Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka

62 lata temu, 10. grudnia 1948 roku, Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Powszechną Deklarację Praw Człowieka, najważniejszy dokument dotyczący praw człowieka i pierwszy tego rodzaju przyjęty przez społeczność międzynarodową. 10. grudnia jest obchodzony na całym świecie jako Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka.

Przestrzeń demokratyczna kurczy się na całym świecie, prawa ludzi i prawo pracy są zagrożone, godna praca i demokratyczne wolności są osłabiane, a nierówności wciąż rosną. Nie jest to również łatwy moment dla związków i społeczeństwa obywatelskiego. Demokracja i prawa podstawowe są podstawą wolności w sprawiedliwym społeczeństwie. Jednak w ostatnim czasie ucisk i chciwość podsyciły ataki na te podstawowe wartości.

Wojna trwa w co najmniej 23 krajach. W 2017 r. ponad 150 liderów i działaczy zginęło w obronie praw, społeczności, ziemi i środowiska.

2017 Global Estimates of Modern Slavery wykazał, że co najmniej 89 milionów ludzi doświadczyło niewolnictwa w ciągu ostatnich pięciu lat. Jednak liczby te nie odzwierciedlają w pełni skali tego zjawiska.

Korporacje przyczyniają się również do łamania praw człowieka i praw pracowniczych. Około 94% pracowników zatrudnionych w globalnych łańcuchach dostaw jest pozbawionych skutecznej ochrony prawnej i zmuszanych do zaakceptowania pracy nieformalnej i niepewnej.

Aby przeciwstawić się temu skoordynowanemu wyzyskowi rządów i wielkiego biznesu, pracownicy organizują się w związki zawodowe. Jednak brak poszanowania demokracji i wolności zrzeszania się blokuje pracownikom realizację ich praw. W wielu krajach pracownicy często są atakowani pod pretekstem bezpieczeństwa narodowego i ze względu na zagrożenia terrorystyczne (Turcja). W innych krajach konieczność wprowadzenia środków oszczędnościowych i potrzeba przyciągnięcia inwestycji zagranicznych są wykorzystywane do usprawiedliwiania represyjnych przepisów i polityk.

Co najmniej w 60% krajów niektóre kategorie pracowników, często są zatrudniane w najbardziej niepewnych warunkach i pozbawione ochrony wynikającej z prawa pracy.

Według Światowego indeksu praw 2017 publikowanego przez MKZZ (Międzynarodowa Konfederacja Związków Zawodowych) prawa pracowników zostały osłabione niemal we wszystkich regionach świata. Jednym z najbardziej alarmujących trendów był wzrost, zarówno ilościowy, jak i jakościowy, zarejestrowanych aktów przemocy w odwecie za korzystanie ze swobody zrzeszania się. Zarejestrowano również stały wzrost liczby krajów, w których pracownicy doświadczali ze strony państwowych sił bezpieczeństwa i gangów działających w imieniu firm, przemocy fizycznej, porwań, gróźb i zastraszania. Liczba krajów, w których pracownicy zostali zabici za działalność związkową, wzrosła z 10 w roku ubiegłym do 11 w roku 2017. Pracownicy byli narażeni na przemoc w 59 krajach, w porównaniu do 52 krajów w roku ubiegłym.

Rośnie także liczba krajów wyłączających pracowników z podstawowego prawa do wolności zrzeszania się, z 82 na 141 krajów w 2016 r., do 84 na 139 krajów w 2017 r. Liczba ta jest szczególnie niepokojąca, zwłaszcza gdy bierze się pod uwagę inne dane ujawnione w indeksie z 2017 r.: ponad 3/4 krajów odmawia niektórym lub wszystkim pracownikom prawa do strajku, a 36% krajów objętych badaniem odmawia lub ogranicza swobodę wypowiedzi i wolność zgromadzeń.

BLISKI WSCHÓD I AFRYKA PÓŁNOCNA

Bliski Wschód i Afryka Północna zostały ponownie uznane za najgorszy region dla pracowników pod względem korzystania i ochrony wynikających z praw podstawowych w miejscu pracy. Mimo, że migranci stanowią większość siły roboczej, kraje Zatoki Perskiej odmawiają im prawa do wolności zrzeszania się i do rokowań zbiorowych. W Zatoce system kafala wciąż zniewala miliony pracowników migrujących, a sprawcy są bezkarni. W rozdartym konfliktami Jemenie 650 000 pracowników sektora publicznego nie otrzymało wynagrodzenia od ponad ośmiu miesięcy, podczas gdy około 4 miliony miejsc pracy w sektorze prywatnym zostało zniszczonych, w tym w operacjach międzynarodowych koncernów Total, G4S i DNO, pozostawiając ich rodziny bez środków do życia.

W Egipcie rząd wyklucza legalne i reprezentatywne związki z jakiejkolwiek debaty i uczestnictwa. W Algierii niezależne związki wciąż czekają na rejestrację, podczas gdy ich członkowie cierpią z powodu aktów odwetowych, arbitralnych zatrzymań, zwolnień i przemocy fizycznej.

5 najgorszych krajów: Egipt, Katar, Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Algieria.

AZJA

Pracownicy znajdują się w bardzo trudnej sytuacji ponieważ liderzy i środowiska biznesowe kontynuują wyścig o uzyskanie najniższego poziomu praw pracowniczych w tym regionie. Podczas gdy dochody w Chinach rosną, reżim nadal odmawia pracownikom prawa do zrzeszania się i podstawowych wolności, łamie prawa człowieka i niszczy opozycję. Pracownicy w Kambodży często byli zwalniani z powodu utworzenia związku. W Bangladeszu, strajkujący robotnicy sektora odzieżowego zostali zatrzymani i ukarani na podstawie kodeksu karnego. W Korei przewodniczący Koreańskiej Federacji Związków Zawodowych, Hang Sang-gyun, przebywa w więzieniu od 2015 r. za organizowanie publicznej demonstracji przeciwko uchwalaniu praw anty-pracowniczych.

5 najgorszych krajów: Bangladesz, Kambodża, Korea Południowa, Filipiny, Pakistan, Chiny.

EUROPA

Kraje Europy i Azji Środkowej nadal oferują pracownikom najlepszą ochronę praw związkowych. Niemniej jednak w tych regionach nastąpiło najpoważniejsze pogorszenie tych praw. Lata działań oszczędnościowych ograniczyły zakres rokowań zbiorowych, przy czym ich decentralizacja i ograniczenie do poziomu firm ma duży negatywny wpływ na świat pracy.

We Włoszech od 2004 r. pogarszały się ramy prawne regulujące indywidualne i zbiorowe stosunki pracy. To samo miało miejsce w Wielkiej Brytanii i w Rumunii, gdzie zmiany w prawie uniemożliwiły związkom zawodowym reprezentację wystarczającą do rokowań zbiorowych. W Kazachstanie pogorszenie podstawowych praw człowieka i sytuacji związków zawodowych było tak dramatyczne, że związkowcy zostali aresztowani i skazani z powodu zwołania strajku. Zagrożenie terroryzmem nadal stanowiło pretekst do podważania praw podstawowych i wolności do zgromadzeń, w szczególności w Turcji.

5 najgorszych krajów: Białoruś, Grecja, Kazachstan, Turcja, Ukraina.

AMERYKA

Podobną tendencję można zaobserwować również w regionie obu Ameryk, gdzie nowy brazylijski rząd wprowadził serię neoliberalnych reform mających wpływ na różne aspekty polityki gospodarczej i pracy (m.in. outsourcing i redukcja wydatków publicznych na kolejne 20 lat, z reformą rynku pracy wydłużającą tydzień pracy do 60 godzin). Projekt ustawy omawianej obecnie w Kongresie ma na celu reformę prawa pracy dla pracowników wiejskich, umożliwiając pracodawcom wykorzystanie mieszkań i żywności jako "płatności". W Argentynie rząd tłumił przemocą każdy publiczny protest: w jednym przypadku 80 pracowników odniosło obrażenia podczas przestoju spowodowanego walką o lepszą płacę i warunki pracy. Sytuacja w tym regionie nadal jest niebezpieczna, a pracownicy walczący o poprawę warunków pracy boją się o swoje życie.

5 najgorszych krajów: Kolumbia, Ekwador, Gwatemala, Honduras, Meksyk.

AFRYKA

Ochrona praw podstawowych jest słaba, szczególnie w gospodarce nieformalnej. W wielu krajach trwają konflikty i walki o utrzymanie rządów prawa. Łamane są prawa pracownicze, w tym prawo do strajku, a pracownicy zwalniani z pracy.

5 najgorszych krajów: Benin, Nigeria, Swaziland, Zambia, Zimbabwe.

 

60% krajów pozbawia pracowników prawa do założenia związku zawodowego lub przystąpienia do niego.

83% krajów naruszyło prawo do strajku.

82% krajów naruszyło prawo do negocjacji zbiorowych.

 

 

1 Nieregularne naruszenia praw; 2 Powtarzające się naruszenia praw; 3 Regularne łamanie praw; 4 Systematyczne łamanie praw; 5 Brak gwarancji praw; 5+ Brak gwarancji praw z powodu braku rządów prawa

Nierówności rosną, zarówno wewnątrz, jak i między państwami. Ośmiu miliarderów zgromadziło bogactwa równe temu co posiada najuboższa połowa ludności świata, a 50 firm dysponuje łącznie bogactwem odpowiadającym bogactwu 100 krajów.

Świat jest trzy razy bogatszy jeśli chodzi o wzrost PKB niż 30 lat temu, ale 80% pracowników żyje na krawędzi przeżycia/ubóstwa.

Wynagrodzenia

W wielu krajach płace pozostają w stagnacji, nawet po ożywieniu gospodarczym. Wynagrodzenia wysoko wykwalifikowanych pracowników często wzrastają szybciej niż w przypadku osób o średnich i niskich dochodach. Wzrost pracy niepewnej i w niepełnym wymiarze czasu powoduje wzrost pracowników nisko opłacanych, co prowadzi do bardziej spolaryzowanego rynku pracy.

Wykazano, że płace minimalne są ważnym narzędziem zmniejszania nierówności płacowych. Zapewniają one "dolne progi płac" dla osób o niskich dochodach i pozwalają na uzyskanie wyższego wynagrodzenia osobom o najniższych dochodach. Jednak płaca minimalna nie pokrywa podstawowych potrzeb pracowników i ich rodzin w większości krajów, a wiele krajów w ogóle nie ma minimalnego wynagrodzenia. Zwiększenie zarobków do wysokości płacy minimalnej, z której ludzie mogliby się utrzymać, stanowiłoby ułamek zysków osiąganych przez wielkie korporacje.

W 2016 r. na całym świecie 108 milionów ludzi stało w obliczu kryzysów żywnościowych. W porównaniu z około 80 milionami w 2015 r. (według Światowego raportu ws. kryzysu żywnościowego 2017 nastąpił wzrost o 35%). 230 milionów ludzi żyje nie mając gwarancji dostępu do żywności, w tym 72% w Afryce.

Nieprzestrzeganie przepisów dotyczących minimalnego wynagrodzenia pozostaje problemem. Ponad 60% pracowników w Hondurasie i Gwatemali, ponad jedna trzecia pracowników w Ghanie, ponad połowa osób pracujących w Kenii i jedna trzecia pracowników branży odzieżowej w Indonezji otrzymuje wynagrodzenie niższe niż ustawowa płaca minimalna.

W Wielkiej Brytanii co ósmy robotnik zmaga się z problemem braku środków finansowych na żywność.

Bezpieczeństwo socjalne

Bezpieczeństwo socjalne ma zasadnicze znaczenie w zwalczaniu ubóstwa, zmniejszaniu nierówności i promowaniu wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Wsparcie dochodowe i usługi są ważnymi stabilizatorami ekonomicznymi w celu stworzenia i utrzymania zrównoważonych gospodarek rynkowych dzięki zagregowanemu popytowi.

Badania MOP pokazują, że zapewnienie podstawowych świadczeń społecznych kosztowałoby mniej niż 2% PKB, a podstawowy zestaw świadczeń dla wszystkich osób pozbawionych dostępu do ubezpieczenia społecznego kosztowałby mniej niż 6% PKB.

 

aw