Początki „Solidarności” w naszym regionie

W 1980 roku wybuchły w Polsce strajki. Zaczęły się na Lubelszczyźnie i objęły swoim zasięgiem cały kraj. Na Wybrzeżu w połowie sierpnia ukonstytuował się Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. W wyniku zawartych z władzami porozumień powstał legalny i masowy NSZZ „Solidarność” (rejestracja 10 XI 1980), kierowany przez Lecha Wałęsę. W pierwszej połowie 1981 roku następował rozwój struktur terenowych Związku.  W szczytowym okresie liczyły one 10 milionów członków. „Solidarność” była bowiem nie tylko związkiem zawodowym, ale także ruchem społecznym. Jakkolwiek polityczny monopol władz komunistycznych nie mógł być naruszony, to jednak „Solidarność” stawiała sobie ambitne cele odnowy społeczno-gospodarczej.

W województwie legnickim „istniały  trzy  główne ośrodki związkowe w Legnicy, Lubinie i Głogowie.” Trwały naturalne dyskusje co do przynależności regionalnej woj. legnickiego. Ostatecznie, na Wojewódzkim Zjeździe Delegatów „Solidarności” podjęto decyzję, że wojewódzkie struktury przyłączą się do Regionu Dolny Śląsk.

„Związkowo woj. legnickie stało się Oddziałem Terenowym Regionu Dolny Śląsk, kierowanym przez R. Sawickiego (Lubin), który stawał się automatycznie zastępcą przewodniczącego Regionu, W. Frasyniuka. Jego zastępcami wybrano K. Sobierajską (Legnica), J. Sobola (Lubin) i A. Kosmalskiego (Głogów).

Przedstawiciele OTR zasiadali w Zarządzie regionu Dolny Śląsk a także w jego Prezydium. Już od października 1980 roku wydawano w Legnicy organ miejscowego MKZ Solidarność przekształconego później w „Solidarność Zagłębia Miedziowego”. Nakład wynosił w 1981 r. ok. 12 tys. egzemplarzy – w sumie od początku istnienia do wprowadzenia stanu wojennego ukazało się około 70 numerów pisma.

Związek w województwie był często w okresowym konflikcie z władzami lokalnymi, ale też uczestniczył w ogólnopolskich akcjach protestacyjnych.

W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. komunistyczna junta wojskowa wprowadziła stan wojenny, zawieszając działalność NSZZ „Solidarność” i innych organizacji wolnościowych, internując i aresztując tysiące ludzi. Także w regionie aresztowano przywódców związku. W sumie kilkadziesiąt osób (min. S. Obertańca czy K Sobierajską).

Już w grudniu 1981 r. powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy NSZZ „Solidarność” w Legnicy. Od grudnia 1981 do kwietnia 1982 r. (rozbity przez komunistyczną Służbę Bezpieczeństwa) istniał Zakładowy Komitet Strajkowy w Rudnej.  W maju powstała Międzyzakładowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” w Lubinie. W lipcu 1982 r. w Głogowie powstał Tymczasowy Międzyzakładowy Komitet Koordynacyjny NSZZ „Solidarność” Ziemi Głogowskiej.

Dalsze represje i aresztowania utrudniały oczywiście pracę konspiracyjną. Spośród pierwszych konspiratorów aresztowano min M. Juniszewskiego, M. Ryziewicza  R. Zygmunta S. Berne,  H. Kossowską,  I. Pola, Z. Sławińskiego.

 „Warto zaznaczyć oddolne tworzenie wielu małych grup konspiracyjnych, zajmujących się głównie pomocą represjonowanym, kolportażem nielegalnych wydawnictw, antykomunistycznymi akcjami propagandowymi takimi, jak np. malowanie haseł typu: „Solidarność żyje”, „Solidarność walczy”. Taką grupę „malarzy” tworzyli już od grudnia 1981 r. młodzi legniczanie: S. Biszkont, bracia J. i W. Obremscy i inni.

W Głogowie „malowali” aresztowani za to hutnicy Z. Magolan, J. Mikicki i J. Frańczak – skazani na kilka lat więzienia. W okresie od marca do kwietnia 1982 r. w Lubinie, uczniowie Liceum Ogólnokształcącego stworzyli, rozbitą przez SB, organizację Niezależny Związek Młodych Polaków „Przyszłość”. Przez cały 1982 r. w Głogowie i Polkowicach działała Młodzieżowa Armia Krajowa. W Jaworze działały takie trzy niezależne od siebie grupy.

Korzystając z pomocy technicznej Wrocławia, w 1982 r. przeprowadzono w Legnicy jedną audycję podziemnego radia, w Głogowie drugą. W tym czasie w Lubinie działała grupa tzw. „bombiarzy”. Byli to górnicy, którzy dokonywali zamachów bombowych przeciwko obiektom materialnym kojarzonym z władzami, nie powodując żadnego zagrożenia dla ludzi.„

31 VIII 1982 roku, w kolejną rocznicę podpisania Porozumień Gdańskich, w 66 miejscowościach Polski doszło do solidarnościowych manifestacji ulicznych. „Demonstrowano w 18 miastach Dolnego Śląska, w tym w aż 8 województwa legnickiego: Chocianowie, Chojnowie, Głogowie, Jaworze, Legnicy, Polkowicach, Złotoryi i naznaczonym tragedią Lubinie.” W tym ostatnim mieście na ulicę wyszło  ok. 2000 osób. Jednostka Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej, sprowadzona z Legnicy, użyła gazów łzawiących, pałek oraz przypuściła ogień maszynowy w tłum manifestujących. Zamordowała w ten sposób Mieczysława Poźniaka i Andrzeja Trajkowskiego. Następnie zomowcy wielokrotnie ostrzeliwali  niewielkie grupki manifestantów, a nawet pojedynczych przechodniów, raniąc ze skutkiem śmiertelnym Michała Adamowicza. Konsekwencją tej masakry były jeszcze liczniejsze demonstracje wzburzonych mieszkańców Lubina 1 września (ok. 10 tys. – 1/7 mieszkających w mieście) i 2 września, po wielu godzinach stłumione. Miasto zostało czasowo zamknięte przez władze.

W wielogodzinnych demonstracjach w regionie legnickim wzięło udział ponad 20 tysięcy osób.

„Solidarność” w Legnickiem z powodzeniem, mimo trudności, w warunkach nieustającego konfliktu z władzami, zbudowała w 1981 r. swoje struktury, środki przekazu i potrafiła z całym związkiem konfrontować się z władzami. W 1982 r. woj. legnickie okazało się silnym ośrodkiem podziemia, w miejsce rozbijanych struktur powstawały nowe, z powodzeniem drukowano prasę konspiracyjną (tygodnik „Na bieżąco. Wojenny serwis informacyjny” i „Żądło Robola”, wznowiony tygodnik „Solidarność Zagłębia Miedziowego” z podtytułem „Pismo wojenne MKS NSZZ »Solidarność«”, „Biuletyn Informacyjny Stanu Wojny” w Rudnej, pismo „Nasza Prasa” w Lubinie, w Głogowie  pisma „Hutnik”, „Głogowska Solidarność. Twój Związek” i inne).

 Najmocniejszym przejawem stosunku społeczeństwa do reżimu komunistycznego były wyróżniające się w skali kraju demonstracje 31 sierpnia 1982 roku, mimo stałego syndromu zagrożenia ze strony jednostek sowieckich i wzmożonego przeciwdziałania władz.”

Agnieszka Rurak-Żeleźny

Łukasz Kamiński, Drogi do wolności Zagłębia Miedziowego, Legnica 2006.

Robert Żeleźny – Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” w byłym województwie legnickim 1981-1982. Zarys wybranych zagadnień: struktury, media i propaganda, konfrontacja władz ze związkiem. Szkice Legnickie tom XLII, Legnica 2021.