Dialog społeczny

Dialog społeczny to całokształt wzajemnych relacji pomiędzy związkami zawodowymi i organizacjami pracodawców. Obejmuje także ich stosunki (dwustronne lub trójstronne) z organami państwowymi, jak rząd i jego agendy, samorząd lokalny i inne instytucje państwowe. Jest procesem wymiany informacji czy stanowisk w celu osiągnięcia porozumienia w sprawach ważnych dla pracowników. 

Dialog społeczny może mieć charakter instytucjonalny (sformalizowany). W dialogu zinstytucjonalizowanym negocjacje zbiorowe są prowadzone przez specjalnie powołane do tego celu instytucje, rady czy komisje, działające na podstawie aktów prawnych lub przyjętych porozumień. Udział w pracach takich instytucji jest ograniczony do kilku najbardziej reprezentatywnych organizacji związków zawodowych i pracodawców, które mogą realnie wpływać na zachowania swoich członków i skłonić ich do zastosowania się do ustaleń ciała trójstronnego.

Strony dialogu

Zazwyczaj w dialogu społecznym biorą udział trzy strony:

• związkowa, reprezentująca interesy pracowników, zrzeszonych w organizacjach działających na wszystkich poziomach dialogu społecznego;
• pracodawców, reprezentująca interesy pracodawców, zrzeszonych w organizacjach działających na wszystkich poziomach dialogu społecznego;
• rządowa, reprezentująca interesy państwa, składająca się z przedstawicieli władzy wykonawczej.

Związkowcy i pracodawcy razem określani są jako strona społeczna - partnerzy społeczni.

Zasady dialogu społecznego

Niezależność i równowaga stron dialogu - organizacje pracowników i pracodawców uczestniczące w dialogu powinny być w pełni niezależne. i równe wobec prawa.

Zaufanie i kompromis - strony powinny kierować się zasadami wzajemnego zaufania, poszanowania oraz prowadzenia dialogu w dobrej wierze. Powinny być także nastawione na zawarcie kompromisu - przy dużej rozbieżności stanowisk - przynajmniej w kwestiach podstawowych. Wreszcie, muszą być gotowe do przestrzegania zawartych porozumień.

Formy dialogu

Dialog społeczny może przybierać następujące formy:

• Negocjacje - uczestniczą w nich zazwyczaj partnerzy społeczni. Na szczeblu krajowym bierze w nich udział również trzecia strona – rząd. Celem negocjacji jest zwykle osiągnięcie kompromisu, który będzie gwarancją pokoju społecznego. Rokowania mogą także dotyczyć spraw merytorycznych i wzajemnych relacji między stronami. Ich wynikiem powinna być umowa wiążąca wszystkie strony negocjacji.
• Konsultacje - angażują tych samych uczestników, co negocjacje, ale nie muszą prowadzić do zawarcia porozumienia, chociaż strony zazwyczaj honorują ich wynik.
• Opiniowanie - przedstawiciele administracji państwowej występują z inicjatywą, aby poznać opinie związków zawodowych i organizacji pracodawców o polityce rządu. Stanowiska partnerów społecznych nie są bezwzględnie wiążące dla rządu. Zasady opiniowania są jednak najczęściej uregulowane przepisami prawa, które również określają, w jakich sprawach rząd jest zobowiązany do zasięgnięcia opinii.
• Informowanie - partnerzy społeczni mają prawo do informacji na temat spraw istntonych dla  pracowników czy pracodawców. Administracja państwowa przekazuje te informacje, z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanych stron. Na poziomie zakładowym prawo do informowania posiadają działające u pracodawców związki zawodowe, rady pracowników oraz inne przedstawicielstwa pracownicze.

Dialog społeczny ze względu na rodzaj i liczbę partnerów dzielimy na: dialog trójstronny, dwustronny (autonomiczny, zakładowy i branżowy).