Poznański Czerwiec ’56

Poznański Czerwiec ’56 należy do tych wydarzeń w najnowszej historii Polski, które znalazły się na pierwszych stronach gazet na całym świecie. Kolejny, po wcześniejszym o trzy lata buncie wschodnich Niemców, zryw wolnościowy w bloku wschodnim budził nadzieję na zmiany.

Analizowano jego możliwe skutki, zwłaszcza w kontekście destalinizacyjnego charakteru XX zjazdu sowieckiej partii komunistycznej.

Po kilku miesiącach uwagę świata przykuł dramat rewolucji węgierskiej. Poznań pozostał jednak symbolem buntu antykomunistycznego, protesty z czerwca pojawiały się w niemal każdej analizie sytuacji w bloku wschodnim. Szczególne znaczenie miała pamięć o Czerwcu’56 dla Polaków, zwłaszcza w czasie kolejnych wystąpień. Stanowiła ona punkt odniesienia, wielokrotnie w kolejnych latach pojawiały się wezwania, by „zrobić jak w Poznaniu”.

Pamięć o Poznańskim Czerwcu’56 powróciła z całą mocą po Sierpniu’80. Była ona zarówno podstawowym elementem swoistej „genealogii” Solidarności, jak i ważną częścią historycznej legitymizacji ruchu. Siła pamięci, wyrażanej chociażby w setkach artykułów publikowanych w związkowych periodykach, była tak wielka, że skłoniła władze do daleko idących ustępstw. W oficjalnym obiegu ukazały się publikacje na temat wydarzeń z 1956 roku, wydano zgodę na budowę pomnika.

Uroczystość odsłonięcia pomnika miała ogólnopolski charakter. Wśród blisko dwustu tysięcy zgromadzonych wiele osób reprezentowało struktury Solidarności z całego kraju. Pomnik stał się powszechnie rozpoznawalnym symbolem. Nie zmieniło tej sytuacji wprowadzenie stanu wojennego, które stało się jednocześnie początkiem ostatniej fazy swoistej „bitwy o pamięć” Czerwca’56. Toczyła się ona niejednokrotnie u stóp Poznańskich Krzyży.

Dziś patrzymy na Poznański Czerwiec z perspektywy sześćdziesięciu lat. Analizujemy przebieg wydarzeń, zastanawiamy się nad ich znaczeniem dla późniejszych losów Polski i Europy, oddajemy hołd poległym oraz należną cześć żyjącym i zmarłym bohaterom. Warto, abyśmy sięgając myślą do wydarzeń z 28 czerwca 1956 roku, zadali sobie także pytanie o wartości, których źródłem może być dla nas ten rozdział polskich dziejów.

dr Łukasz Kamiński
Prezes Instytutu Pamięci Narodowej

Sześćdziesiąt lat temu, 28 czerwca 1956 roku, robotnicy z poznańskich zakładów zbuntowali się przeciwko złym warunkom pracy, nędznym zarobkom i niskiemu poziomowi życia. Wyszli na ulice i manifestowali przeciw komunistycznej dyktaturze oraz policyjnym metodom rządzenia krajem, w którym – według oficjalnej propagandy – miała panować sprawiedliwość społeczna, a rządy sprawowała „ludność pracująca miast i wsi”.

W mieście rozgorzały walki, które stopniowo nabrały charakteru narodowej insurekcji. Podobnie jak powstańcy warszawscy, demonstranci użyli butelek z benzyną i zdobytej broni palnej. Młode dziewczyny z biało-czerwonymi opaskami na rękawach udzielały pomocy rannym, same siebie nazywając powstańczą służbą medyczną.

Gdy nieskuteczne okazały się siły milicji, UB i KBW, władze skierowały na ulice Poznania oddziały regularnego wojska – łącznie 10 tys. żołnierzy oraz ponad 350 czołgów, które w ciągu kilkudziesięciogodzinnej akcji rozprawiły się z grupami słabo uzbrojonych cywilów.

Poznański Czerwiec ’56 był pierwszym wielkim buntem robotniczym w dziejach PRL. Po nim nastąpiły kolejne – w 1970, 1976 i 1980 roku. Niestety, ranga tego wydarzenia jest nadal marginalizowana i sprowadzana do wydarzeń na poziomie regionalnym. Przez wiele lat komunistyczna propaganda pisała o tym proteście jako o „wypadkach poznańskich” lub „wydarzeniach poznańskich”. Określenia te miały umniejszyć rangę Czerwca ’56 i jego znaczenie. Trzeba jednak pamiętać, że protest robotników Poznania był jednym z ważniejszych buntów wolnościowych i antytotalitarnych w Europie Środkowej lat pięćdziesiątych XX wieku. To właśnie robotnicy Poznania utorowali drogę przełomowi politycznemu, który nastąpił w październiku 1956 roku i wpłynął na destalinizację oraz złagodzenie opresyjnych form dyktatury Polski Ludowej.

dr Agnieszka Łuczak
Naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej
Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu
czerwiec_56_dodatek__pamiec_pl

Źródło: http://pamiec.pl/