Czego chcemy od nowego prawa zamówień publicznych?

Ministerstwo Rozwoju powołało zespół roboczy, którego zadaniem jest przygotowania założeń nowego Prawa zamówień publicznych, a  w późniejszym okresie projektu ustawy. Prezydium Komisji Krajowej NSZZ Solidarność przedstawiło  zagadnienia wymagające uwzględnienia w pracach legislacyjnych.

Wymóg zatrudnienia na podstawie umowy o pracę

Pomimo wielu wątpliwości wyrażanych przez środowiska zamawiających oraz wykonawców w toku prac parlamentarnych nad nowelizacją ustawy Prawo zamówień publicznych (dalej Pzp)  w 2016 wprowadzenie wymogu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę nie spowodowało lawinowych zwolnień pracowników, ani rewolucji na rynku zamówień publicznych. Sytuacja na rynku pracy stale się poprawia, rosną wynagrodzenia oraz ilość osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Wymóg zatrudnienia nie skutkuje dodatkowymi obowiązkami dla pracodawców, a jedynie jest pewnego rodzaju przypomnieniem o obowiązujących przepisach Kodeksu pracy. Przepis ten spełnił swoją regulacyjną funkcję i spowodował obniżenie ilości umów śmieciowych. Dlatego też, związek postuluje ujednolicenie przepisów w tym zakresie na wszystkie zamówienia, niezależnie od ich wartości (szczególnie poniżej progu 30 000 euro) oraz rodzaju zamówienia (zamówienia społeczne poniżej progu 750 000 euro).

Zwiększenie przejrzystości

Zamówienie podprogowe (poniżej 30 000 euro, próg bagatelności), do których nie stosuje się przepisów Pzp postrzegane są jako nieprzejrzyste, z niejasnymi kryteriami wyboru, wśród których nadal króluje kryterium najniższej ceny. Dlatego postulujemy wprowadzenie do nowej ustawy pewnych regulacji dla tego typu zamówień, a przede wszystkim wprowadzenie obowiązku ich publikacji, wprowadzenie rejestru zawieranych umów wraz ze wskazaniem wykonawcy oraz ceny oraz rozważenie stworzenia centralnego biuletynu zamówień publicznych dla tego typu ogłoszeń. Przy wszystkich zamówieniach należy stosować zasadę, iż pieniądze publiczne mogą być kierowane jedynie do uczciwych przedsiębiorców, przestrzegających prawa.

Ograniczenie liczby wyłączeń z ustawy

Z roku na rok spada liczba udzielonych zamówień publicznych z wykorzystaniem procedur określonych w Pzp. Konieczne jest dokonanie oceny zasadności obecnie obowiązujących wyłączeń oraz dążenie do objęcia jak największej ilości zakupów instytucji publicznych przepisami Pzp.

Ograniczenie wysokości kar umownych oraz podział ryzyk

Kolejnym problemem jest nakładanie wygórowanych kar umownych lub za zdarzenia, za które wykonawca nie ponosi odpowiedzialności (np. ryzyka geologiczne czy zdarzenia nagłe typu wichura przy pracach budowlanych). Takie rozwiązania nie służą ani przedsiębiorcom, ani zatrudnionym w nich pracownikom, a przede wszystkim nie powodują sprawniejszej realizacji zamówień.

Kryteria oceny ofert

Przez wiele lat najniższa cena była jedynym wyznacznikiem wyboru ofert. Miało to negatywny wpływ na jakość świadczonych usług, a przede wszystkim wpływałodestrukcyjnie na rynek pracypowodując lawinowy wzrost umów śmieciowych oraz zaniżanie stawek wynagrodzeń. Zamawiający, pomimo zachęt Urzędu Zamówień Publicznych nie stosowali kryteriów poza cenowych. Sytuację zmieniła dopiero nowelizacja z 2016 roku wprowadzająca obowiązek stosowania kryteriów poza cenowych w wadze przynajmniej 40 proc. Z danych Urzędu wynika, iż coraz większa rzesza zamawiających stosuje kryteria projakościowe oraz kryteria społeczne. Jednakże obserwacja stosowanych kryteriów oceny ofert wskazuje, że często stosowane są kryteria pozorne, czyli takie, które nie wnoszą żadnego zróżnicowania ofert, przez co decyduje de facto cena.

Klauzule społeczne

Dla zwiększenia zakresu stosowania klauzul społecznych niebagatelne znaczenie miały zalecenia dotyczące stosowania przez administrację rządową klauzul społecznych w zamówieniach publicznych przyjęte przez Radę Ministrów 28 lipca 2015 r. Zobowiązały one wszystkich kierowników jednostek administracji rządowej do analizowania możliwości stosowania klauzul społecznych we wszystkich postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego. Dzięki temu liczba zamówień, w których stosuje się klauzule społeczne wzrosła ponad sześciokrotnie. Jednakże w przypadku jednostek samorządu terytorialnego odsetek stosowania klauzul społecznych nadal jest bardzo niski. Dlatego też Solidarność postuluje wprowadzenie rozwiązań zawartych w zaleceniach również dla samorządów. Wśród stosowanych klauzul społecznych znakomitą większość stanowi wymóg zatrudnienia na podstawie umowy o pracę (84,69 proc. w ogólnej liczbie zamówień uwzględniających klauzule społeczne), który de facto nie powinien być nazywany klauzulą społeczną, ponieważ nie przynosi żadnych specjalnych przywilejów społecznych, a jedynie zmierza do przestrzegania prawa pracy.

Ponadto niezbędna jest aktywna rola prezesa UZP w tworzeniu systemu dobrych praktyk oraz wskazywania niedozwolonych rozwiązań (lista klauzul abuzywnych), co będzie wyznacznikiem dla zamawiających. Konieczne jest również stałe podnoszenie kompetencji zamawiających oraz instytucji kontrolnych.

• Pieniądze publiczne powinny być kierowane jedynie do uczciwych przedsiębiorców, przestrzegających prawa.
• Z roku na rok spada liczba udzielonych zamówień publicznych z wykorzystaniem procedur określonych w Pzp.
• Wprowadzenie wymogu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę nie spowodowało lawinowych zwolnień pracowników.

Tygodnik Solidarność