25 września 2009 (176/2009)

Decyzja Prezydium KK nr 176/09
ws. opinii o projekcie ustawy budżetowej na rok 2010 r.

Kryzys zobowiązuje do poszerzenia celów stawianych budżetowi państwa. Niezbędne jest łagodzenie najbardziej dotkliwych społecznie skutków i wspieranie tych procesów
i zachowań, które podtrzymują gospodarkę. Zdaniem Prezydium KK przedstawiony projekt budżetu państwa nie umożliwia realizacji tych celów.

Uważamy, że w projekcie ustawy budżetowej na 2010 r. nie została uwzględniona aktualna sytuacja osób najuboższych, które szczególnie dotkliwie odczuwają skutki kryzysu gospodarczego; wręcz przeciwnie - środki  finansowe przeznaczone na te cele zostały drastycznie zmniejszone. Zamrożenie przez rząd na kolejne lata progów dochodowych uprawniających do zasiłków rodzinnych oraz zasiłków z pomocy społecznej, obniżenie dotacji do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, likwidacja rezerwy solidarności społecznej, a także groźny dla przyszłych pokoleń zamach na Fundusz Rezerwy Demograficznej uderzają w najsłabsze grupy społeczne. Pomoc dla osób najbardziej poszkodowanych w wyniku kryzysu, zawarta w postulacie nr 1 Pakietu działań antykryzysowych przyjętego
w Trójstronnej Komisji ds. Społeczno Gospodarczych, do tej pory nie została zrealizowana. Rząd unika rozmów na ten temat.

1. Prezydium Komisji Krajowej  po raz kolejny podkreśla, że największym motorem wzrostu PKB jest popyt wewnętrzny. Projektodawca wskazuje wprawdzie na negatywne czynniki determinujące kształtowanie się popytu konsumpcyjnego w przyszłym roku: niekorzystne tendencje na rynku pracy związane ze spadkiem zatrudnienia oraz ograniczenie wzrostu wynagrodzeń, ale jednocześnie nie przewiduje odpowiednich środków aby temu zapobiec. W uzasadnieniu do projektu dostrzeżona jest rola inwestycji publicznych, jednakże poczynione w ostatnim czasie cięcia budżetowe podważają możliwość ich realizacji.

2. Biorąc pod uwagę dotychczasowy wzrost  cen (inflacja w sierpniu w ujęciu rocznym wyniosła 3,7 proc) oraz przewidywane pełne lub częściowe uwolnienie cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych uważamy, że zaplanowany na poziomie 1% wzrost inflacji jest niedoszacowany.
Skutkiem tego będzie spadek realnych dochodów do dyspozycji w przypadku osób, których wzrost płac i świadczeń zależy od wskaźnika inflacji.

3. Prezydium KK wskazuje  po raz kolejny na negatywne konsekwencje zaniedbań rządu
w sferze rynku pracy ( spadek zatrudnienia i wzrost bezrobocia)  takie jak: mniejsze wpływy do budżetu, NFZ, Funduszu Pracy oraz spadek wpływów do FUS i pozostałych funduszy zasilanych składkami pracowniczymi.

4. W projekcie budżetu państwa pomimo uznania za priorytetowe działanie państwa w celu wzrostu zatrudnienia, ograniczenia bezrobocia i wzrostu aktywizacji zawodowej obywateli nie zagwarantowano odpowiednich środków finansowych na ich realizację
w szczególności wobec dużej niepewności w zakresie prognoz dotyczących skutków kryzysu oraz skuteczności działań antykryzysowych na świecie i w Polsce.

5. Wobec oddzielenia dochodów, wydatków oraz deficytu „krajowego” budżetu państwa od dochodów, wydatków oraz deficytu budżetu środków unii europejskiej, Prezydium  KK uważa, że brak przedstawienia  projektu budżetu środków europejskich  jest nie do zaakceptowania i uniemożliwia ocenę rzeczywistego poziomu nakładów na poszczególne działy, a w szczególności na dziedziny prorozwojowe takie jak nauka i edukacja w tym szkolnictwo wyższe.

6. Prezydium sprzeciwia się zapowiadanym przez rząd RP planom prywatyzacyjnym.
Z obawy o los kraju i pracowników stwierdzamy, że pospieszna prywatyzacja w obecnej niekorzystnej sytuacji rynkowej, nosi znamiona wyprzedaży majątku narodowego. Rząd pozbywając się dóbr narodowych wypracowanych przez pokolenia Polaków nie ma żadnych racjonalnych pomysłów na załatanie największej od 20 lat przyszłorocznej „dziury budżetowej”.

Wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej

Niedoszacowanie wskaźnika wzrostu cen towarów i usług powoduje, że projekt wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej w wysokości 1%, czyli na poziomie planowanej inflacji jest dalece niewystarczający i nie do przyjęcia. W związku z powyższym NSZZ „Solidarność” podtrzymuje swoje stanowisko wyrażone podczas prac w Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych, aby średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń
w państwowej sferze budżetowej w 2010 roku wyniósł co najmniej 3%.

Waloryzacja świadczeń emerytalnych i rentowych

NSZZ „Solidarność” nie akceptuje propozycji, aby w 2010 roku wskaźnik waloryzacji świadczeń emerytalnych i rentowych był ustalony na poziomie ustawowego minimum tzn. z uwzględnieniem wskaźnika wzrostu cen towarów i usług w 2010 roku oraz tylko 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w 2009 r. Zwracamy uwagę, że wbrew powoływaniu się na uzgodnienia z partnerami społecznymi Trójstronnej Komisji ds. Społeczno – Gospodarczych (uzasadnienie do projektu ustawy budżetowej str. 86) z powodu braku uprawnień przedstawicieli strony rządowej nie odbyły się negocjacje nt. wskaźnika waloryzacji rent i emerytur.

Sytuacja osób niepełnosprawnych

Zgodnie z ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (art. 68a) w roku 2010 fundusz powinien otrzymać dotację celową z budżetu państwa na realizację zadania dofinansowywania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych w wysokości  nie mniejszej niż 30%. Zgodnie z załączonym do projektu budżetu państwa projektem planu finansowego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, planuje się, że dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych w 2010 roku wyniesie 2 mld 777,5 mln zł. Zatem wysokość dotacji budżetowej na ten cel powinna wynosić nie mniej niż 833,25 mln zł. W sumie łączna dotacja budżetowa dla PFRON w 2010 roku nie powinna być niższa niż  913,25 mln zł. W projekcie ustawy budżetowej ustalono kwotę dotacji na 739 mln zł.  Jest to kwota niższa o 174,25 mln zł niż wymóg ustawowy, ustalający dotację do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych. Należy również zauważyć, iż zgodnie z planem finansowym PFRON przedstawionym radzie nadzorczej Funduszu, zarząd Funduszu przewiduje wydatki na dofinansowanie wynagrodzeń osób niepełnosprawnych na poziomie 3 mld 30 mln zł.  Czyli o 252,5 mln zł wyższe niż w opracowaniu Ministerstwa Finansów.   
NSZZ „Solidarność” niepokoi rozbieżność w szacowaniu kwot na dofinansowanie wynagrodzeń osób niepełnosprawnych przez Ministerstwo Finansów. Obawiamy się, że nie zostaną zabezpieczone środki finansowe na realizację ww. zadania w wyniku niedoszacowania przez Ministerstwo Finansów.

Świadczenia z pomocy społecznej

W roku 2009 rząd zrezygnował z ustawowego podniesienia progów dochodowych uprawniających do świadczeń z pomocy społecznej. Efektem tej decyzji jest to, że kryteria pomocy społecznej dla rodzin z dziećmi są obecnie poniżej minimum egzystencji obliczonego zgodnie z ustawą przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. W projekcie ustawy budżetowej na 2010 rok nie przewidziano środków (480 mln) na podniesienie progów dochodowych co najmniej do poziomu minimum egzystencji a z takim wnioskiem ma prawo wystąpić corocznie Trójstronna Komisja ds. Społeczno – Gospodarczych zgodnie z ustawą o pomocy społecznej.
Środki na realizację zadań z pomocy społecznej na 2010 rok zostały zaplanowane na poziome tegorocznego planu w wysokości stanowiącej kwotę po nowelizacji budżetu na 2009 rok tzn. po zmniejszeniu planu:
- o 100 mln złotych w części 83 Rezerwy celowe, poz. 25. Dotacje z zakresu pomocy społecznej;
- o ponad 77 mln złotych w budżetach województw.
Wojewodowie już w tym roku sygnalizują brak środków w swoich budżetach na realizację zasiłków stałych i okresowych. W roku 2010 prognozuje się wzrost stopy bezrobocia do poziomu 12,8 %. W związku z tym wzrośnie liczba świadczeniobiorców, którzy zwrócą się o pomoc w postaci zasiłków okresowych, przyznawanych z powodu bezrobocia.
Zdaniem NSZZ „Solidarność” istnieje konieczność zwiększenia rezerwy celowej na rok 2010 w celu zapewnienia realizacji świadczeń. Problem kryzysowej pomocy dla społeczeństwa zawarty jest w postulacie nr 1 Pakietu działań antykryzysowych przyjęty
w Trójstronnej Komisji ds. Społeczno Gospodarczych. Niestety Rząd unika rozmów na temat tego postulatu.

Świadczenia rodzinne

Przypominamy, że w roku 2009 mimo ustawowego terminu i wbrew stanowisku NSZZ „Solidarność” nie dokonano waloryzacji kryteriów dochodowych. Ograniczono tym samym krąg osób uprawnionych do świadczeń rodzinnych. Ponieważ następny termin ustawowy waloryzacji przypada dopiero na rok 2012 uważamy, że tego typu oszczędności budżetowe nie powinny mieć miejsca, gdyż w ten sposób pozbawia się ponad 650 tys. osób
(wg szacunku MPiPS) prawa do zasiłku rodzinnego.

Ubezpieczenia społeczne

NSZZ „Solidarność” negatywnie ocenia próbę wyprowadzenia środków z Funduszu Rezerwy Demograficznej (7,5 mld) w celu zmniejszenia bieżącego deficytu państwa.FRD jest integralną częścią reformy emerytalnej wprowadzonej w efekcie szerokiego konsensusu społecznego. Środki finansowe w nim zgromadzone przeznaczone są na utrzymanie stabilności systemu emerytalnego i mają zostać wykorzystane w celu uzupełniania niedoborów funduszu emerytalnego, wynikających wyłącznie z przyczyn demograficznych. Decyzja o uruchomieniu środków z FRD powinna być również efektem konsensusu społecznego. Oczekujemy od rządu wycofania z projektu budżetu państwa na 2010 rok tego kontrowersyjnego rozwiązania.
Nie do zaakceptowania jest również zmniejszenie planowanych wydatków ZUS na prewencję wypadkową z 6,75 mln złotych w roku 2009 do 1 mln złotych w 2010 roku.

Rynek pracy

Projekt ustawy zapowiada mniejsze środki w roku 2010 na realizację zadań w zakresie rynku pracy (o 18,8%), co przy zmniejszeniu środków na wsparcie rozwoju regionalnego kraju znacząco ograniczy skuteczność państwa w realizacji głównego celu strategii lizbońskiej jakim jest tworzenie nowych dobrych miejsc pracy. Projekt w takim kształcie będzie kontynuacją dalszych cięć wydatków, nie przyczyni się do zapowiadanej modernizacji publicznych służb zatrudnienia, ani do zwiększenia jakości pomocy w aktywizacji obywateli. Zagrożone będą: efektywność środków, działalność Centrum Aktywizacji Zawodowej i pomoc w postaci indywidualnych planów działań. Nie powstanie centralna baza danych niezbędnych dla bezrobotnych, pracowników, pracodawców,  jak i planistów samorządowych i centralnych.

Ochrona zdrowia

Szczególny niepokój budzi obniżenie środków przeznaczonych na finansowanie Stacji Sanitarno- Epidemiologicznych oraz wielu innych zadań z obszaru ochrony zdrowia. Kontynuacja przekazania finansowania procedur wysokospecjalistycznych do NFZ będzie wpływać negatywnie na już trudną sytuację finansową NFZ, zważywszy na mniejsze wpływy  ze składki z powodu zmniejszenia poziomu zatrudnienia w kraju.

Górnictwo Węgla Kamiennego

Projekt budżetu państwa w obszarze górnictwa węgla kamiennego, kopalń węglowych i przedsiębiorstw górniczych, jest nie do zaakceptowania ze względu na obniżenie dotacji budżetowej na takie cele jak: renty wyrównawcze, uprawnienia do bezpłatnego węgla lub ekwiwalentu pieniężnego przysługujących emerytom i rencistom ze zlikwidowanych kopalń i przedsiębiorstw robót górniczych, zabezpieczenie kopalń sąsiednich przed zagrożeniem wodnym, gazowym oraz pożarowym w trakcie i po zakończeniu likwidacji kopalń, naprawianie szkód wywołanych ruchem zakładu górniczego, w tym szkód powstałych w wyniku reaktywacji starych zrobów, likwidacja kopalń oraz działania wykonywane po zakończeniu całkowitej likwidacji kopalń realizowane w przedsiębiorstwach górniczych, w łącznej kwocie około 90 milionów zł w stosunku do minimalnie niezbędnych środków, skutkować będzie zaniedbaniami w bezpiecznym funkcjonowaniu kopalń lub brakiem ustawowo należnych świadczeń dla byłych pracowników zlikwidowanych kopalń i przedsiębiorstw górniczych.

Nauka i szkolnictwo wyższe

Stagnacja wydatków budżetowych na naukę w stosunku do PKB jest wysoce niepokojąca. W sytuacji, kiedy większość krajów OECD wskazuje na konieczność inwestycji w naukę i unowocześniania gospodarki, jako w najważniejsze czynniki niezbędne do utrzymania swoich pozycji w wyścigu światowym – w Polsce następuje stagnacja na żenująco niskim poziomie 0,32% PKB. Brakuje wizji włączenia badań naukowych do pokonywania pełzającego kryzysu ekonomicznego. Tak bardzo pożądana aktywność nauki w obszarze badań podstawowych i stosowanych nie wystąpi. Ten błąd powinien być poprawiony. Środki na zadania nauki powinny być wyraźnie zwiększone.
Podobna sytuacja jest w przypadku szkolnictwa wyższego. Szczególnie zaskakuje uporczywe niedoinwestowanie działalności dydaktycznej uczelni. Od roku 2005 do 2009 nastąpił 30% wzrost płac w gospodarce narodowej. W tym samym czasie wzrost wynagrodzeń w szkolnictwie wyższym wyniósł około 8%. Bez odpowiednich korekt proponowanego budżetu państwa na rok 2010 nie będzie można ocenić pozytywnie, gdyż nie  stworzy on  pomyślnych warunków na wyjście z sytuacji kryzysowej.

Konstrukcja budżetu

Przedstawiony budżet zadaniowy, który miał ułatwiać całościową analizę realizacji zadań państwa, nie spełnia takiej roli w przedstawionej wersji. Zastosowane mierniki nie odzwierciedlają rzeczywistej realizacji celu (np. pomoc społeczna, ochrona zdrowia).
W wielu wypadkach nieczytelna jest pozycja wyjściowa oraz projektowana wartość w 2010 roku. Wprowadzenie elementów budżetu zadaniowego powoduje chaos. Po raz kolejny zadajemy pytanie o konsekwencje nieosiągnięcia podanych w budżecie mierników oraz o to, kto będzie decydował o ocenie przyczyn nieosiągnięcia projektowanego celu. 

Załącznik do Decyzji Prezydium  nr 176/09

OPINIA Sekcji Krajowej Górnictwa Węgla Kamiennego NSZZ  „Solidarność” do projektu ustawy budżetowej na rok 2010.

Obligatoryjnie zapotrzebowanie na dotacje budżetową dla górnictwa węgla kamiennego w 2010 roku powinno wynosić:

Zakres i przedmiot dotowania
   
Potrzeby obligatoryjne /minimalne/
1. Na zadania dotyczące likwidacji kopalń oraz działania wykonywane po zakończeniu całkowitej likwidacji kopalń realizowane w przedsiębiorstwach górniczych, o których mowa w art. 8 ust. 1 - 21 361,0
2. Na zadania dotyczące zabezpieczenia kopalń sąsiednich przed zagrożeniem wodnym, gazowym oraz pożarowym w trakcie i po zakończeniu likwidacji kopalń - 170 888,0
3. Na naprawianie szkód wywołanych ruchem zakładu górniczego , w tym szkód powstałych w wyniku reaktywacji starych zrobów - 33 598,4
4. Na ekwiwalenty pieniężne z tytułu prawa do bezpłatnego węgla przysługującego emerytom i rencistom z kopalń postawionych w stan likwidacji przed 1 stycznia 2007 r. wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wraz z kosztem ich obsługi - 130 000,0
5. Na renty wyrównawcze - 28 963,0
6. Na uprawnienia do bezpłatnego węgla dla emerytów i rencistów z kopalń postawionych w stan likwidacji przed 1 stycznia 2007 r. - 41 105,9
7. Na monitoring procesów związanych z funkcjonowaniem górnictwa węgla kamiennego oraz innych czynności zleconych przez ministra właściwego do spraw gospodarki, dotyczących restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego - 4 500,0
Razem    430 416,3

1. Na ekwiwalenty pieniężne z tytułu do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wraz z kosztem ich obsługi - 8 000,0

Ogółem 438 416,3

W projekcie budżetu zapisano kwotę dotacji na poziomie 344 500,0 mln złotych, a według załączonej tabelki powinno ona wynosić 438 416,0 mln złotych. Niedoszacowanie kwoty dotacji wynosi więc 88 916,0 mln zł. Ponadto w projekcie ustawy budżetowej kolejny raz nie uwzględniono środków na inwestycje początkowe, których wyasygnowanie jest możliwe zgodnie z ustawą o „funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach 2008-2015” i zgodnie z dyrektywą UE nr 1407/2001. Należy więc podkreślić, iż rząd nie tylko, że nie przewiduje środków na przyszłościowe funkcjonowanie górnictwa (inwestycje początkowe) ale obciąży sektor górniczy dodatkowymi kosztami w wysokości 88 916,0 mln złotych, co w perspektywie przewidywanego spowolnienia gospodarczego może mieć katastrofalne skutki społeczno-gospodarcze. W kontekście zapisanej w projekcie budżetu państwa na 2010 rok globalnej kwoty w wysokości 344 500,0 mln złotych rząd powinien określić w pozycjach obligatoryjnych wynikających z przedstawionej powyżej tabeli wysokość rozdziału proponowanych środków.