NSZZ "Solidarność" w MOP

Na skróty:

 

- Polska w MOP

- Obszary współpracy

- Skargi i zażalenia 

 

Więcej informacji o MOP w języku polskim znajdziesz na stronie www.mop.pl 

 

Polska jest członkiem Międzynarodowej Organizacji Pracy od 1919 r., czyli od momentu jej utworzenia. Jednak współpraca Polski z organizacją nie zawsze układała się harmonijnie. W grudniu 1981 r. MKWZZ i ŚKP złożyły przeciwko rządowi polskiemu skargę do MOP za naruszanie jej konwencji nr 87 i 98. Na tej podstawie organizacja rozpoczęła w styczniu tego samego roku śledztwo w tej sprawie. W 1982 r., w imieniu MKWZZ i ŚKP, sekretarz generalny francuskiego związku FO, M. Blondel i norweskiego LO, L. Buck, przedstawili w czasie 68 Sesji MKP sprawozdanie Komisji, w którym skrytykowano również uchwaloną przez Sejm ustawę o związkach zawodowych. Przewodniczący polskiej delegacji, minister A. Rajkiewicz, uznał, że „MOP nie ma prawa ingerowania w wewnętrzne sprawy Polski”. Do Genewy, z oczywistych względów, nie mogli przybyć zaproszeni przedstawiciele "Solidarności”. Jako świadkowie zeznawali więc członkowie związku pozostający na emigracji, dlatego dyrektor generalny MOP, F. Blanchard, wyraził gotowość przyjazdu do Polski i przeprowadzenia rozmów z władzami PRL na temat przywrócenia swobód związkowych. Do wizyty tej jednak nie doszło z powodu odmowy wydania wiz polskich przedstawicielom MOP i stwierdzeniem władz o niemożności przyjęcia delegacji w stanie wojennym”. 

Pełna normalizacja stosunków między MOP i Polską nastąpiła po czerwcowych wyborach parlamentarnych w 1989 r.

Niezależnie od postawy rządu wobec MOP, NSZZ „Solidarność” od początku zależało na nawiązaniu i utrzymaniu dobrej współpracy z tą organizacją. Ówczesny dyrektor generalny MOP, F. Blanchard, spotkał się przedstawicielami związku dwukrotnie, w 1981 r. w celu omówienia udziału NSZZ „Solidarność” w sesji MOP i maju 1987 r., aby omówić perspektywy dalszej współpracy. 

 

Okres intensywnej współpracy z MOP zapoczątkował udział przedstawicieli związku (Lech Wałęsa – delegat, R. Kalinowski – zastępca delegata, ponadto Bronisław Geremek i Andrzej Stelmachowski) w 76. Sesji Międzynarodowej Konferencji Pracy w 1989 r., a następnie przyjazd nowego dyrektora generalnego, M. Hansenne, do Gdańska na spotkanie z kierownictwem „Solidarności”. 

 

W miarę upływu czasu, obecność NSZZ „Solidarność” w MOP nabrała bardziej merytorycznego charakteru, czemu służyć miało m.in. ustanowienie etatowego specjalisty ds. międzynarodowych standardów pracy i praw człowieka w Biurze Zagranicznym KK (rolę tę pełnił przez pewien czas prof. UG, Krzysztof Drzewicki), udział przedstawicieli związku w corocznych sesjach MKP, Radzie Administracyjnej, w polskim Komitecie Trójstronnym ds. Współpracy z MOP (utworzonym w 1990 r. przez premiera RP, którego członkiem był początkowo Lech Kaczyński zastąpiony przez Tomasza Wójcika), korzystanie z pomocy technicznej MOP udzielanej w formie finansowania szkoleń, publikacji materiałów szkoleniowych i korzystania z doświadczeń ekspertów. Ponadto związek kilkakrotnie negocjował i podpisywał umowy dotyczące pomocy technicznej MOP dla Polski, regularnie udzielał odpowiedzi na kwestionariusze na temat stosowania standardów dotyczących albo określonych problemów, albo pewnych grup zawodowych, brał udział w inicjatywach MOP. 

 

Obecnie NSZZ „Solidarność” w MOP reprezentują Tomasz Wójcik, członek Komisji Krajowej NSZZ „S” i Anna Wolańska z Działu Zagranicznego Komisji Krajowej NSZZ „S”.

 

Podstawową misją MOP jest poprawa warunków pracy i życia. Uznano więc, że do realizacji tego celu posłużą, ustanowione przez rządy, pracodawców i pracowników, międzynarodowe standardy pracy, przyjmowane w formie konwencji i zaleceń. Przy czym o ile konwencje są międzynarodowymi umowami i wymagają ratyfikacji państw członkowskich, o tyle zalecenia nie są wiążące. Po przyjęciu konwencji przez Konferencję oczekuje się od państw członkowskich wprowadzenia jej w życie, które musi być poprzedzone ratyfikacją danej konwencji. Ratyfikowanie przez kraj członkowski danej konwencji oznacza, iż znajdzie ona odzwierciedlenie w prawodawstwie krajowym. Dlatego przyjętą konwencję przedkłada się odpowiednim organom państw członkowskich, a organizacje pracodawców i pracowników nadzorują ratyfikowanie konwencji. Państwa członkowskie mają dowolność w ratyfikowaniu poszczególnych konwencji. Niemniej jednak istnieją pewne zapisy konstytucyjne MOP, które obligują państwa członkowskie do stosowania nowych instrumentów, jakimi są standardy, informowania o nich oraz poddawania ich debacie publicznej na poziomie krajowym. Zalecenia posiadają ogólny charakter i nie powodują żadnych prawnych zobowiązań międzynarodowych dla państw członkowskich.

 

Podstawowe standardy pracy MOP odgrywają niezwykle istotną rolę w ruchu związkowym. W przypadku NSZZ „Solidarność” świadczyć o tym może fakt, iż program wyrażony w liście 21 postulatów z 1980 r. rozpoczynał się od „niezwykłego” w tamtych czasach żądania. Powołując się na konwencję 87 MOP, którą Polska ratyfikowała w 1957 r., robotnicy domagali się m.in.: wolnych związków zawodowych, prawa do strajku, wolności słowa. Również przy rejestracji statutu NSZZ „Solidarność” w listopadzie 1980 r. związek, poprzez naciski spowodował, że Sąd zgodził się na dołączenie do statutu postanowień konwencji MOP. 

 

Pomimo, że Polska ratyfikowała 82 konwencje (dla porównania Francja ratyfikowała ich 103, podczas gdy Stany Zjednoczone 14) na liście określającej stopień ratyfikowania i stosowania podstawowych standardów pracy MOP przez państwa członkowskie Światowej Organizacji Handlu, Polskę opisano jako kraj, który stosunkowo źle wprowadza w życie ratyfikowane przez siebie konwencje.

 

Chociaż MOP nie może zmuszać swoich państw członkowskich do ratyfikowania poszczególnych konwencji, to może ona sprawować kontrolę nad implementacją konwencji ratyfikowanych przez rządy. W organizacji wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje mechanizmów kontroli: procedury ogólne (regularne raporty rządowe, którymi zajmują się Komitet Ekspertów i Komisja Stosowania Norm, na podstawie których Komitet sporządza tzw. „czarna listę” najpoważniejszych przypadków naruszania konwencji), skargi i zażalenia (którymi zajmuje się Rada Administracyjna, z pomocą Komitetu Ekspertów) oraz procedury specjalne, skargi dotyczące przede wszystkim ochrony wolności związkowych (rozpatrywane przez Komitet Wolności Związkowej, który może również zalecić Radzie włączenie Komisji Śledczej i Pojednawczej). Skargi są najbardziej formalną metodą kontrolną i nie są tak często stosowane jak zażalenia. Zażalenia są częstszą i mniej formalną metodą kontrolną. Mogą być wnoszone przez organizacje pracodawców lub pracowników, lub takie same organizacje z innych państw, bądź przez organizacje międzynarodowe. RA ma prawo zainicjować rozpatrzenie zażalenia zgodnie z procedurą skargową. Z procedury składania skarg i zażaleń, szczególnie w przypadku naruszeń wolności związkowej, korzystają związki zawodowe na całym świecie, a o jej skali stosowania może świadczyć fakt, że od 1957 r. Komitet rozpatrzył 2000 przypadków.

Pomimo, że MOP nie może zastosować żadnych sankcji wobec strony naruszającej międzynarodowe konwencje, a opublikowanie wniosków i zaleceń komitetów i Rady Administracyjnej mają charakter sankcji moralnej, z procedury tej, w przypadku jaskrawych nadużyć, związki zawodowe na całym świecie często korzystały. 

 

Z prawa tego korzystał również kilkakrotnie NSZZ „Solidarność”. Pierwsze zażalenie do MOP, przy wsparciu MKWZZ, ŚKP i EKZZ oraz ich afiliantów, związek złożył w 1994 r. oskarżając rząd polski o nie zwrócenie majątku zagarniętego „Solidarności” w stanie wojennym i pozostawienie go w gestii OPZZ. Według związku fakt ten stanowił jawne naruszenie konwencji o wolności związkowej. Po rozpatrzeniu zażalenia przez Komitet, MOP uznała w 1995 r. skargę „za uzasadnioną i napomniała rząd polski, aby ostatecznie i sprawiedliwie rozwiązał kwestię majątku, w której NSZZ „Solidarność” była stroną pokrzywdzoną”.

 

W latach 2003-2006 Komisja Krajowa złożyła jeszcze cztery skargi, w których oskarżano rząd i pracodawców o łamanie konwencji 87 i 98, co miało miejsce w przypadku firm: Hetman i Sipma (2003 r.), Hydrobudowa (2004 r.), UPC Polska i Frito Lay Polska (2006). Ponadto, w 2006 r. złożono skargę roku z powodu łamania konwencji nr 111 przez Frito Lay Polska (w tej sprawie złożono zażalenie na postępowanie firmy Frito-Lay Polska (PepsiCo) do OECD w związku z nieprzestrzeganiem Wytycznych OECD dla Przedsiębiorstw Wielonarodowych).

 

Jednej skargi, według Sekretariatu Górnictwa i Energetyki NSZZ „Solidarność” naruszającej wolność związkową, Komitet Wolności Związkowej, po zbadaniu skargi, nie uznał i procedura została zamknięta.

 

W trakcie rozpatrywania przez MOP jest kolejna skarga, którą związek złożył w 2008 r. z powodu naruszenia konwencji nr 87, do którego doszło w firmie PZ CUSSONS POLSKA