Szanowni Goście XI Zjazdu Naszego Związku,
Koleżanki i Koledzy Przedstawiam informację z działalności Komisji Krajowej przede wszystkim przekazując dane i opinie, które dotyczą wymiaru związkowego naszej działalności. Oczywiście w odpowiednim momencie odniosę się też do naszych relacji zewnętrznych. Sprawozdanie dotyczy okresu od grudnia 2000 roku do września 2001 roku. Ten trzeci rok działalności władz naszego Związku przebiegał w trudnych warunkach. Naturalne napięcia społeczne związane z kontynuowaniem restrukturyzacji gospodarki, przekształceń własnościowych ulegały zaostrzeniu m.in. z powodu rosnącego bezrobocia i zahamowania wzrostu gospodarczego, co przyspieszało bankructwa przedsiębiorstw lub redukcję ich personelu. Związek nasz bronił interesów i praw pracowniczych przede wszystkim na drodze negocjacji z rządem i pracodawcami oraz aktywnego udziału w procesie tworzenia prawa, a także rozmów z innymi partnerami społecznymi, w licznych komisjach i zespołach trójstronnych. Dialog społeczny w dalszym ciągu nie funkcjonował sprawnie, trwał m.in. bojkot Komisji Trójstronnej przez OPZZ. Brakowało spójności w działaniach naszych partnerów dialogu, także jeżeli chodzi o stronę rządową. W tym okresie "Solidarność" wycofała się z bezpośredniego zaangażowania w życie polityczne występując z Akcji Wyborczej "Solidarność". Stojąc przed wspomnianymi wyżej wyzwaniami oraz wobec coraz trudniejszych warunków działalności Związek na bieżąco uaktualniał swój program działania dostosowując się do zmieniającej się sytuacji. Zacznę od szczegółowego informowania o sprawach wewnątrzzwiązkowych. Jeśli chodzi o organizacje i struktury Związku ważną zmianą było to, że Komisja Krajowa realizując Uchwałę KZD po przygotowaniu strategii działania Związku przyjęła standardy działania regionu i branż określając ich podstawowe zadania: rozwój, informację, pomoc prawną, ekonomiczną, szkolenia oraz określając minimalną liczbę etatów koniecznych do ich realizacji. Wyznaczyła ostateczny termin zastosowania tych standardów do końca kolejnej kadencji. Napływają uwagi, przede wszystkim ze struktur branżowych, z propozycjami poprawienia tej uchwały Komisji Krajowej w zakresie standardów dla struktur branżowych. Poza plenarnymi posiedzeniami Komisji Krajowej funkcjonowały ważne zespoły merytoryczne, takie jak: Zespół ds. przeciwdziałania bezrobociu, Zespół ds. prawa pracy, Zespół ds. polityki społecznej, Zespół ds. polityki przemysłowej, Zespół ds. strategii funkcjonowania, Zespół negocjacyjny, Zespół ds. rozmów z Ruchem Społecznym AWS, Zespół ds. pracowniczych programów emerytalnych i Komisja ds. Integracji Europejskiej. To były stałe zespoły, ale również powoływano zespoły ad hoc. W omawianym okresie działalności Komisji Krajowej bardzo ważne było -oprócz przyjęcia standardów - dostosowywanie się Związku do struktury pracodawcy. W tym czasie powstało sześć nowych międzyzakładowych komisji koordynacyjnych, m.in. duża Międzyzakładowa Komisja Koordynacyjna Związku w super marketach Real Polska, do której wstąpiło prawie 2000 nowych członków Związku. Bardzo ważną informacją, jeśli chodzi o dostosowywanie do struktury pracodawcy jest to, że w Komisji Krajowej rozwijana była baza danych o przedsiębiorstwach ponad krajowych do dyspozycji zarówno komisji zakładowych, jak i międzyzakładowych komisji koordynacyjnych i struktur branżowych. Kolejnym, coraz istotniejszym działaniem w ramach działania Komisji Krajowej było pozyskiwanie członków. W dalszym ciągu w omawianym okresie sprawozdawczym zmniejszała się niestety liczba członków naszego Związku. Było to spowodowane głównie zwolnieniami z firm, procesami gospodarczymi, które skutkowały często zmniejszaniem zatrudnienia, nie tylko w zakładach, ale w całych branżach, szczególnie w branżach o dużym uzwiązkowieniu. Aby zahamować te niekorzystne tendencje Komisja Krajowa i wiele zarządów regionów oraz organizacji zakładowych podjęło akcje pozyskiwania członków. Działanie to polegało na organizowaniu pracowników, zakładaniu organizacji związkowych w zakładach, gdzie nie było związku "Solidarność" oraz pracy nad zwiększaniem liczby członków Związku w zakładach, w których istnieją jego organizacje. Utworzono Dział Rozwoju Związku, który pracuje z koordynatorami regionalnymi i branżowymi, odpowiedzialnymi za organizowanie Związku, a także z wszystkimi działami Komisji Krajowej. Ten dział i działy w strukturach regionalnych odpowiedzialne za organizowanie Związku zanotowały już pierwsze sukcesy, ale bez szczególnego zwiększenia środków finansowych na tą działalność, bez zatrudnienia nie kilkunastu, a kilkudziesięciu osób, w najbliższym czasie nie będziemy w stanie zmienić na korzyść liczby członków naszego Związku. Obecnie wynosi ona 970 tysięcy osób płacących składki. W ramach działania Funduszu Wspierania Zadań Statutowych Związku znaczna część środków pochodzących z działalności gospodarczej Związku ma być, zgodnie z decyzją Komisji Krajowej i zespołu nadzorującego ten fundusz, przekazana na organizowanie Związku i pozyskiwanie nowych członków. To ma być jedno z najważniejszych zadań naszego Związku na najbliższe lata. Od tego także zależy sposób postrzegania Związku przez pracodawców, a także przez świat polityczny. Na pewno uzwiązkowienie musi wzrosnąć, żeby związki zawodowe mogły odnosić więcej sukcesów. Obecnie uzwiązkowienie w Polsce wynosi niecałe 20% pracowników. Pracodawcy wobec tak zorganizowanych pracobiorców często czują się zbyt mocni. Nierzadko postępują w sposób arogancki łamiąc prawa pracownicze i inne prawa Kodeksu Pracy określające sytuację pracobiorcy. Jeśli chodzi o funkcjonowanie Komisji Krajowej ważne jest to, aby wspomniane zespoły KK wykorzystywać w sposób merytoryczny przy przygotowywaniu stanowisk i uchwał. Dlatego musimy, proszę państwa, zapewnić możliwość spotykania się tych zespołów przed obradami KK, tak aby dokumenty przygotowane przez Prezydium później podlegały jeszcze opracowaniu w komisjach i zespołach. Na pewno wtedy będą one bardziej merytoryczne i przyjmowane przy mniejszym udziale emocji. Jeśli chodzi o sprawy branż, to w okresie sprawozdawczym zarejestrowaliśmy kolejną sekcję krajową oraz szereg międzyzakładowych komisji koordynacyjnych. Omawiając działalność finansową Związku można powiedzieć, że ostatnio nadal podstawowym źródłem przychodów Związku pozostawały składki członkowskie. Sprawność przekazywania składek na rzecz Komisji Krajowej mimo pewnej poprawy w dalszym ciągu nie jest wystarczająca. W okresie sprawozdawczym znów niektóre z regionów zalegały w odprowadzaniu składki. Pewne nadzieje co do uregulowania tych zobowiązań przez regiony wiążą się z uzyskaniem przez nie funduszy z tytułu rewindykacji. Także wielkość składki przekazywana do Komisji Krajowej budziła pewne wątpliwości. Średnia wielkość składki liczona na jednego członka Związku w poszczególnych regionach różniła się prawie 7-krotnie. W tym roku wpływy ze składek stanowiły około 70 % wszystkich wpływów ujętych w budżecie Komisji Krajowej. Ważniejsze wydatki pozastandardowe to środki przeznaczone na organizację zjazdu krajowego i pomoc dla powodzian. Komisja Krajowa przeznaczyła bowiem znaczne środki finansowe dla regionów, które zostały dotknięte powodzią. Zostały one skierowane do rodzin członków Związku. Jeśli chodzi o fundusz strajkowy, który funkcjonuje przy strukturach krajowych Związku - można powiedzieć, że stale następuje wzrost wysokości środków na krajowym funduszu strajkowym. Jest to efekt nie tylko kolejnych wpływów składkowych, ale również odsetek z tytułu lokat bankowych. Został już przygotowany projekt regulaminu funduszu strajkowego, uwzględniający dotychczasowe doświadczenia. Mówiąc o działalności gospodarczej i gospodarowaniu majątkiem Związku, warto zauważyć znaczny wzrost majątku Komisji Krajowej, przede wszystkim dzięki zawartej umowie z Zurich Group i rewindykacji majątku utraconego w stanie wojennym. Ze środków finansowych będących skutkiem ugody, po uprzednim przekazaniu części z nich strukturom regionalnym i branżowym, utworzono Fundusz Wspierania Zadań Statutowych Związku. Komisja Krajowa określiła jego regulamin i wybrała zespół, którego zadaniem jest nadzorowanie gospodarowania środkami funduszu. Jak państwo wiedzą, 1/3 tego funduszu będzie przekazana na merytoryczne działania zgodnie ze standardami regionów, 1/3 na działania branż, 1/3 zaś przeznaczona na działalność ekspercką oraz organizowanie Związku pozostaje w budżecie Komisji Krajowej. Generalna zasada gospodarowania środkami finansowymi polega na lokowaniu środków w bezpieczne inwestycje i dokonywanie wydatków jedynie do wielkości będącej różnicą pomiędzy faktycznym wzrostem funduszu a wzrostem, który wynikałby ze wzrostu inflacji. W ten sposób realna wartość funduszu nie ulega zmniejszeniu i stanowi zasilenie budżetów zarządów regionów, rad krajowych sekretariatów branżowych i Komisji Krajowej. Jeśli chodzi o działalność gospodarczą Związku, to prowadzona jest wyłącznie przez podmioty gospodarcze utworzone przez Komisję Krajową. Najstarszą spółką założoną przez Komisje Krajową jest Fundusz Gospodarczy. Znaczną część majątku odzyskanego przez rewindykację zagospodarowuje działalność spółki Dekom - spółki prawa handlowego. Kolejną spółką naszego Związku jest spółka Tysol z.o.o, która zajmuje się wydawaniem "Tygodnika Solidarność". W ostatnim okresie ze strony pracowników "Tygodnika" została wysunięta propozycja restrukturyzacji spółki polegająca na zbyciu im udziałów spółki. Propozycja ta jest przedmiotem analizy prezydium Komisji Krajowej. Kolejna agenda Związku - Fundacja Gospodarcza prowadzi głównie działalność wydawniczą. Współuczestniczy w tworzeniu spółki, która będzie zakładać technologię murów oporowych. Do niedawna Fundacja Gospodarcza prowadziła działalność związana ze szkoleniami związkowymi ale Dział Szkoleń został wyodrębniony i znajduje się ponownie w strukturze Komisji Krajowej. Związek zawodowy "Solidarność" jest jedynym fundatorem Fundacji Promocji "Solidarności". W ostatnim okresie przystąpił jako współudziałowiec do dwóch innych fundacji - do Fundacji Pro patria Bastion Św. Rocha na Jasnej Górze oraz Fundacji Centrum Solidarności, która funkcjonuje na terenie historycznych obiektów Stoczni Gdańskiej i działa od czasu 20-stej rocznicy "Solidarności". O rewindykacji majątku Związku trzeba mówić szerzej. Trzykrotnie udało się znowelizować ustawy, a także uchwalić jedną nową ustawę, która praktycznie umożliwiła nam rewindykację majątku zgodnie z orzeczeniami Społecznej Komisji Rewindykacyjnej, a także majątku pochodzącego z rewaloryzacji kwot po byłej CRZZ. Na skutek wygranych głosowań i uchwalonych ustaw w Parlamencie a także włączeniu do Ustawy o Komisji Trójstronnej rozdziału o zwrocie majątku, odzyskaliśmy olbrzymie środki finansowe należne Związkowi. Stwarzają one możliwość na stabilne funkcjonowanie Związku i wspieranie najważniejszych zadań wyznaczonych m.in. przez uchwałę o standardach i dokumenty opisujące strategię NSZZ "Solidarność". Trwają nadal intensywne negocjacje dotyczące ostatniego składniku majątku, do którego mamy uzasadnione roszczenia - majątku Funduszu Wczasów Pracowniczych. Doszło do rozmów z OPZZ i w tym przypadku wykorzystujemy mediację międzynarodowych struktur związkowych, rozważających wniosek OPZZ o afiliację. Pytają nas, czy OPZZ wywiązało się ze wszystkich kwestii rewindykacyjnych wobec "Solidarności". Musimy ten fakt dobrze zagospodarować w dochodzeniu do odzyskania części majątku po FWP. Struktury branżowe naszego Związku zachęcam również do wykorzystania tego mechanizmu. Jeżeli macie państwo taką możliwość prawną, to wykorzystujcie ten mechanizm także za pośrednictwem Komisji Krajowej. Nie należy odpuścić tu żadnej sposobności odzyskania majątku naszego Związku, bo bez majątku nie jesteśmy w stanie wykonywać sprawnie najważniejszych zadań związkowych. Szkolenia związkowe organizowane były przede wszystkim przez Dział Szkoleń, który został przeniesiony z Fundacji Gospodarczej do biura KK. W ostatnich 9 miesiącach, do lipca bieżącego roku, metodycy działu szkoleń przeszkolili 583 w ciągu 33 szkoleń. Ważną informacja jest to, że są przygotowane nowe materiały szkoleniowe - podręcznik szkolenia "NSZZ Solidarność a integracja z UE", "Komisje Rewizyjne", "Układy Zbiorowe Pracy" i zmieniona wersja podręcznika szkolenia "Razem w Solidarności". Od połowy sierpnia działa także strona internetowa Działu Szkoleń w wersji językowej polskiej, a wkrótce będzie także w wersji angielskiej. Jeśli chodzi o sprawy dotyczące ochrony środowiska pracy, to mieliśmy bardzo płodny okres w ostatnim roku działalności. Jak państwo wiedzą, członek Komisji Krajowej Bożena Borys - Szopa sprawowała równocześnie funkcję przewodniczącej Rady Ochrony Pracy. W związku z tym mieliśmy dużo liczniejsze praktyczne kontakty z Głównym Inspektorem Pracy, z jego agendami, dużo więcej możliwości interwencyjnych, a także lepsze szanse pilnowania niekorzystnych projektów zmian w Kodeksie Pracy, które serwowały nam rożne ugrupowania polityczne i niektórzy z przedstawicieli resortów rządowych. Jeśli chodzi ochronę środowiska pracy, była kontynuowana tradycja organizowania przez Związek Światowego Dnia Pamięci Ofiar Wypadków przy Pracy, i to przy dużej frekwencji. Jeśli chodzi o informację i promocję Związku, to w coraz większym stopniu informacje z Komisji Krajowej są przekazywane bezpośrednio do struktur poprzez pocztę elektroniczną. W związku z tą koncepcją, przekazaliśmy część środków z pożytków ze wspomnianego funduszu na dofinansowanie i uruchomienie składowych poczty elektronicznej po stronie struktur regionalnych i branżowych. Dlatego zachęcamy do korzystania z poczty elektronicznej, zarówno w ramach informacji związkowej, jak i w trakcie przygotowywania dokumentów i konsultacji wewnątrzzwiązkowych. Już tylko trzy zarządy regionów i dwa sekretariaty branżowe nie posiadają łączności elektronicznej z Działem Informacji i Sekretariatem Komisji Krajowej. Na pewno w najbliższym czasie tę sprawę zakończymy, wszystkie struktury związku regionalne i branżowe będą miały łączność elektroniczną z Komisją Krajową. Przypominam, że informacja związkowa rozwijana jest w Internecie na stronie www.solidarnosc.org.pl . W kwestii informacji należy podkreślić może mało znaną, ale bardzo ważną rolę Archiwum Komisji Krajowej. Chodzi nie tylko o pomoc w bieżącej działalności związkowej. Korzysta z niego bardzo dużo osób pracujących naukowo, także Instytut Pamięci Narodowej i wielu dziennikarzy. Do archiwum Komisji Krajowej została przekazana między innymi dokumentacja dotycząca działalności Akcji Wyborczej Solidarność i Klubu Parlamentarnego AWS . Proszę państwa, następny bardzo ważny punkt to Ochrona Socjalna, obrona praw i interesów pracowniczych. Pierwsza sprawa, która jest treścią funkcjonowania każdego związku to Zbiorowe Stosunki Pracy. W ostatnim czasie Komisja Krajowa kontynuowała działania na rzecz poprawy przepisów regulujących zbiorowe stosunki pracy. Mimo licznych prób liberalizacji Kodeksu pracy, skutecznie przeciwstawialiśmy się próbom przyjęcia zmian niekorzystnych dla pracowników. Trzykrotnie odrzuciliśmy próbę niekorzystnej liberalizacji Kodeksu pracy, osiem razy sprzeciwiliśmy się mniejszym poprawkom. W listopadzie 2000 roku została uchwalona nowelizacja działu 11. Kodeksu pracy, dotycząca głównie kwestii ustalania reprezentatywności organizacji związkowej na szczeblu krajowym i zakładowym oraz układów zbiorowych. Usprawniony został proces negocjowania i zawierania układów zbiorowych pracy. Przy okazji tej nowelizacji Kodeksu na wniosek "Solidarności" dokonano zmian w ustawie o związkach zawodowych, dotyczących ujednolicenia zasad zwolnienia od obowiązku świadczenia pracy działaczy pełniących funkcję w organizacjach zakładowych i międzyzakładowych oraz obciążenia kosztami wynikającymi z tej działalności i ustawowego zobowiązania pracodawców do potrącania składek członkowskich z tytułu przynależności do związku zawodowego. W marcu 2001 roku w kolejnej uchwalonej nowelizacji Kodeksu pracy wprowadzono 5-dniowy tydzień pracy oraz dochodzenie do normy czterdziestogodzinnej. Praktycznie za rok i dwa miesiące będzie obowiązywał czterdziestogodzinny tydzień pracy, zaś za dwa miesiące będzie czterdziestojednogodzinny tydzień pracy. Pięciodniowy tydzień pracy obowiązuje już od prawie pół roku. To jeden z najważniejszych postulatów związku od 21 lat i właśnie w tym okresie udało się go zrealizować. W listopadzie i grudniu zeszłego roku zostały skierowane do Sejmu dwa projekty poselskie autorstwa posłów UW i SKL prowadzące, jak już wspomniałem, do liberalizacji Kodeksu pracy. Zdecydowana postawa NSZZ "Solidarność" doprowadziła do ich odrzucenia przez Sejm w maju 2001 roku, oczywiście przy olbrzymim udziale Klubu Parlamentarnego. W czerwcu 2001 roku wpłynął do Sejmu kolejny rządowy projekt nowelizacji Kodeksu pracy ,dostosowujący polskie prawo do dyrektyw Unii Europejskiej. Łącznie z nim rozpatrywany był znowu poselski projekt dotyczący liberalizacji Kodeksu pracy. Te niekorzystne poprawki też odrzuciliśmy i w sierpniu bieżącego roku Sejm uchwalił korzystną nowelizację Kodeksu pracy. Oprócz tych regulacji, które wynikają z Europejskiej Karty Socjalnej i z prawa europejskiego sprzyjającego w tych segmentach pracownikom, przegłosowaliśmy także to, o czym Związek mówił od dawna: ograniczenie pracy w niedzielę. Nie było to oczywiście działanie pod publiczkę. W pracy związkowej w takich kwestiach nie powinniśmy patrzeć na sondaże opinii publicznej. Związek jest po to, żeby bronić godności pracowników, a na pewno praca w niedzielę uderza w godność ludzi pracy. Nie tylko chodzi o sprawy prorodzinne. Widzimy co się dzieje w firmach prywatnych, szczególnie w supermarketach. W tym Kodeksie pracy także wprowadzono zasady równouprawnienia kobiet i mężczyzn w zakresie stosunków pracy, zasady zatrudnienia młodocianych, kobiet w ciąży i karmiących dziecko, uregulowanie sytuacji pracowników skierowanych do pracy na terenie państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Bardzo ważna sprawa to zapewnienie ochrony pracowników w trakcie transferu przedsiębiorstw, chodzi także o przedsiębiorstwa międzynarodowe oraz zagadnienia zatrudnienia pracowników przez agencję pracy, czyli możliwość pozyskiwania części środków na przeciwdziałanie bezrobociu przez związki zawodowe. Proszę państwa, ta ustawa została zawetowana przez Prezydenta Rzeczypospolitej, tak jak wiele ustaw o kluczowym znaczeniu dla naszego ustroju. To jest ważna informacja, która nam nakazuje ponowną nowelizację przepisów Kodeksu pracy zgodnie z europejskimi uregulowaniami, korzystnymi dla pracowników i wykorzystanie ich przez związki zawodowe. Jeśli chodzi o dialog społeczny, to zmieniona została stara, zła formuła umocowania komisji trójstronnej, które mówiło, że nawet jeżeli tylko jeden z partnerów nie uczestniczy w komisji, to obrady są nieważne. To wręcz epokowa zmiana w możliwościach naszego związku, a także wszystkich związków zawodowych, związków pracodawców i państwa. Uchwalenie ustawy o komisji trójstronnej do spraw społeczno gospodarczych nie tylko wzmacnia dialog społeczny, pozwala też na rozwiązywanie wszystkich kwestii, mających także wymiar oddziaływania politycznego. Uważam, że właśnie poprzez działanie w nowej, ustawowej formule komisji trójstronnej powinna przejawiać się nasza działalność zewnętrzna. Tam zgodnie z prawem będzie można zajmować się opiniowaniem wstępnych projektów budżetu, wskaźników makroekonomicznych, debatą nad rewaloryzacją płac sektora budżetowego, świadczeniami emerytów i rencistów, wskaźnikami wzrostu płac. Stworzyliśmy tam także możliwość wprowadzania spraw interwencyjnych. Na ich podstawie, będą tworzone na pewno zespoły trójstronne. Zapisane jest, że jeżeli jedna strona zgłosi kwestię, która może mieć wpływ na napięcia społeczne, to taki problem jako interwencyjny wprowadzany jest pod obrady komisji trójstronnej. Kolejna sprawa o kapitalnym znaczeniu ramach komisji trójstronnej to możliwość negocjowania ponadzakładowych układów zbiorowych branżowych. Jeżeli grupa spośród reprezentacji pracodawców zawrze taki układ z reprezentacją pracowniczą, związkową w komisji trójstronnej, to funkcjonuje on jako branżowy układ zbiorowy zgodnie z art. 6 ustawy. Stąd szansa dla branż, tam gdzie pracodawcy branżowi specjalnie się nie organizują i unikają zawarcia układu branżowego. Dodatkową możliwością jest powstanie wojewódzkich komisji dialogu społecznego, co oznacza, że na terenie wszystkich nowych województw będą funkcjonować wojewódzkie komisje dialogu społecznego. Prezydium Komisji Krajowej skierowało już do rządu formalny wniosek o wydanie przez Radę Ministrów rozporządzenia, które powoła wojewódzkie komisje dialogu społecznego. Jeśli chodzi o dialog, to w tym okresie bardzo ważna była praca w zespołach trójstronnych, powoływanych dla przeprowadzenia ustaleń dotyczących restrukturyzowanych branż. Uważam, że te zespoły trójstronne powinny być sprowadzone do struktury komisji trójstronnej. Takie zespoły trójstronne powinny działać na zasadzie kontynuacji dialogu trójstronnego dotyczącego sektorów przemysłowych, tak zresztą postulują nasze struktury - nie tylko branżowe, ale i regionalne. Bardzo ważne jest, że utrwaliła się zasada wspierania przez Komisję Krajową działaczy "Solidarności" w przedsiębiorstwach ponad narodowych poprzez szkolenia i pomoc merytoryczną w ich zabiegach o włączenie do pracy w Europejskich Radach Zakładowych. Komisja Krajowa zorganizowała konferencję na temat Europejskich Rad Zakładowych. Tu pojawia się nowa możliwość dla naszego związku: od niecałego miesiąca w podstawowej strukturze negocjacyjnej, w której Europejska Konfederacja Związków Zawodowych negocjuje z dwoma podstawowymi konfederacjami pracodawców, po stronie związkowej jedynym przedstawicielem z Europy Środkowej i Wschodniej jest członek prezydium Komisji Krajowej Józef Niemiec. Mamy przedstawiciela w strukturze formalnego dialogu gospodarczego w krajach Zachodniej Europy, który ma możliwości nie tylko obserwowania, ale znacznie większe możliwości uczestniczenia w tym dialogu. Wiadomo, że wszyscy oczekujemy, żeby w ramach tego typu dialogu w Europie były negocjowane europejskie układy branżowe i generalnie europejskie układy. Od tego będzie zależeć także przyszłość tych właśnie struktur naszego związku. Jeśli chodzi o obronę interesów pracowniczych, spory i protesty branżowe to Komisja Krajowa zbierała wiele negocjacji i protestów struktur branżowych. Konflikty były związane najczęściej z negatywnymi efektami społecznymi zmian strukturalnych. Objęły one następujące branże: górnictwo, w tym węgiel kamienny, sektor naftowy, energetyczny, przemysł metalowy, zbrojeniowy i lotniczy, cukrowniczy, służbę zdrowia, straż pożarną, telekomunikację. Wspieraliśmy także konkretne negocjacje, jeśli chodzi o poszczególne firmy, przedsiębiorstwa. Równocześnie należy przypomnieć, że cały czas na zasadzie ciągłości prawa i ciągłości procedur trwają spory wszczęte na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z 1992 r. Sekretariatu Transportowców, Sekretariatu Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych, Sekretariatu Ochrony Zdrowia, Sekretariatu Metalowców, Górnictwa i Energetyki. Trwa także spór całego Związku z Radą Ministrów o wskaźniki wzrostu wynagrodzeń i płacy minimalnej. Szersza informacja na temat tego sporu jest w naszym Biuletynie Zjazdowym i zamieszczonym tam Protokole uzgodnień i rozbieżności. Z punktu widzenia ciągłości prawa i ciągłości działań Związku oraz partnerów społecznych i prawnych, uważamy, że bez względu na to jaka jest władza, należy kontynuować elementy tego sporu w tych punktach, w których doszło do rozbieżności i niezadowalających nas uzgodnień. Jeśli chodzi o jeden z tych składników tego sporu - płacę minimalną, to należy przypomnieć, że także pod naciskiem posłów związanych ze Związkiem doszło do pierwszego czytania ustawy o płacy minimalnej, która uwzględniała postulowany przez Związek sposób i kryteria kształtowania płacy minimalnej bez względu na bieżące okoliczności polityczne i finansowe państwa. Ponieważ nie zostało pod koniec kadencji przedstawione stanowisko Rządu dotyczące ujęcia tej Ustawy, nie została ona przedstawiona do II i III czytania. Trzeba przyznać, że Marszałek Sejmu, który miał taką możliwość, pomimo oficjalnych interwencji Komisji Krajowej, a także interwencji pani poseł Ewy Tomaszewskiej, odrzucił nasze wnioski. Głosowanie ustawy o płacy minimalnej nie zostało przeprowadzone, pomimo, że uchwalenie tej Ustawy wynika z przepisów Konstytucji. Dlatego, proszę państwa, musimy wszystkimi możliwymi pośrednimi środkami dążyć do uchwalenia Ustawy o płacy minimalnej. Jeśli chodzi o programy osłonowe, to była kontynuowana pomoc dla struktur związkowych restrukturyzowanych branż. W ostatnim okresie uchwalono dwa istotne akty prawne i dotyczące ich nowelizacje osłon w sektorze siarkowym i hutniczym. Ich realizacja nie zawsze przebiega zadowalająco, ale prawo umożliwia naciski Związku tak, żeby te środki osłonowe były uzyskiwane. Kwestią przeciwdziałania bezrobociu zajmował się odpowiedni dział w Komisji Krajowej. Koncentrowaliśmy się przede wszystkim na przedstawianiu propozycji i postulatów Związku wyprzedzających sytuację wzrostu bezrobocia. Byliśmy pierwszą instytucją o znaczeniu ogólnopolskim, która już prawie 3 lata temu przestrzegała rządzących, że może dojść do szybkiego, znacznego wzrostu bezrobocia, który będzie uznany nie tylko przez związki, ale przez całe społeczeństwo, za największą dolegliwość ostatniego okresu. Rzeczywiście związek w swoim stanowisku proponował szybkie reakcje Rządu i Parlamentu w tej sprawie. Nasze konkretne propozycje były przedstawiane wpierw na posiedzeniu Komisji Trójstronnej, które później już nie było kontynuowane ze względu na bojkot OPZZ, a także w różnego rodzaju zespołach powoływanych przez Rząd. Przy czym sprawa uruchomienia instrumentów do przeciwdziałania bezrobocia sprowadziła się, niestety, do polemiki części polityków ze związkami zawodowymi, w której jako główny akcent w walce z bezrobociem politycy proponowali tzw. uelastycznienie Kodeksu pracy. Sprowadziło się to do swoistej walki tym instrumentem, szczególnie z naszym Związkiem. Jeśli chodzi o udział w pracach instytucji zajmujących się zwalczaniem bezrobocia i zmniejszaniem jego skutków, to oczywiście nasz dział funkcjonował w Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i w Naczelnej Radzie Zatrudnienia, prowadząc też działania w zespołach powoływanych na rzecz pełnego produktywnego zatrudnienia. Bardzo istotna była też działalność Działu Polityki Społecznej w zakresie zabezpieczenia społecznego i ochrony rodzin przed ubóstwem. Tu mieszczą się działania dotyczące płacy minimalnej, jej ustawowego wprowadzenia i powołania Komisji Trójstronnej, która będzie zajmować się tym tematem. Daje to możliwość na kontynuowanie przez Związek starań o wprowadzenie w Polsce pojęcia minimalnego dochodu gwarantowanego. Jak państwo wiedzą, nasz Związek uważa, że takie rozwiązanie powinno poprzedzić prawne zdefiniowanie minimum socjalnego i minimum egzystencji. Dlatego tak ważne jest zarówno uchwalenie ustawy o płacy minimalnej, jak i wprowadzenie tej kwestii jako jednego z najważniejszych tematów w obradach Komisji Trójstronnej, która według prawa już istnieje i powinna jak najszybciej zacząć realnie funkcjonować. Dzięki działaniom Związku doszło do nowelizacji Kodeksu pracy, wydłużono urlopy macierzyńskie. Dotyczy to również tych rodzin, które przyjęły dziecko na wychowanie, wystąpiły z wnioskiem o przysposobienie lub przyjęły dziecko do rodziny zastępczej. Ważną zwycięską inicjatywą, o której mało mówi się w mediach było uchwalenie nowelizacji Ustawy o ochronie praw lokatorów. Poprzez te inicjatywę znacznie ograniczono prawo eksmisji na bruk dla rodzin i osób szczególnie w ciężkiej sytuacji. Ograniczono także nadmierny wzrost czynszów, jeśli chodzi o funkcjonowanie Ustawy o najmie lokali mieszkalnych. Jak państwo wiedzą, ta Ustawa zmieniała prawo, które zostało uchwalone przez poprzednią ekipę, bardzo niekorzystne, jeśli chodzi o eksmisję na bruk i możliwość podwyższania czynszów przez właścicieli mieszkań wynajmowanych rodzinom. Ze spraw dotyczących zabezpieczeń społecznych przed ubóstwem, bardzo ważne było uchwalenie postulatów, które od wielu lat były przedstawiane przez "Solidarność" w postaci nowelizacji ustaw. Uchwalono trzykrotnie Ustawę o dodatku rodzinnym. Została ona ostatecznie zawetowana przez prezydenta. Jedno z ostatnich wet prezydenta zablokowało dodatek rodzinny, do którego już się rodziny przyzwyczaiły jako do kategorii państwa pomocniczego. To samo dotyczyło podatku prorodzinnego, udało się dwukrotnie znowelizować Ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych i wprowadzić zasadę podatku prorodzinnego rozwijaną z roku na rok jeśli chodzi o wielkość kwot , jakie pozostawały w rodzinach już od drugiego dziecka wzwyż , na początku zaś od trzeciego dziecka wzwyż, w rodzinach wielodzietnych . Te Ustawy także zostały zawetowane przez prezydenta. Mówię o nich w części związkowej, ponieważ były one od dawna postulowane przez Związek i praca Zespołu Polityki Społecznej była kontynuowana. Także w ramach pracy Komisji Krajowej ważne były propozycje naszego Związku, które doprowadziły do konkretnych aktów prawnych, jeśli chodzi o mieszkalnictwo, m.in. Ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów na własne mieszkanie, dopłatach do kredytów na remonty budynków mieszkalnych. Tutaj pojawia się bardzo ważny temat będący rozwinięciem jednego z głównych postulatów Związku od wielu lat -uwłaszczenia. "Solidarność" aktywnie uczestniczyła w pracach parlamentarnych nad Ustawą o zasadach zbywania mieszkań, będących własnością przedsiębiorstw państwowych, czyli uwłaszczenia mieszkaniami zakładowymi, a także o możliwości odzyskania tych mieszkań, z którymi pracownicy zakładu zostali sprzedani przy upadłości lub likwidacji zakładu. Jak państwo wiecie, część tych ustaw wprowadziliśmy w życie. Jedna z ustaw została zawetowana przez prezydenta. To samo dotyczy możliwości uwłaszczenia mieszkaniami spółdzielczymi. Na pewno na ten temat będzie jeszcze mowa w dyskusji nad tą informacją. Problemami osób niepełnosprawnych także zajmował się osobny dział Komisji Krajowej. Nasz związek brał aktywny udział w pracach nad nowelizacją Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych i nowelizacją Ustawy o dochodach jednostek samorządów terytorialnego znacznie ingerującą w Ustawę o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych. Związek przekazał przedstawicielom rządu opracowane przez siebie założenia do Ustawy o wyrównywaniu szans osób niepełnosprawnych. Mimo interwencji Zespół rządowo-związkowy nie rozpoczął prac nad projektem. Związek monitoruje zagadnienie telepracy. To bardzo ważna sprawa, jeśli chodzi o tworzenie miejsc pracy w przyszłości w kontekście szans zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Należy to rozwijać jako jeden z priorytetów naszego Związku, jeśli chodzi o walkę z bezrobociem i organizowanie nowych struktur związkowych. Ubezpieczenia społeczne to także bardzo obszerny temat, ale chcę wspomnieć o kilku inicjatywach. W Ustawie o Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych został zawarty zapis umożliwiający uzgadnianie stanowiska nt. wzrostu emerytur i rent z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W ten sposób zrealizowano postulat "Solidarności" w sprawie udziału partnerów społecznych w negocjacjach wysokości wskaźnika waloryzacji emerytur i rent. Bardzo ważne zagadnienie, które wzbudza niedosyt, a także nakazuje nam przeprowadzenie następnych propozycji akcji związkowych - to emerytury dla osób zatrudnionych w warunkach szczególnych. Był to jeden z najbardziej konfliktowych tematów między "Solidarnością" a Rządem i w pewnym sensie Parlamentem. W tej sprawie jest wniosek, żeby przeprowadzić inicjatywę ustawodawczą, na którą w Rząd i Parlament się nie zgodziły, aby przedłużyć co najmniej o dwa do trzech lat okres funkcjonowania ustaw, które dają prawa pracownikom zatrudnionych w warunkach szczególnych. To powinna być, moim zdaniem, obywatelska inicjatywa ustawodawcza Związku. Nie chodzi tylko o to, żeby pojawiło się to u laski marszałkowskiej, ale i o to, aby przeprowadzić w ten sposób akcję uaktywnienia naszego związku w tej sprawie. Przede wszystkim informacyjną. Dlatego, jeżeli będziemy przeprowadzać inicjatywy obywatelskie, to musimy wiedzieć, że ich znaczenie polega także na mobilizacji struktur i członków Związku oraz informacji. Tutaj przypomnę o ważnej inicjatywie obywatelskiej Sekretariatu Ochrony Środowiska, Sekcji Leśnictwa - skutecznej inicjatywie obywatelskiej. Dzięki niej nie doszło do sprzedaży lasów i reprywatyzacji tych lasów, które uznaje się za narodowe zasoby w ramach majątku narodowego. Proszę państwa, teraz współpraca międzynarodowa. Dało się zauważyć pewien nowy trend. Przesunięto akcenty wynikające z Uchwały Programowej przyjętej w Jastrzębiu Zdroju na te dziedziny współpracy międzynarodowej, które polegają na wymianie informacji i doświadczeń w kontaktach szkoleniowych i eksperckich, a przede wszystkich na prowadzeniu polityki międzynarodowej wobec negatywnych zagadnień globalizacji, tak, żeby była ona w szerszym stopniu uzgadniana przez wszystkie międzynarodowe struktury wolnych związków zawodowych. Jak państwo pamiętają, w Jastrzębiu przedstawiliśmy koncepcję lepszej i częstszej współpracy MKWZZ i ŚKP wobec patologicznych skutków globalizacji, odczuwanej nie tylko w skali światowej, ale i europejskiej. To jest ten nowy akcent. Związek w coraz większym stopniu uczestniczy w przygotowywaniu zarówno dokumentów wolnych związków zawodowych na świecie, jak i zapisów w Statucie, a także wspólnych akcji związkowych, co m.in. objawiło się tym, że przedstawiciel naszego Związku zasiada po stronie pracobiorców vis a vis Komisji Europejskiej i dwóch Konfederacji Pracodawców, które funkcjonują w krajach Unii Europejskiej. Jeśli chodzi o sprawę naszej polityki międzynarodowej, to mamy bardzo ważną informację z ostatnich dni, która rzutuje także na stan naszego prawa dotyczącego zbiorowych stosunków pracy. Ze względu naszą działalność na forum międzynarodowym w ostatnim czasie, MKWZZ przedstawiła swoją opinie na temat sytuacji związkowców, zbiorowych stosunków pracy w Polsce. MKWZZ stwierdza, że niewłaściwa jest sytuacja, w której następują restrykcje w zrzeszaniu się w związki zawodowe, ograniczenie prawa do strajku i negocjowania umów zbiorowych lub dyskryminacje związkowe. Raport zarzuca Polsce, że w zakładach publicznej służby zdrowia, wodociągach i leśnictwie wielu pracownikom zastąpiono normalne umowy o pracę umowami odbierającymi im prawa socjalne, w tym prawo do zakładania związków zawodowych. W sektorze publicznym wielu pracowników nie ma tez prawa do negocjowania umów zbiorowych. Powstał olbrzymi pracodawca samorządowy, silny, czasami nawet bardziej drapieżny niż pracodawca prywatny. Jeśli chodzi o zbiorowe stosunki pracy, układy zbiorowe i autentyczny dialog, to praktycznie jest bojkotowany. Stąd taka olbrzymia płaszczyzna do nadrobienia tych opóźnień. Liczymy na to, że udział przedstawicieli samorządów w Komisjach Trójstronnych, a także w zespołach społecznego dialogu województwa jako obserwatorów i uczestników, doprowadzi do tego, że będziemy zawierać ponadzakładowe układy zbiorowe z pracodawcami sektora publicznego, nie państwowego, ale sektora publicznego samorządowego. Procedura rozstrzygania sporów oparta na Ustawie z 1995 r. o trybie rozstrzygania sporów zbiorowych zdaniem MKWZZ jest zbyt długotrwała, żeby można ją było stosować w praktyce. Dlatego wiele strajków odbywa się nielegalnie, co oznacza, że pracownicy narażają się na utratę świadczeń socjalnych, a związki zawodowe na konieczność płacenia za wszelkie wyrządzone szkody. MKWZZ zauważa, że jest coraz więcej przypadków dyskryminowania przez pracodawców, zwłaszcza w sektorze prywatnym, pracowników, którzy próbują wstąpić do związków zawodowych lub zorganizować takie związki. Kary finansowe za łamanie prawa do zrzeszania się w związkach, zdaniem MKWZZ, są nieskuteczne, bo są zbyt niskie. Ten dokument powstał zgodnie z literą ustaleń, jakie tam się prowadzi, to nie było pod naciskiem naszego Związku, to wynika z obserwacji. Koleżanki i koledzy, na koniec chciałem przedstawić informację, która będzie na pewno dyskutowana w odrębnym punkcie, dotyczącym zaangażowania Związku w życiu publicznym, oceny tego zaangażowania. Dlatego przedstawię krótka informację. Poprzedni Zjazd wezwał AWS do konsolidacji i utworzenia jednej partii. To wezwanie Zjazdu "Solidarności" ze Spały nie zostało wykonane, spowodowało także problemy ze względu na próg wyborczy. Gdyby było przyjęte, to komitet wyborczy miałby około 25 posłów, w tym kilkunastu posłów związkowych. Jedna inicjatywa ustawodawcza jest wprowadzana poprzez 15 posłów. Proszę państwa, to nie zostało wykonane. W następstwie takiej decyzji jeszcze przed wycofaniem się "Solidarności" z AWS, ja zrezygnowałem z funkcji przewodniczącego AWS, a później także z jakiejkolwiek funkcji we władzach AWS i z uczestnictwa w komitecie wyborczym. Na skutek nie zrealizowania tej uchwały KZD, Komisja Krajowa podjęła w tym okresie sprawozdawczym uchwałę o wycofaniu się z AWS. Bardzo ważne było to, że wtedy okresie poszukiwaliśmy praktycznego porozumienia z Ruchem Społecznym AWS. Zespoły powołane przez Komisję Krajową i RS AWS spotykały się wielokrotnie. W efekcie tych spotkań nasz związek przedstawił ważny dokument programowy zawierający postulaty do realizacji przez RS AWS, ale nie doszło do podpisania tego dokumentu, ponieważ co do wielu postulatów nie było uzgodnień. Dlatego władze związku stwierdziły, że przekażemy te postulaty i ten dokument do Klubu Parlamentarnego i do Rządu. Część z tych postulatów została wykonana, między innymi dwa ostatnie. Przyjęte są ustawy o szkolnictwie wyższym i podwyższeniu wynagrodzeń dla pracowników wyższych uczelni oraz o nowelizacji ustawy o restrukturyzacji hutnictwa. Proszę państwa, Na koniec tego wystąpienia chciałem powiedzieć jeszcze o jednej sprawie. Dobrze wiem, że w okresie zaangażowania politycznego związku, negatywne skutki funkcjonowania władz wykonawczych, Rządu, Parlamentu, były odczuwalne przede wszystkim przez członków naszego związku i podstawowe organizacje naszego związku. Najostrzejsze ataki, słowa krytyki niezasłużenie spadały na was bezpośrednio w zakładach pracy, w środowiskach w których żyjecie. Wiem też, że podejmowaliście ten swoisty krzyż z godnością. Dlatego proszę was, przyjmijcie słowa przeprosin, jeżeli uznajecie, że przyczyniłem się do powstania tych błędów i przykrych dla was sytuacji. Proszę także tych kolegów z Komisji Krajowej, przewodniczących regionów, którzy w trakcie moich konsultacjiprzed podjęciem decyzji w sprawie kandydowania w wyborach prezydenckich, prezentowali stanowisko odmienne od mojej późniejszej decyzji. Przepraszam was za to, że tego stanowiska nie uwzględniłem w pełni w swoim postępowaniu. Obiecuję, że w każdej następnej podobnej sytuacji, nawet o dużo mniejszym znaczeniu, jeżeli będę pełnił jakąkolwiek funkcję w związku, będę się konsultował także w oparciu o tajne głosowania i opinie w konkretnych sprawach. Jeszcze raz przepraszam kolegów za te uchybienia i równocześnie dziękuję za ten okres współpracy. Jestem przekonany, że te konkretne instrumenty prawne, także instrumenty, które doprowadziły do powstania struktur dialogu, obrona kodeksu pracy, że te wszystkie sprawy umożliwią nam autentyczne wykorzystanie naszych walorów związkowych w najbliższym czasie> Jestem przekonany, że związek nasz właśnie dzięki zaangażowaniu się w pełne wykorzystanie możliwości, jakie posiada, odzyska nie tylko poparcie swoich członków, ale także tych ludzi, którzy oczekują na odruch solidarności wobec nich w sytuacji, gdy przeżywają osobisty dramat, także szczególnie dramat bezrobocia. Dziękuję bardzo. | |
