Przewodnik po Europejskim filarze praw socjalnych: dochód minimalny cz.14
17 listopada 2017 r. podczas Szczytu Społecznego na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego w Göteborgu wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej uroczyście przystąpiły do Europejskiego filaru praw socjalnych. Jest to inicjatywa często określana jako mapa drogowa dwudziestu wspólnych działań mających na celu pozytywną konwergencję standardów socjalnych. Realizacja tych zamierzeń ma przyczynić się do pokazania obywatelom UE, że proces integracji nie polega tylko na korzyściach ekonomicznych, które niekoniecznie przekładają się na ich sytuację bytową lecz niesie za sobą wizję lepszego życia zawodowego i osobistego.
Wdrożenie postanowień Filaru ma stanowić wspólną odpowiedzialność: państw członkowskich, Komisji, a także unijnych oraz krajowych partnerów społecznych. NSZZ Solidarność jest jednym z głównych protagonistów tych działań w naszym kraju.
Filar składa się z trzech komponentów podzielonych na szczegółowe punkty:
– Równe szanse i dostęp do zatrudnienia
– Uczciwe warunki pracy
– Ochrona socjalna i integracja społeczna
Poniżej prezentujemy uwagi, zawierające także komentarz naukowców, które mają przybliżyć członkom Związku wiedzę na temat poszczególnych punktów Filaru.
komponent: Ochrona socjalna i integracja społeczna
14. Dochód minimalny
Każdy, kto nie dysponuje wystarczającymi zasobami, ma prawo do odpowiedniego dochodu minimalnego, zapewniającego godne życie na wszystkich jego etapach oraz skuteczny dostęp do towarów i usług wspierających. W przypadku osób zdolnych do pracy świadczenia związane z dochodem minimalnym powinny być powiązane z zachętami do (ponownego) włączenia się do rynku pracy.
Dochód minimalny ma na celu zapobieganie ubóstwu wśród osób, które nie kwalifikują się do otrzymania świadczeń z zabezpieczeń społecznych lub których uprawnienie do otrzymywania takich świadczeń wygasło, a zatem zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego. Takie świadczenia w połączeniu ze skutecznym dostępem do usług wspierających powinny również zapewniać godne życie na wszystkich jego etapach. Mają one charakter nieskładkowy, uniwersalny i są uzależnione od stanu majątkowego. Osoby otrzymujące je muszą być gotowe podjąć pracę lub uczestniczyć w działaniach społeczności, o ile są do tego zdolne.
Jak podkreśla dr hab. Ryszard Szarfenberg (UW), Punkt 17 Filaru dotyczy pomocy społecznej regulowanej w Polsce ustawą o pomocy społecznej z 12 marca 2004 r. Warto spojrzeć nań w świetle art. 13 Europejskiej Karty Społecznej, który dotąd nie został przez Polskę ratyfikowany. Art. 13 wskazuje, że w celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do pomocy społecznej i medycznej, Strony zobowiązują się zapewnić, by każdej osobie, która nie posiada dostatecznych zasobów i która nie jest zdolna do zapewnienia ich sobie z innych źródeł, szczególnie przez świadczenia z systemu zabezpieczenia społecznego, została przyznana odpowiednia pomoc oraz, w razie choroby, opieka konieczna ze względu na jej stan.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej usprawiedliwia brak ratyfikacji tym, że pieniężna pomoc społeczna nie przysługuje w Polsce każdej osobie bez dostatecznych zasobów i niezdolnej do zapewnienia ich sobie z innych źródeł (spełnianie kryteriów dochodowych nie wystarcza do uzyskania pieniężnej pomocy społecznej) i nie jest odpowiednia (poziom pomocy jest niższy niż granica ubóstwa ustalona na poziomie 60% przeciętnego dochodu). W polskiej pomocy społecznej jest szczątkowa zachęta (art. 38 ust. 4a ustawy o pomocy społecznej) do włączenia się do rynku pracy dla osób, które podpisały kontrakt socjalny, pobierały zasiłek okresowy lub celowy i podjęły pracę: przez dwa miesiące mogą one łączyć zasiłek z wynagrodzeniem. Skala wykorzystania tego rozwiązania jest bardzo niewielka.
– Patrząc na praw do świadczeń z pomocy społecznej musimy pamiętać zawsze o dwóch aspektach: wysokości kryterium dochodowego, a wynosi ono obecnie: 634 zł w gospodarstwie jednoosobowym oraz 514 zł na członka rodziny oraz o wysokości świadczeń – podkreśla Barbara Surdykowska (Biuro Eksperckie KK NSZZ Solidarność). – Tymczasem maksymalna kwota zasiłku stałego wynosi 604 zł. W świetle Filaru widoczna jest potrzeba radykalnego podniesienia wysokości świadczeń z pomocy społecznej – dodaje ekspertka.
KK NSZZ „Solidarność”