Program dokumentacyjny IPN „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”
W 2006 roku, Instytut Pamięci Narodowej (IPN) we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ośrodkiem „KARTA” zainicjował realizację programu „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką w latach 1939-1945”. Celem programu jest dokumentacja strat ludzkich i ofiar represji poniesionych przez Polaków w czasie drugiej wojny światowej. W początkowej fazie, koordynatorem programu był Ośrodek „KARTA” (2006-2008), a w latach 2009-2021 zadanie to realizowała Fundacja „Polsko Niemieckie Pojednanie”.
Od stycznia 2022 roku, na mocy decyzji prezesa IPN dr. Karola Nawrockiego, IPN przejął pełną odpowiedzialność za prowadzenie i rozwój bazy danych dostępnej na stronie straty.pl. Instytut intensyfikuje działania, aby wprowadzić do bazy wszystkie materiały dotyczące strat osobowych i ofiar represji, które znajdują się w jego archiwach na terenie całego kraju. Do tej pory udało się wprowadzić dane z 370 tysięcy jednostek archiwalnych, co stanowi 80% wytypowanych materiałów. Proces scalania rekordów przyniósł już 480 tysięcy zgromadzonych wpisów, a baza została wzbogacona o 945 tysięcy nowych informacji.
Program współpracuje z ponad 30 instytucjami w Polsce i za granicą, które zajmują się problematyką drugiej wojny światowej. Dzięki temu możliwe było przeprowadzenie licznych kwerend, które obejmowały przegląd prasy wojennej, publikacji zawierających wykazy ofiar, a także bezpośrednie wywiady z żyjącymi jeszcze osobami represjonowanymi oraz członkami ich rodzin. Efektem współpracy jest baza zawierająca obecnie informacje o 5 133 669 ofiarach i osobach represjonowanych, z czego 4 627 440 osób zostało zidentyfikowanych z imienia i nazwiska, a 506 229 pozostaje anonimowych.
Program zmaga się z trudnościami wynikającymi z faktu, że dokumentacja strat osobowych nie została stworzona bezpośrednio po wojnie, ani w kolejnych dekadach, kiedy żyło jeszcze wielu krewnych ofiar. To opóźnienie sprawia, że pełna identyfikacja wszystkich polskich ofiar wojny jest już niestety niemożliwa. Mimo to, IPN i współpracujące instytucje starają się zgromadzić, zindeksować i scalić wszystkie dostępne informacje w jednym miejscu – bazie „Straty”. Warto zaznaczyć, że baza nie przechowuje skanów dokumentów, lecz wskazuje źródła, gdzie można je odnaleźć, stanowiąc tym samym indeks danych o ofiarach i osobach represjonowanych.
Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką” to krok w stronę odtworzenia pełnego obrazu strat wojennych, z troską o przywrócenie tożsamości każdej zaginionej lub zapomnianej osoby.
