Sfera budżetowa – szczególne regulacje

W ustawie antykryzysowej z dnia 2 marca w art. 15zzzzzo do 15zzzzzx prawodawca przewidział bardzo szczególne rozwiązania kierowane pierwotnie do administracji rządowej. Polegają one na założeniu, że jeżeli negatywne skutki gospodarcze COVID-19 spowodowują stan zagrożenia dla finansów publicznych państwa, w szczególności wyższy od zakładanego w ustawie budżetowej wzrost deficytu budżetu państwa lub państwowego długu publicznego, Rada Ministrów, na wniosek Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, zaopiniowany przez Szefa Służby Cywilnej, będzie mogła, w drodze rozporządzenia, określić rodzaj stosowanych rozwiązań w zakresie ograniczenia kosztów wynagrodzeń osobowych w określonych podmiotach.

W praktyce działania te mogą przybierać dwojaką formę:
1)     obowiązek zmniejszenia zatrudnienia,
2)     wprowadzenie, na czas określony, nie dłuższy niż do końca danego roku budżetowego, mniej korzystne warunki zatrudnienia pracowników niż wynikające z podstawy nawiązania stosunku pracy.

W pierwszym wypadku zamierzony efekt ma być zrealizowany w drodze składania wypowiedzeń pracownikom, nie zawierania z nimi kolejnych umów o pracę na czas określony lub obniżenia wymiaru czasu pracy z jednoczesnym proporcjonalnym obniżeniem wynagrodzenia.

Należy podkreślić, że na potrzeby powyższych działań (a zwłaszcza dokonywania zwolnień) ustawodawca wyłączył stosowanie tzw. ustawy o zwolnieniach grupowych, a w jej miejsce wprowadził szczególną procedurę, która jest dla pracowników mniej korzystna niż przepisy ustawy o zwolnieniach grupowych (przejawia się to, m.in. w zdecydowanie mniejszej roli organizacji związkowych, czy ustawowym wskazaniu, że objęcie zwolnieniami stanowi samoistną przyczynę rozwiązania stosunku pracy, co w dużej mierze wyłącza faktycznie obowiązek podawania rzeczywistej przyczyny uzasadniającej).

Z kolei pogorszenie warunków zatrudnienia ma polegać przede wszystkim na zawieszeniu prawa do dodatkowych składników wynagrodzeń, nagród, premii i innych świadczeń o takim charakterze, lub zawieszeniu uprawnień wynikających z innych przepisów, w tym prawa do dodatkowego urlopu. Co szczególnie istotne działania te mają być wprowadzane w drodze pisemnej informacji o objęciu pracownika pogorszeniem warunków zatrudnienia. Pominięcie formuły wypowiedzenia zmieniającego oznacza, że działanie takie może dotyczyć każdego pracownika, w tym podlegającego szczególnej ochronie. Warto dodać, że pracownik po otrzymaniu takiej informacji może złożyć oświadczenia o braku zgody na ich przyjęcie, jednakże będzie to traktowane jak złożenie przez tego pracownika wypowiedzenia.

Nowelizacja, czyli tarcza 4.0 nie zmieniła powyższych mechanizmów, jednakże w sposób bardzo zdecydowany rozszerzyła zakres podmiotów, które mogą być nimi objęte. Obecnie zatem, poza administracją rządową art. 15zzzzzo i następne obejmują także agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, państwowe fundusze celowe, Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, a także Narodowy Fundusz Zdrowia.

 

dr Jakub Szmit