13 kwietnia 2010 (81-82/2010)

Decyzja Prezydium KK nr 81/10 ws. Komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów dotyczącego przeglądu dyrektywy w sprawie czasu pracy.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wnosi następujące uwagi do Komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów: przegląd dyrektywy w sprawie czasu pracy (pierwszy etap konsultacji z partnerami społecznymi na poziomie Unii Europejskiej na podstawie art. 154 TFUE):

a) Doświadczenia okresu poprzedzającego przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wskazują na to, że treść wspólnotowych przepisów dotyczących czasu pracy wywiera znaczący wpływ na kształt regulacji czasu pracy na poziomie krajowym. Dowodzi tego aktualny kształt przepisów działu VI Kodeksu pracy ustalony na mocy art. 1 pkt 36 ustawy dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 213, poz. 2081), zwanej dalej „ustawą nowelizacyjną”, której celem było dostosowanie polskich przepisów dotyczących czasu pracy do dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz. U. UE L 299, poz. 9). Ustawa nowelizacyjna przeniosła wprost na grunt polskiego prawa krajowego szereg rozwiązań prawnych zawartych w dyrektywie 2003/88/WE. Zdaniem NSZZ „Solidarność” ewentualnej rewizji tej dyrektywy należy dokonywać z dużą ostrożnością uwzględniając specyfikę systemów czasu pracy obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich. Wyrazem poszanowania tych odrębności powinno być wprowadzanie do dyrektywy wyłącznie zmian zaakceptowanych przez partnerów społecznych.

b) NSZZ „Solidarność” dostrzega i śledzi zmiany zachodzące na rynku pracy, które wpływają na ogólną długość i rozkład czasu pracy. W ostatnim czasie największy wpływ na stosowanie przepisów o czasie pracy wywarły procesy związane z coraz powszechniejszym stosowaniem tzw. nietypowych form zatrudnienia (świadczenie pracy w ramach tzw. samozatrudnienia, w ramach więcej niż jednego stosunku pracy, w niepełnym wymiarze czasu pracy, w warunkach telepracy). Dostrzegalny jest również wzrost liczby pracowników zatrudnionych na stanowiskach samodzielnych, wykonujących prace o charakterze twórczym, którzy rozliczają się z pracodawcą poprzez efekty świadczonej pracy, a nie czas pozostawania w dyspozycji pracodawcy. Konsekwencją zróżnicowania form i podstaw prawnych wykonywania pracy jest wyłączenie części zatrudnionych z zakresu obowiązywania przepisów o czasie pracy. Osoby te coraz częściej świadczą pracę ponad normy czasu pracy obowiązujące pracownika. Nie korzystają one również z urlopów wypoczynkowych. Z uwagi na brak obowiązku ewidencjonowania czasu pracy rozmiary tego zjawiska są trudne do jednoznacznego zdiagnozowania. Nie ma jednak wątpliwości, że odbywa się to z narażeniem zdrowia oraz bezpieczeństwa tych osób. Zdaniem NSZZ „Solidarność” procesy zachodzące na rynku pracy uzasadniają potrzebę wzmocnienia ochronnej funkcji przepisów o czasie pracy. Zmiany w dyrektywie 2003/88/WE mogłyby one polegać na rozszerzeniu zakresu stosowania przepisów o czasie pracy na osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy. Kryzys gospodarczy udowodnił, że nie jest konieczna zmiana Dyrektywy zmierzająca w kierunku większej elastyczności czasu pracy. Obecna dopuszczalność stosowania odstępstw od reguł zawartych w dyrektywie umożliwia – w porozumieniu z pracownikami – przejściowe zastosowanie bardziej elastycznego czasu pracy,  dla ochrony miejsc pracy i wsparcia przedsiębiorstw, które w wyniku kryzysu znalazły się w trudnej sytuacji finansowej.

c) Doświadczenia NSZZ „Solidarność” odnośnie obowiązywania dyrektywy 2003/88/WE dotyczą przede wszystkim ograniczonej skuteczności jej postanowień. Przepisom dyrektywy nie odpowiada w szczególności konstrukcja dyżuru przyjęta w art. 1515 polskiego Kodeksu pracy. W rozumieniu przepisów polskiego Kodeksu pracy dyżur należy zakwalifikować do kategorii pośredniej pomiędzy czasem pracy i czasem odpoczynku, tymczasem dyrektywa wyróżnia jedynie dwa stany: czas pracy i okresy odpoczynku. Podobne wątpliwości w zakresie zgodności z postanowieniami dyrektywy budzi również sposób kwalifikacji w polskim porządku prawnym podróży służbowej. Warunku zgodności z dyrektywą nie spełniają również przepisy o ustawy o zakładach opieki zdrowotnej regulujące dyżur medyczny. Dyrektywa nie ogranicza również możliwości wykonywania przez pracownika pracy w ramach kilku stosunków pracy w ramach czasu pracy, który łącznie przekracza normy czasu pracy.

d) W niniejszej analizie organizacji i regulacji czasu pracy w UE podkreślenia wymaga konieczność wzmocnienia ochronnej funkcji przepisów o czasie pracy,
w tym zagwarantowania pracownikom możliwości godzenia pracy z życiem osobistym jak również  zapewnienia większej skuteczności przepisów dyrektywy 2003/88/WE.

e) Zdaniem NSZZ „Solidarność” nie jest potrzebna rewizja dyrektywy 2003/88/WE.

f) Zdaniem NSZZ „Solidarność” niezbędne jest przeprowadzenie analizy poświęconej przestrzegania dyrektywy 2003/88/WE w poszczególnych państwach członkowskich oraz podjęcie kroków zmierzających w kierunku zagwarantowania jej większej skuteczności.

g) NSZZ „Solidarność” bierze pod uwagę prowadzenie dialogu na podstawie art. 155 TFUE w zakresie rozwiązań zapewniających wzmocnienie ochronnej funkcji postanowień dyrektywy 2003/88/WE.                                
          

Decyzja Prezydium KK nr 82/10 ws. opinii o projekcie rozporządzenia MPiPS w sprawie standardów i warunków prowadzenia usług rynku pracy.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” nie wnosi uwag do projektu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie standardów i warunków prowadzenia usług rynku pracy.