16 września 2008 (188-196/2008)

Decyzja Prezydium KK nr 188/08
ws. opinii o projektach ustaw MF o finansach publicznych oraz przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" negatywnie ocenia przygotowane przez Ministerstwo Finansów projekty ustaw o finansach publicznych oraz przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych.

1. Szczególnie rażące jest, iż rząd nie przestrzega ustawowych obowiązków wobec związków zawodowych - nie przesłał projektów ustaw do konsultacji społecznych. Jest to kolejny dowód na ignorowanie dialogu społecznego.
2. Przedstawione projekty nie proponują żadnej rewolucyjnej zmiany w systemie finansów publicznych a mają jedynie poprawić przejrzystość tego sektora. Postulat ten ma zostać zrealizowany przede wszystkim przez likwidację wszystkich gospodarstw pomocniczych oraz większości zakładów budżetowych. Jednakże sama likwidacja nie rozwiąże istniejących problemów dotyczących jakości gospodarowania pieniędzmi publicznymi. Projektodawca sam przyznaje, iż zakres zadań do tej pory realizowanych przez podmioty sektora finansów publicznych pozostaje bez zmian, a zmienić ma się jedynie sposób ich realizacji.
3. Proponuje się m.in. zlecanie realizacji zadań podmiotom zewnętrznym, co w ocenie Ministerstwa Finansów spowoduje spadek ich ceny. Nie przedstawia się jednak żadnej analizy ekonomicznej, która prowadziłaby do takich wniosków. Podkreślenia wymaga fakt, że gospodarstwa pomocnicze mają obowiązek świadczenia usług dla jednostki macierzystej po kosztach własnych. Dodatkowo część z nich świadczy usługi na zewnątrz, co również wpływa pozytywnie na koszt świadczonych usług. Realizacja zadań przez nastawiony na maksymalizację zysku podmiot prywatny, nawet w warunkach konkurencji, może okazać się o wiele bardziej kosztowna dla podatnika oraz negatywnie wpływać na dostępność i jakość świadczonych usług. Niektóre zadania, ze względu na swój charakter (prowadzenie kancelarii, obsługa archiwów zakładowych, obsługa egzekucji mandatów karnych, zadania z zakresu zarządzania kryzysowego, obsługa kasowa, zamówienia publiczne itp.), nie mogą być przekazane do realizacji przez firmy zewnętrzne. Dodatkowo, nie bez znaczenia są obawy pracowników o stosowanie nieuczciwej konkurencji w sferze zatrudniania poprzez eliminowanie umów o pracę na rzecz umów cywilnoprawnych.
4. Szczególnego podkreślenia wymaga fakt, iż w gospodarstwach pomocniczych oraz zakładach budżetowych zatrudnionych jest około 90 tys. osób. Jedynie część z tych osób uzyska pracę w jednostkach macierzystych. Z wyliczeń samych pracowników wynika, że ponad 50% pracowników zatrudnionych w gospodarstwach pomocniczych wykonuje zadania tylko i wyłącznie na rzecz jednostek macierzystych. Na rynku pracy pojawi się więc szeroka rzesza osób, co zapewne wpłynie negatywnie na jego równowagę. Projektodawca nie daje gwarancji zatrudnienia do realizacji poszczególnych zadań osobom dotychczas je wykonującym. Może być to okazja do pozbycia się osób starszych, których sytuacja na rynku pracy jest szczególnie niekorzystna. Powstaje, więc pytanie czy pozostaje to w zgodzie z innymi działaniami rządu w sferze promocji zatrudnienia, a w szczególności realizacji programu 50+. Obawy te pogłębia dodatkowo szczególnie niekorzystna dla pracowników, proponowana forma wygaśnięcia stosunku pracy w miejsce indywidualnych wypowiedzeń.
5. W uzasadnieniu do projektu ustawy pisze się o częstych patologiach związanych z funkcjonowaniem gospodarstw pomocniczych i zakładów budżetowych. Tymczasem raport Najwyższej Izby Kontroli (dokument "Analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2005 r.") przedstawia inną ocenę funkcjonowania tych form. NIK pozytywnie ocenia w swym raporcie działalność gospodarstw pomocniczych podkreślając systematyczny wzrost dochodów oraz systematyczne ograniczanie dotacji z budżetu państwa. Wzrasta też z roku na rok wielkość realizowanych przez nie wpłat do budżetu państwa. NIK określa, iż "świadczy to o umacnianiu się pozycji gospodarstw pomocniczych w systemie finansów publicznych przy jednoczesnej koncentracji organizacyjnej takiej działalności".
6. Obowiązująca Ustawa o finansach publicznych daje jednostce macierzystej narzędzia do likwidacji źle działających gospodarstw pomocniczych i pokreślić należy, iż narzędzie to jest stale wykorzystywane - w 2002 roku funkcjonowało 599 gospodarstw pomocniczych, natomiast na koniec 2005 było ich już o 144 mniej. Przeprowadzona w 1999 roku reforma administracyjna miała na celu przesunięcie ciężaru podejmowania decyzji i troski o powierzone środki publiczne na niższe szczeble decyzyjne. Podjęcie "odgórnej" decyzji o likwidacji wszystkich gospodarstw pomocniczych i zakładów budżetowych pozbawia wiele jednostek macierzystych wyboru formy realizacji zdań. Może się przy tym okazać, że przy przymusowej likwidacji zostaną zlikwidowane świetnie zorganizowane, dobrze i tanio działające gospodarstwa i zakłady. Decyzja o ewentualnej likwidacji powinna zostać podjęta na podstawie dokładnej analizy ekonomicznej warunków lokalnego rynku usług i rynku pracy. W ocenie NSZZ "Solidarność" konieczne jest indywidualne podejście oraz pozostawienie jednostce macierzystej decyzji o sposobie realizacji powierzonych zadań.
7. Podkreślić należy, iż sama likwidacja gospodarstw pomocniczych czy zakładów budżetowych nie wpłynie na gospodarowanie środkami publicznymi w sposób bardziej efektywny. Potrzebne są mechanizmy kontrolne wszystkich podmiotów sektora finansów publicznych. W tym obszarze pozytywnie ocenić należy propozycje Ministerstwa Finansów dotyczące zacieśnienia kontroli na wszystkich etapach wydatkowania środków publicznych - audyt wewnętrzny, kontrola zarządcza. To właśnie ta kontrola powinna być podstawą do oceny funkcjonowania gospodarstw i zakładów. Również koszty związane z niezbędnymi odprawami dla zwalnianych pracowników będą stanowiły istotne obciążenie dla budżetu. Tak więc koszty związane z proponowanymi zmianami zdają się przewyższać osiągnięte korzyści.
8. Proponuje się również realizację zadań przez nowoutworzoną formę organizacyjno- prawną - agencję wykonawczą. Niestety, ustawodawca nie przedstawił zasad i szczegółów ich funkcjonowania, co jest decydujące w ocenie, jakie zadania mogłyby być ewentualnie przez nie realizowane. Dodatkowo forma agencji wykonawczej zdaje się być odpowiednia jedynie do realizacji zadań na większą skalę i nie rozwiązuje problemów jednostek samorządu terytorialnego.
9. Pozostaje też pytanie, co zrobić z pewnymi zadaniami dotąd realizowanymi przez gospodarstwa pomocnicze i zakłady budżetowe. O ile zlecenie na zewnątrz usług dotyczących utrzymania czystości budynków publicznych nie powinno nastręczać większych problemów (abstrahując od ceny ich realizacji) o tyle funkcjonowanie przyszkolnych warsztatów zawodowych staje pod poważnym znakiem zapytania.
10. W ostatnim okresie prowadzi się debatę publiczną na temat polskiego systemu kształcenia. W raporcie "Czego (nie)uczą polskie szkoły? System edukacji a potrzeby rynku pracy w Polsce" zarzuca się "że nauczanie w większości szkół zasadniczych jest mało atrakcyjne zawodowo, czasem nawet przestarzałe, że zawiera za mało zajęć praktycznych.". Bez odpowiedniego systemu nauczania nie poradzimy sobie z brakiem rąk do pracy w niektórych wymagających specjalizacji i praktyki obszarach gospodarki jak chociażby budownictwo. Likwidacja warsztatów przyszkolnych oraz gospodarstw pomocniczych OHP spowoduje zmarnowanie zaangażowania i kosztów ponoszonych na dostosowanie obiektów warsztatowych do ciągle zmieniających się warunków zewnętrznych oraz coraz bardziej "ostrych" przepisów: przeciwpożarowych, sanitarnych, bezpieczeństwa i higieny pracy. Grozi też utratą, jedynego w wielu miastach, miejsca, gdzie uczniowie odbywają praktyczną naukę zawodu przygotowującą do egzaminu z przygotowania zawodowego. Jednak przede wszystkim likwidacja to obniżenie poziomu organizacyjnego szkół kształcących zawodowo. W 2007 r. gospodarstwa pomocnicze przy jednostkach OHP wypracowały przychód w wysokości 46 058 577 zł, co stanowiło 113,69% wykonania planu przychodów. Koszty natomiast wyniosły 45 653 612 zł, dzięki czemu działalność gospodarstw za 2007 r. zamknęła się wynikiem dodatnim - zyskiem w wysokości 404 965 zł. Według szacunków Komendy Głównej OHP likwidacja gospodarstw pomocniczych spowodowałaby braki w budżecie OHP w wysokości około 21 mln zł. Poza pracownikami młodocianymi stałe zatrudnienie w gospodarstwach pomocniczych OHP znajdują 743 osoby, w tym 225 osób to instruktorzy praktycznej nauki zawodu. Jednocześnie pozbawionych pracy i nauki zawodu zostałoby ponad 3360 osób, uczestników OHP, zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym.
11. Ponadto podtrzymujemy negatywną ocenę dotyczącą likwidacji limitów zatrudnienia dla osób objętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń. Odejście od określenia limitów w przypadku policji i państwowej straży pożarnej może przynieść ujemne konsekwencje w postaci obniżenia bezpieczeństwa publicznego.
12. Prezydium Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" negatywnie opiniuje odebranie Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych osobowości prawnej. Powyższe spowoduje obniżenie funkcji społecznej Funduszu, utrudni społeczną kontrolę, zapobiegającą przejmowaniu przez budżet państwa, środków gwarantowanych na ochronę płac pracowniczych (na inne cele) oraz wprowadzi tryb administracyjny w stosunku do skarżących się podmiotów prywatnych.

FGŚP składa się w większości ze składek płaconych przez pracodawców, nie znajduje zatem społecznie usprawiedliwionego i racjonalnego uzasadnienia podporządkowanie ww. Funduszu organowi administracji publicznej. Z pewnością uzasadnieniem takim nie może być chęć uporządkowania finansów państwa. Projekt zmian jest niezgodny z konwencją MOP nr 173 dotyczącą ochrony roszczeń pracowników w wypadku niewypłacalności pracodawców z powodu ominięcia obowiązku konsultacji z najbardziej reprezentatywnymi organizacjami pracowników. Zalecenie MOP nr 180 dot. ochrony roszczeń pracowników w wypadku niewypłacalności pracodawcy (Dział III pkt 8e) stanowi, że fundusze zarządzane przez instytucje gwarancji, inne niż środki pochodzące ze Skarbu Państwa, mogą być przeznaczone wyłącznie do celu, dla jakiego zostały zebrane, a więc nie mogą być przekazane do budżetu państwa w formie nadwyżki. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych jest funduszem solidarnościowym, pracodawców i pracowników samofinansującym się wyłącznie ze składek pracodawców.

Prezydium Komisji Krajowej zwraca szczególną uwagę ze względu na niezgodność art. 11 i 70 projektu ustawy "Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych" z treścią:

• Paktu o przedsiębiorstwie w trakcie przekształcania z 22 lutego 1993 (zobowiązania + postanowienia końcowe);
• Zalecenia MOP nr 180 o ochronie roszczeń pracowników w wypadku niewypłacalności pracodawcy (rozdz. IV postanowienia wspólne);
• Ustawy z 20 kwietnia 2004 o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 22 pkt 3a i 5);
• Ustawy z 6 lipca 2001 o Trójstronnej Komisji ds. Społeczno Gospodarczych (art. 2.1);
• Ustawy z 23 maja 1991 o związkach zawodowych (art. 19) w ten sposób, że uniemożliwiono NSZZ "Solidarności" uzyskanie informacji o celu zmiany umiejscowienia Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (nie poinformowano również o tym partnerów społecznych w Naczelnej Radzie Zatrudnienia).

W rezultacie takiego trybu postępowania brak jest odpowiedzi na pytanie, jak zmiana polegająca na włączeniu Funduszu do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej:

• usprawni wypłacanie należności pracowniczych,
• zwiększy wielkości środków na ochronę roszczeń,
• rozszerzy katalog wypłat dla pracowników.

13. Zaproponowane zmiany dotyczące organizacji PFRON oceniamy negatywnie:

1. Odebranie osobowości prawnej Funduszowi oznacza likwidację nadzoru społecznego, poprzez pozbawienie możliwości wpływu i kontroli wydatkowania środków przez przedstawicieli środowiska osób niepełnosprawnych, a w szczególności przez finansujących go w przeważającym stopniu pracodawców,
2. Przekazanie środków Funduszu do dyspozycji Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych oraz, jak pokazuje praktyka, częste zmiany na tym stanowisku mogą wiązać się z brakiem spójnej długookresowej polityki finansowania potrzeb osób niepełnosprawnych. Wspomniana propozycja może również wiązać się z zagrożeniem wydatkowania środków funduszu zgodnie z linią polityczną partii desygnującej Pełnomocnika, ze szkodą dla rzeczywistych potrzeb środowiska osób niepełnosprawnych. Fundusz ze względu na pełnioną przez niego rolę społeczną i sposób finansowania działalności powinien być instytucją niezależną od wahań politycznych,
3. Istnieje zagrożenie przekazywania środków funduszu na uzupełnienie luk w finansach Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej,
4. W projekcie brakuje rozwiązań dotyczących realizacji programów zatwierdzonych przez Radę Nadzorczą, służących rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. W chwili obecnej realizacja programów odbywa się na podstawie uchwał Rady oraz procedur realizacji przyjętych przez Zarząd Funduszu. Z chwilą likwidacji tych organów, uchwały i procedury utracą moc prawną,
5. Brakuje również możliwości realnego odwołania od decyzji Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych,
6. Zagrożona może być windykacja środków.

Decyzja Prezydium KK nr 189/08
ws. opinii o rozporządzeniu RM w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" wnosi następujące uwagi do projektu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 września 2008 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym:

• zaproponowane kwoty na dofinansowanie, kosztów rocznego pobytu jednego uczestnika w warsztacie terapii zawodowej (wtz) oraz kosztów rocznego pobytu jednego zatrudnionego pracownika niepełnosprawnego w zakładzie aktywności zawodowej (zaz), wyrównują zwiększenie kosztów działania tych jednostek zaledwie do końca 2007 roku, nie uwzględniając wskaźnika inflacji w 2008 r. Ponadto aby zapewnić realną poprawę sytuacji finansowej w (wtz) i (zaz) zaproponowane kwoty powinny również uwzględniać prognozowany wskaźnik wzrostu cen i usług w 2009 roku,
• ustanowienie sztywnej wysokości dofinansowania kosztów rocznego pobytu jednego uczestnika w (wtz) oraz dofinansowania kosztów rocznego pobytu jednego zatrudnionego pracownika niepełnosprawnego w (zaz), może w przyszłości przynieść niekorzystne efekty w postaci ponownego zamrożenia tych wielkości na wiele lat, co po raz kolejny może doprowadzić do pogorszenia poziomu rehabilitacji w tych jednostkach. Dlatego NSZZ "Solidarność" stoi na stanowisku, iż kwoty te powinny co roku z góry podlegać waloryzacji o prognozowany w ustawie budżetowej średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych.

Decyzja Prezydium KK nr 190/08
ws. upoważnienia do zawarcia Protokołu Dodatkowego nr 21 do Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Wojskowych Jednostek Organizacyjnych Sfery Budżetowej

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność", działając na podstawie § 41 ust. 3 pkt 6 w związku z § 41 ust. 7 Statutu NSZZ "Solidarność" upoważnia:

1. Bogdana Kubiaka - członka Prezydium KK NSZZ "Solidarność"
2. Juliana Andrzeja Koneckiego - członka Prezydium KK NSZZ "Solidarność"

do zawarcia w imieniu Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" Protokołu Dodatkowego nr 21 do Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Wojskowych Jednostek Organizacyjnych Sfery Budżetowej z 8 czerwca 1998 r.

Decyzja Prezydium KK nr 191/08

(do użytku służbowego)

Decyzja Prezydium KK nr 192/08

(do użytku służbowego)

Decyzja Prezydium KK nr 193/08

(do użytku służbowego)

Decyzja Prezydium KK nr 194/08

(do użytku służbowego)

Decyzja Prezydium KK nr 195/08

(do użytku służbowego)

Decyzja Prezydium KK nr 196/08

(do użytku służbowego)