W środę 9 lutego 2011r. na cmentarzu komunalnym w Legnicy pożegnaliśmy Franciszka Ratajczaka, założyciela i wieloletniego działacza "Solidarności" ,byłego działacza opozycyjnego, organizatora struktur Solidarności w ZM Legmet, a po legalizacji Związku – na terenie województwa legnickiego.

Franciszek Ratajczak urodził się 1 czerwca 1938 r. w Inowrocławiu. Ojciec Stanisław był cieślą – kołodziejem i górnikiem, a matka Joanna gospodynią domową. Jego rodzina przybyła do Legnicy w roku 1967, osiedlając się przy ul. Okólnej. W tym też czasie podjął pracę zawodową w Hucie Legnica jako spawacz na Wydziale Metalurgii. W październiku 1975 r. przeszedł, za porozumieniem stron, do Legmetu, gdzie jako spawacz w Dziale Głównego Mechanika przepracował do emerytury, tj. do końca 1997 roku.

W latach 1968-1972 był członkiem egzekutywy KP PZPR w Legnicy, a od roku 1973 r. do 1975 sekretarzem Oddziałowej Organizacji Partyjnej w Elektrociepłowni. Po strajkach radomskich robotników w 1976 r., nie zgadzając się z polityką władz i partii, wystąpił z PZPR. W dniach 29-31 sierpnia 1980 r. – na znak poparcia dla gdańskich stoczniowców - zorganizował strajk pracowników Legmetu. Strajkujący zwrócili się również o podpisanie Układu Zbiorowego Pracy Górniczej i przyznanie im uprawnień wynikających z Karty Górnika. Strajk przerwano, gdy przybyły na spotkanie z robotnikami minister hutnictwa Sławiński obiecał, że 5 września – po konsultacji z rządem PRL – da odpowiedź. Odpowiedź ministra była pozytywna, tym samym F. Ratajczak przyczynił się do przyznania pracownikom zakładu należnych im uprawnień.

Po sierpniu 1980 r. był organizatorem struktury związkowej w Legmecie: 18 października powstała Komisja Robotnicza „Solidarności”, która funkcjonowała do czasu ogłoszenia stanu wojennego. W tym okresie występował także jako wiceprzewodniczący ds. organizacyjnych Międzyzakładowego Komitetu Robotniczego Lubin – Kombinat (1980), a następnie uczestniczył w przygotowaniach organizacyjnych rozmów i opracowaniu Porozumienia Lubińskiego. Był obecny na sali rozpraw w Warszawie podczas pierwszej (nieudanej – sędzia zarzucił braki formalne w przygotowanych dokumentach) rejestracji związku „Solidarność” (listopad 1980 r.).

13 grudnia 1981 r. – jako „niebezpieczny organizator wystąpień publicznych” – został internowany i osadzony w Ośrodku Odosobnienia w Głogowie, gdzie przebywał do czasu zwolnienia, tj. 29. 04. 1982 roku. Po powrocie z internowania rozpoczął działalność opozycyjną, stając na czele zorganizowanej przez siebie prężnej struktury „Solidarności”. Funkcjonowała ona w oparciu o komórki, na czele których stali kierownicy, których pracę koordynował. Kolportowali materiały związkowe, wykonywali ulotki i plakaty. Do najaktywniejszych współpracowników zalicza: przewodniczącego KZ Solidarności w Elpo Zbigniewa Krzystka oraz Karola Domaniewskiego (ślusarz konstrukcyjny), Mariana Makowskiego (tokarz) i Mariana Stępnia (technolog).

Był nieustannie obserwowany, wielokrotnie zatrzymywany na 48 godzin (kilkakrotnie na dłużej), straszony aresztowaniem i ponownym internowaniem. Po legalizacji Związku, na początku 1989 r. odtwarzał legalne struktury „Solidarności” w Legmecie, był organizatorem wyborów do władz związkowych, ale na objęcie stanowiska przewodniczącego nie wyraził zgody. Przeszedł do struktur ponadzakładowych i razem z Krystyną Marcinowską uczestniczył w tworzeniu struktur „Solidarności” w obszarze województwa. Do czasu przeprowadzenia wyborów do władz szczebla wojewódzkiego w marcu 1990 r. objął funkcję wiceprzewodniczącego NSZZ „Solidarność” Międzyzakładowego Komitetu Organizacyjnego Zagłębia Miedziowego.

Wiosną (III-IV) 1990 r. był organizatorem zespołu przygotowującego temat wycofania wojsk sowieckich z Polski, który potem odbył rozmowy z przedstawicielstwem PGW AR ze Świdnicy. Wcześniej opracowane zostało w tej sprawie stanowisko Związku, łącznie z tezami przedstawionymi najpierw stronie rządowej.

Był współwykonawcą tablicy upamiętniającej marszałka Józefa Piłsudskiego, dla kościoła św. Jana (poświęconej z okazji V rocznicy „Solidarności” wraz ze sztandarem Związku). Zorganizował wystawę fotograficzną na X-lecie NSZZ „Solidarność”, prezentowaną w parku miejskim (1991). Wykonał odlew żeliwny opracowanego przez Henryka Bacę projektu popiersia Józefa Piłsudskiego, które dzięki staraniom Stanisława Obertańca umieszczone zostało w kościele św.św. apostołów Piotra i Pawła (późniejszej Katedrze Legnickiej).

W roku 1991 otrzymał odznakę „Zasłużony dla Legmetu”.

(Na podstawie książki Jana Stanisława Smalewskiego LEGNICZANIE znani, sławni, zasłużeni, Edytor 2008)

Ostatnia wypowiedź Franciszka Ratajczaka do książki Jana Stanisława Smalewskiego „Wybraliśmy Wolność 4 czerwca 1989”, Edytor 2009:

„Otóż w mojej pamięci, czas tak zwanej transformacji systemu, zachowałem jako okres głębokich przemian politycznych. Miałem swój skromny udział przy tworzeniu, a potem odtwarzaniu struktur związkowych na terenie zakładu i w regionie. Realizując to, nie tworzyłem nigdy wokół siebie dworu. I nie szukałem wygodnego miejsca dla siebie. By móc spojrzeć w oczy przyjaciołom i wszystkim, którzy mnie znają, nie brałem też udziału w rozkradaniu państwa. I tworzeniu pozorów, że sprawy idą w dobrym kierunku, tylko trzeba na to czasu. Po dwudziestu latach od tego przełomowego momentu – czerwca 1989 – czas już pokazał, co było prawdą i obnażył współodpowiedzialnych za niezrealizowane nadzieje Polaków.”