Karta Praw Podstawowych

Karta Praw Podstawowych, jest zbiorem podstawowych praw uchwalonym i podpisanym przez premierów rządów wszystkich państw Unii Europejskiej podczas zjazdu Rady Europejskiej w Nicei. Charakter prawny Karty określi Traktat Reformujący UE, który ma zostać podpisany w grudniu 2007 r., i po ewentualnej ratyfikacji w krajach UE ma wejść w życie 1 stycznia 2009 r.

Na Kartę składa się 7 rozdziałów: Godność, Wolności, Równość, Solidarność, Prawa obywateli, Wymiar sprawiedliwości, Postanowienia ogólne, stanowiących zbiór wartości i praw, obowiązujących instytucje Unii Europejskiej.

Pierwszy rozdział zatytułowany Godność mówi o poszanowaniu godności ludzkiej, prawie do życia, do integralności osoby, zakazie stosowania tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej.

Rozdział drugi Wolność odnosi się do prawa do wolności i bezpieczeństwa, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, ochrony danych osobowych, prawa do zawierania małżeństwa i zakładania rodziny, wolności myśli, sumienia, religii, wypowiedzi i informacji, wolności gromadzenia się i stowarzyszania, wolności sztuk i nauk, prawa do nauki, wolności wyboru zawodu i podejmowania pracy, prowadzenia działalności gospodarczej, prawa do własności, do azylu i ochrony w wypadku ekstradycji.

Rozdział trzeci Równość gwarantuje prawo do równości wobec prawa, niedyskryminację, poszanowanie zróżnicowania kulturowego, religijnego i językowego, równość mężczyzn i kobiet, prawa dziecka i osób w podeszłym wieku, integrację osób niepełnosprawnych.

Rozdział czwarty Solidarność zapewnia pracownikom prawo do informacji i konsultacji, do rokowań i działań zbiorowych, dostępu do usług wyszukiwania miejsc pracy, ochrony w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy, należyte i sprawiedliwe warunki pracy, zakaz pracy dzieci i ochronę młodocianych w pracy, zabezpieczenia i pomoc społeczną, ochronę zdrowia, dostęp do usług, ochronę środowiska, konsumentów i poszanowanie życia rodzinnego i zawodowego.

Rozdział piąty Prawa obywateli mówi o prawie do głosowania i kandydowania wyborach do Parlamentu Europejskiego i wyborach lokalnych, prawie do dobrej administracji, dostępu do dokumentów, prawie zwrócenia się do Rzecznika Praw Obywatelskich, prawie petycji, opieki dyplomatycznej i konsularnej.

Rozdział szósty Wymiar sprawiedliwości daje obywatelom prawo do skutecznych środków prawnych i sprawiedliwego procesu sądowego, gwarantuje domniemanie niewinności i prawo do obrony, zasadę legalności i proporcjonalności kar do czynów zabronionych, zakaz ponownego sądzenia lub karania za ten sam czyn.

Ostatnia część stanowi zapis postanowień ogólnych, określających zakres stosowania zapisów Karty, które nie ograniczają zapisów konstytucyjnych poszczególnych krajów członkowskich, a jedynie zobowiązują je do poszanowania podstawowych zasad i praw Karty w polityce prowadzonej wspólnie w ramach UE.

W wyniku decyzji rządu RP, podjętej w trakcie ostatniej Konferencji Międzyrządowej, Karta Praw Podstawowych będzie miała ograniczone zastosowanie, które odnosi się do rozdziału IV Solidarność, czyli części dotyczącej praw związkowych, będących przedmiotem szczególnej uwagi związków zawodowych. Natomiast zapisy Karty, na które powoływał się rząd, a które miały zagrażać moralności, bądź prawu rodzinnemu znajdują się w rozdziałach I, II i III, a więc w tych, wobec których nie zastosowano ograniczenia - to po pierwsze.

Po drugie, artykuł 9 Karty dotyczący prawa do zawierania małżeństwa i zakładania rodziny wyraźnie stwierdza, że prawa te "są gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tych praw". UE nie ma kompetencji w tych sprawach, w związku z tym nie może podejmować jakichkolwiek decyzji w tych kwestiach.

Po trzecie, artykuł 21 mówiący o niedyskryminacji, w tym ze względu na orientację seksualną, występuje w podobnym brzmieniu w prawodawstwie polskim, np. w Kodeksie Pracy.

Po czwarte, artykuł 17, który ma rzekomo stanowić podstawę roszczeń niemieckich, jest jedynie potwierdzeniem prawa do własności i występuje również w polskiej konstytucji.

Trudno więc zrozumieć dlaczego obywatele polscy, którym polska konstytucja udziela określonych gwarancji, mieliby rezygnować z identycznych gwarancji na poziomie UE.

Zbieżności między zapisami Karty Praw Podstawowych i Konstytucji RP ilustruje załączona poniżej tabela, z której wynika, iż zapisy te mają podobne brzmienie, a różnica polega na tym, że pierwsze odnoszą się do wszystkich obywateli Unii, drugie do obywateli Rzeczpospolitej.

Karta Praw Podstawowych a Konstytucja RP.pdf [119.00 kb] 

Karta Praw Podstawowych.pdf [85.00 kb]