Ochrona stosunku pracy członka rady pracowników

Warto na wstępie podkreślić, że rada pracowników ma w założeniu być nie tyle konkurencją dla związku zawodowego, co raczej uzupełnieniem instrumentów, za pomocą których załoga może brać czynny udział w funkcjonowaniu zakładu pracy. Szczególnie w tym kontekście ważne jest to, że nie ma formalnych przeciwwskazań do tego, żeby w wyborach do rady pracowników brali udział członkowie związków zawodowych – zarówno w charakterze głosujących, jak i kandydatów. Co więcej – dopuszczalne jest łączenie pełnienia funkcji związkowych z członkostwem w radzie pracowników. W konsekwencji możliwe jest funkcjonowanie obu tych ciał formalnie niezależnie od siebie, ale w praktyce współpracujących ze sobą.

Pomimo tego, że ze względu na zakres kompetencji rady jej członkowie nie są zazwyczaj narażeni na wchodzenie w konflikty z pracodawcą w takim stopniu jak działacze związkowi, zostali oni objęci ochroną trwałości stosunku pracy (warto zauważyć, że członkami rady mogą być wyłącznie osoby zatrudnione w ramach stosunku pracy). 

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy pracodawca nie może bez zgody rady pracowników wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem będącym jej członkiem w okresie jego członkostwa w radzie pracowników. Jest to zatem rozwiązanie bardzo zbliżone do tego znanego z ustawy o związkach zawodowych. Mamy więc tu do czynienia z tzw. ochroną względną, która może być uchylona poprzez wyrażenie zgody przez dany organ (w tym wypadku samą radę). Tym, co różni to rozwiązanie od ochrony działaczy związkowych, jest fakt, że przysługuje ona tylko w okresie pełnienia funkcji członka rady, podczas gdy ustawa związkowa rozciąga ją jeszcze na okres po wygaśnięciu mandatu. 
O bardzo zbliżonym mechanizmie ochrony członków rady pracowników względem działaczy związkowych świadczy także fakt, że zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy pracodawca nie może bez zgody rady pracowników zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika będącego członkiem rady pracowników w okresie jego członkostwa w radzie pracowników, z wyjątkiem gdy dopuszczają to przepisy innych ustaw. Łatwo dostrzec tu analogię do rozwiązania zawartego w art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy związkowej. Przez jednostronne zmiany należy rozumieć w szczególności mechanizmy, które mogą dotyczyć osób zatrudnionych na podstawie mianowania, ale również czasowego jednostronnego powierzania innej pracy ze względu na uzasadnione potrzeby pracodawcy (art. 42 § 4 kodeksu pracy).

Kończąc, warto jeszcze raz podkreślić, że tam, gdzie rady można powołać (zasadniczo u pracodawców wykonujących działalność gospodarczą zatrudniających co najmniej 50 pracowników), mogą one stać się dodatkowym narzędziem związków zawodowych (o ile skutecznie zmobilizują one swoich członków do wzięcia udziału w wyborach).