły się. Tak więc zmiany weszły w życie dopiero 28 lipca 2016 r.

W uzasadnieniu projektu nowelizacji Prawa zamówień publicznych wskazuje się, iż najważniejsze zmiany związane z implementacją przepisów zawartych w nowych dyrektywach obejmują:

1) uproszczenie procedur udzielania zamówień publicznych i ich uelastycznienie, co przyniesie korzyści zarówno zamawiającym jak i wykonawcom, szczególnie małym i średnim przedsiębiorcom;

2) promowania i realnego wykorzystywania pozaekonomicznych celów zamówień publicznych takich jak ochrona środowiska, integracja społeczna czy wspieranie innowacyjności;

3) wprowadzenie bardziej elastycznych rozwiązań w zakresie modyfikacji umów o zamówienia publiczne – nowe przesłanki umożliwiające dokonanie modyfikacji postanowień umownych czy też wypowiedzenia umów;

4) uproszczenia procedur przy udzielaniu zamówień społecznych oraz niektórych innych usług, np. prawnych, hotelarskich, gastronomicznych, kulturalnych, zdrowotnych itp.

Wśród najważniejszych zmian, niewynikających z konieczności implementacji nowych dyrektyw należy wskazać między innymi:

1) wyłączenie stosowania ustawy przy udzielaniu niektórych zamówień o wartościach mniejszych niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 p.z.p., np. w zakresie niektórych usług leśnych (zgodnie z art. 4d p.z.p.);

2) możliwość zastrzegania, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie zakłady pracy chronionej oraz inni wykonawcy, których działalność, lub działalność ich wyodrębnionych organizacyjnie jednostek mających realizować zamówienie, obejmuje społeczną i zawodową integrację osób będących członkami grup społecznie marginalizowanych (zgodnie z art. 22 ust. 2 i 2a p.z.p.);

3) uwzględnienie aspektów społecznych – zachęcanie do ich stosowania przez zamawiających oraz wprowadzenie obowiązku stawiania warunku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w przypadku zamówień na usługi lub roboty budowlane w sytuacji gdy spełnione są kryteria stosunku pracy określone w art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (zgodnie z art. 29 ust. 3a);

4) wzmocnienie przepisów o stosowaniu pozacenowych kryteriów oceny ofert (zgodnie z art. 91 ust. 2a p.z.p.);

5) upoważnienie Ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, aby określił, w drodze rozporządzenia, metodę kalkulacji kosztów cyklu życia budynków oraz sposób przedstawiania informacji o tych kosztach, kierując się potrzebą zapewnienia ujednolicenia i wiarygodności tych kalkulacji (zgodnie z art. 91 ust. 7c p.z.p.);

6) uelastycznienie możliwości udzielania wykonawcom zaliczek (zgodnie z art. 151a p.z.p.);

7) wprowadzenie przepisów regulujących możliwość orzekania przez Krajową Izbę Odwoławczą w przypadku, gdy zamawiający w części uwzględni zarzuty odwołania (zgodnie z art. 186);

8) umożliwienie wydawania przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych opinii w celu interpretacji przepisów ustawy (zgodnie z art. 154c).

Trudna nowelizacja PZP wyzwaniem dla rynku

Nowelizacja ustawy Prawo zamówień publicznych gruntownie zmienia obecny system udzielenia zamówień – mamy do czynienia z największą jak dotychczas nowelizacją Prawa zamówień publicznych. Patrząc na kierunki zmian, należałoby uznać je za jak najbardziej zasadne: zmniejszenie biurokracji, zwiększenie znaczenia narzędzi informatycznych, promocja pozaekonomicznych celów zamówień, a także zwiększenie praktycznego zastosowania procedur negocjacyjnych.

Nowelizacja chroni również interesy drobnych przedsiębiorców, w szczególności upraszczając wymagania podmiotowe, zalecany jest podział zamówień na mniejsze części i możliwość składania ofert częściowych, a także rozszerzenie możliwości procedur odwoławczych przy postępowaniach poniżej tzw. progów unijnych. Jednak, jak to zwykle bywa, dopiero w praktyce okaże się jak przedmiotowe zmiany faktycznie wpłyną na nasz system udzielania zamówień publicznych.

Nowelizacja z 22 czerwca jest tzw. Małą nowelizacją Pzp. Obecnie w Ministerstwie Rozwoju trwają intensywne prace prowadzone wraz z Urzędem Zamówień Publicznych nad nowym kompleksowym aktem prawnym regulującym zamówienia publiczne. Przedstawiciele partnerów społecznych, w tym również przedstawiciele Solidarności biorą udział w tych pracach.

Poprzednie nowelizacje:

19 października weszła w życie nowelizacja ustawy Pzp, która przede wszystkim ma na celu odejście od stosowania ceny jako jedynego kryterium oraz wprowadza pewne rozwiązania społeczne. Rozwiązania te nie są do końca satysfakcjonujące dla strony pracowniczej, jednakże otworzyły drogę do dyskusji i mamy nadzieję do jeszcze głębszych zmian w przepisach dotyczących zamówień publicznych. Obecnie należy skupić się na działaniach mających na celu jak najszersze stosowanie nowych rozwiązań propracowniczych, tak aby nowe przepisy nie pozostały martwe.

1. Zatrudnienie na podstawie umowy o pracę (zmiany w art. 29 oraz 36 ustawy Pzp)

Instytucja zamawiająca może w opisie przedmiotu zamówienia określić wymagania dotyczące zatrudnienia na podstawie umowy o pracę przez wykonawcę lub podwykonawcę osób wykonujących czynności w trakcie realizacji zamówienia na roboty budowlane lub usługi, jeżeli jest to uzasadnione przedmiotem lub charakterem tych czynności. Jeśli zamawiający zdecyduje się na takie rozwiązanie, to w specyfikacji istotnych warunków zamówienia powinien zawrzeć katalog rodzaju czynności (art. 36 ust.2), co do których będzie się odnosił obowiązek zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Tak więc, to czy powstanie obowiązek zatrudnienia na podstawie umowy o pracę oraz to jakich czynności będzie dotyczył zależeć będzie zawsze od zamawiającego. W tym kontekście konieczne jest wypracowanie systemu dobrych praktyk, który będzie zawierał takie rozwiązania. Dużą rolę w procesie rozpropagowania obowiązku zatrudniania na umowę o pracę ma Prezes Urzędu Zamówień Publicznych, który ma za zadanie przygotować i upowszechnić przykładowe wzory umów, regulaminów i innych dokumentów stosowanych przy udzielaniu zamówień publicznych.

1. Wynagrodzenie minimalne (art.90)

W przypadku podejrzenia, że złożona oferta zawiera rażąco niską cenę (w szczególności, gdy cena jest niższa o 30% od wartości zamówienia lub średniej arytmetycznej pozostałych ofert) zamawiający ma obowiązek zwrócenia się o wyjaśnienia dotyczące poszczególnych elementów oferty. Badanie będzie również obejmować sprawdzenie, czy złożona oferta zawiera koszty pracy uwzględniające wynagrodzenia co najmniej na poziomie obowiązującego wynagrodzenia minimalnego.

1. Kryteria oceny ofert (art. 91)

Nowelizacja daje zamawiającym możliwość umieszczenia w katalogu kryteriów oceny ofert również kryteriów społecznych. Nie zostało określone szczegółowo, jakie to mogą być kryteria, tak więc określenie „społeczne” pozostawia duże pole do popisu dla zamawiających, jeśli zechcą takie kryteria stosować.

Bardzo ważną zmianą dotyczącą kryteriów wyboru ocen jest ograniczenie stosowania ceny jako jedynego kryterium. Może być ono stosowane jedynie wtedy, gdy przedmiot zamówienia ma ustalone standardy jakościowe oraz jeśli uwzględni się koszty ponoszone w całym okresie użytkowania przedmiotu.

1. Umowy długoterminowe (art.142 ust.5)

Nowelizacja wprowadziła obowiązek zawarcia w umowie zawartej na czas powyżej 12 miesięcy postanowień dotyczących zmian wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy w przypadku: zmiany stawki podatku VAT, zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia, zmiany zasad podlegania oraz stawek ubezpieczenia społecznego lub zdrowotnego. Wykonawca będzie musiał wykazać, że zmiany te wpłynęły na koszty wykonania zamówienia przez wykonawcę. W przypadku umów już obowiązujących wprowadzono możliwość zwrócenia się do drugiej strony o przeprowadzenie negocjacji w sprawie odpowiedniej zmiany wynagrodzenia.

Obecne prace nad zmianą ustawy Prawo zamówień publicznych

Obecnie prowadzone prace mają na celu implementację przepisów nowych Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady

Tutaj znajdziesz informację o rozwiązaniach nowych dyrektyw

Generalnie mamy dwie możliwości: Pełna implementacja (całkowita zmiana ustawy prawo zamówień publicznych) lub częściowa implementacja (przeniesienie do prawa polskiego tylko tej części dyrektywy niezbędnej z punktu widzenia UE tak by móc korzystać z środków UE).

Tylko nieliczne kraje zdecydowały się na pełną implementacje skutkiem czego zdarzały się takie sytuacje, że ustawa nie była kompatybilna z pozostałą częścią prawa w danym kraju powodując zamieszanie prawne. Większość krajów przeprowadziła małą implementację ( niezbędną z punktu widzenie UE ) a następnie podjęło pracę na pełną implementacją z uwzględnienie przepisów prawa krajowego powiązanego z ustawą zamówienia publiczne.

Sytuacja w Polsce

W poprzedniej kadencji sejmu Urząd Zamówień Publicznych bardzo przedłużał pracę nad nową ustawą ( braki kompetencyjne i problemy kadrowe – z winy poprzedniego rządu wakat na stanowisku Prezesa  UZP od ponad roku )

Pierwszy projekt UZP przedstawiło w kwietniu 2014. Spotkał się on z wielką krytyką zarówno środowiska związanego z zamówieniami publicznymi ( eksperci ) jak i partnerów społecznych oraz opiniujących ją ministerstw. Kolejny projekt złożony został we wrześniu i mimo tych samych niedoskonałości został przyjęty w październiku przez Rząd. Było wiadomo, że projekt ten nie będzie dalej procedowany ponieważ nie było już czasu

Obecne prace

Powołanie w ramach Ministerstwa Rozwoju zespołu  w celu przygotowania implementacji niezbędnej do spełnienia wymogów UE tak by do 18 kwietnia 2016 wypełnić jej oczekiwania i zapewnić bezpieczne korzystanie przez Polskę z środków UE.

Pilne powołanie kompetentnego  Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych  tak by zapewnić bezpieczeństwo systemu zamówień publicznych.

Podjąć wspólnie z radą Dialogu Społecznego przygotowanie nowego prawa zamówienia publiczne z uwzględnieniem nie tylko zmian prawnych ale równie organizacyjnych oraz niezbędną zmianą ustaw powiązanych z ustawą zamówienia publiczne. W tym celu powołano Zespół doraźny ds. zamówień publicznych przy Radzie Dialogu Społecznego.