Przewodnik po Europejskim filarze praw socjalnych: aktywne wsparcie na rzecz zatrudnienia cz.4

17 listopada 2017 r. podczas Szczytu Społecznego na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego w Göteborgu wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej uroczyście przystąpiły do Europejskiego filaru praw socjalnych. Jest to inicjatywa często określana jako mapa drogowa dwudziestu wspólnych działań mających na celu pozytywną konwergencję standardów socjalnych.

Realizacja tych zamierzeń ma przyczynić się do pokazania obywatelom UE, że proces integracji nie polega tylko na korzyściach ekonomicznych, które niekoniecznie przekładają się na ich sytuację bytową lecz niesie za sobą wizję lepszego życia zawodowego i osobistego.  Wdrożenie postanowień Filaru ma stanowić wspólną odpowiedzialność: państw członkowskich, Komisji, a także unijnych oraz krajowych partnerów społecznych. NSZZ Solidarność jest jednym z głównych protagonistów tych działań w naszym kraju.

Filar składa się z trzech komponentów podzielonych na szczegółowe punkty:
– Równe szanse i dostęp do zatrudnienia
– Uczciwe warunki pracy
– Ochrona socjalna i integracja społeczna
Poniżej prezentujemy uwagi, zawierające także komentarz naukowców, które mają przybliżyć członkom Związku wiedzę na temat poszczególnych punktów Filaru.
komponent: Równe szanse i dostęp do zatrudnienia

4. Aktywne wsparcie na rzecz zatrudniania
a. Każdy ma prawo do terminowego i dostosowanego do potrzeb wsparcia na rzecz poprawy perspektyw zatrudnienia lub prowadzenia działalności na własny rachunek. Obejmuje to prawo do otrzymania wsparcia w poszukiwaniu pracy, szkoleniu i zmianie kwalifikacji zawodowych. Każdy ma prawo do przeniesienia uprawnień do ochrony socjalnej i do szkolenia w trakcie przekwalifikowania zawodowego.
b. Młodzi ludzie mają prawo do dalszego kształcenia, przyuczenia do zawodu, stażu lub dobrej oferty zatrudnienia w ciągu 4 miesięcy od uzyskania statusu bezrobotnego lub ukończenia edukacji.
c. Osoby bezrobotne mają prawo do ciągłego i konsekwentnego wsparcia dostosowanego do ich indywidualnych potrzeb. Osoby długotrwale bezrobotne mają prawo do dogłębnej indywidualnej oceny najpóźniej do 18. miesiąca bezrobocia.

Prawa wskazane powyżej wykraczają poza zakres art. 29 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, w którym odniesiono się jedynie do prawa dostępu do bezpłatnego pośrednictwa pracy. Pomoc w prowadzeniu działalności na własny rachunek również stanowi znaczne poszerzenie obowiązującego wspólnotowego dorobku prawnego. W dzisiejszych czasach pracownicy częściej zmieniają miejsca pracy niż w przeszłości, a obowiązujące uprawnienia do szkolenia lub ochrony socjalnej nie powinny zniechęcać do takiej mobilności.

Jak wskazuje dr Katarzyna Jaworska (Uniwersytet Warmińsko- Mazurski) usługi rynku pracy to zasadniczo zespół procesów stosowanych przez instytucje zarówno publiczne jak i prywatne, które mają na celu pomóc bezrobotnym i poszukującym zatrudnienia w znalezieniu odpowiedniej pracy. Należą do nich w szczególności: pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i organizacja szkoleń oraz pożyczka na sfinansowanie kosztów szkolenia i dofinansowanie studiów podyplomowych. Natomiast instrumenty rynku pracy mają za zadanie przyczynić się do promowania zatrudnienia oraz przybliżyć bezrobotnych do środowiska pracy. W związku z tym są to takie mechanizmy, które przede wszystkim pomagają stworzyć trwałe miejsca pracy, np. prace interwencyjne, roboty publiczne, staże, przygotowanie zawodowe dorosłych, finansowe wsparcie tworzenia miejsc pracy lub rozpoczęcia działalności gospodarczej. A w przypadku młodych bezrobotnych (do 30 roku życia) pojawia się możliwość skorzystania przez nich także ze specjalnych bonów: szkoleniowy, stażowy, na zasiedlenie oraz zatrudnieniowy.

Wydaje się, że, aby zrozumieć wyzwania jakie stoją przed Polską w kontekście wdrożenia tego punktu Filaru nie wystarczy sama analiza postanowień zawartych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lecz trzeba przyjrzeć się uważnie skali środków wydanych na aktywną politykę na rynku pracy – komentuje Barbara Surdykowska (Biuro Eksperckie KK NSZZ Solidarność).  W jej ocenie są one wciąż niewystarczające, gdyż wprowadzenie na rynek pracy osób nieaktywnych zawodowo jest o wiele trudniejsze niż osób bezrobotnych, a zgodnie z punktem 4 Filaru określone uprawnienia ma „każdy”. W 2016 r. publiczne służby zatrudnienia wydały: 153 881,7 na szkolenia, 1 228 840,6 na organizowanie staży, 877 361,5 na wsparcie podjęcia działalności gospodarczej, 231 072,2, na organizowanie prac interwencyjnych (dane https://www.mpips.gov.pl/praca/fundusz-pracy/informacje-o-wydatkach-funduszu-pracy/).

Partnerzy społeczni wielokrotnie wyrażali swój sprzeciw wobec zjawiska „mrożenia” środków z Funduszu Pracy czyli innymi słowy ograniczania wykorzystywania środków w nim zgromadzonych na aktywne i pasywne formy walki z bezrobociem. W uchwale  strony pracowników i strony pracodawców Rady Dialogu Społecznego z dnia 22 września 2017 r. ws. Planu Funduszu Pracy na rok 2018 wskazano „Partnerzy społeczni są zdania że obecna sytuacja na rynku pracy – najniższe od 26 lat bezrobocie – jest szansą do zdefiniowania na nowo celów, a także opracowania nowych narzędzi, które Fundusz Pracy będzie realizować. Nie możemy zgodzić się na zachowanie archaicznej formuły wykorzystania środków z FP, niedostosowanej do obecnych wyzwań rynku pracy. Rynek pracy potrzebuje dzisiaj środków przede wszystkim na realizację trzech priorytetów:

• wsparcia przedsiębiorstw inwestujących w nowe kwalifikacje, umiejętności i kompetencje zatrudnionych pracowników jako efekt zmian zachodzących w gospodarce – cyfryzacja, robotyzacja – potrzebne są nowe kompetencje, które trzeba budować i rozbudowywać,
• odbudowy systemu kształcenia zawodowego jako zaplecza dla rozwoju Przemysłu 4.0,
• zbudowania i realizacji rozwiązań zwiększających liczbę osób aktywnych zawodowo”.

bs