W dniach 19-22 września 2019 roku w Krakowie odbyło się I Forum Uczelni Polskich (I FUP), które jest kontynuacją dotychczasowego Forum Związkowego. Tegoroczne spotkanie środowiska akademickiego zorganizowały Komisje Zakładowe NSZZ Solidarność Akademii Górniczo – Hutniczej w Krakowie i Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Forum Uczelni Polskich zostało objęte patronatem Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność”.

Myślą przewodnią Forum było motto: „By dorastać do pełni człowieczeństwa„.

Obrady odbywały się  na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Forum Uczelni Polskich uroczyście otworzył dr Jerzy Serwacki, Przewodniczący Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność Uniwersytetu Jagiellońskiego i w imieniu Organizatorów powitał przybyłych Gości, Prelegentów i Uczestników.

Słowa powitania do zebranych skierował również Wojciech Grzeszek, Przewodniczący Zarządu Regionu Małopolska NSZZ „Solidarność”, który wyraził potrzebę rozwijania i upowszechniania idei i wartości Solidarności. Wskazał na rolę środowiska akademickiego w tym procesie. Życząc uczestnikom owocnych obrad wyraził nadzieję na kontynuację dyskusji nad myślą przewodnią Forum, która jest dzisiaj tak bardzo aktualna.

Pod nieobecność Jarosława Gowina, Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, list skierowany do Uczestników I FUP odczytał Dominik Szczukocki, Przewodniczący Krajowej Sekcji Nauki NSZZ Solidarność (pobierz treść listu).

Witając uczestników Forum, dr inż. Ewa Niewiara, Przewodnicząca Komisji Zakładowej Akademii Górniczo – Hutniczej w Krakowie, podkreśliła rolę Solidarności w zmianie podejścia do podmiotowości człowieka, która zaistniała na skalę światową. Ewa Niewiara zwróciła uwagę zebranych na kryzys wartości obserwowany obecnie również w sferze szkolnictwa, oraz wyraziła nadzieję, że tematyka Forum zainspiruje jego uczestników do podejmowana odważnych działań na polskich uczelniach.

         

fot. Małgorzata Kaczyńska (więcej zdjęć w galerii)

Wykład inauguracyjny zatytułowany: „W solidarnym poszukiwaniu człowieczeństwa” wygłosił ks. prof. dr hab. Andrzej Zwoliński, profesor nauk teologicznych, socjolog, teolog i sektolog, Kierownik Katedry Katolickiej Nauki Społecznej na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie, członek NSZZ „Solidarność, odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności za swoją działalność opozycyjną w latach 1981-1989.

Ksiądz Profesor podjął temat człowieczeństwa, poprzez zdefiniowanie go w ujęciu naukowym i duchowym. Zadając pytanie o tożsamość człowieka, wskazał na zagrożenia wynikające z błędnego spojrzenia na pojęcie człowieczeństwa poprzez tzw. „kłamstwo antropologiczne”. Prelegent cytując ważne przesłanie Jana Pawła II przypomniał również zebranym, że nie można inaczej odczytać człowieka jak przez Chrystusa, a „każdy człowiek jest włączony w jakąś kulturę, zależy od niej i na nią oddziałuje…jest jednocześnie dzieckiem i ojcem kultury, w której żyje” (Jan Paweł II, Fides et ratio).

Odejście współczesnego świata od pełnej wizji człowieka powoduje zagrożenie dla jego godności, a „dyktatura relatywizmu”  i dominacja materializmu praktycznego sprawiają, że traktuje się go jak towar. Prelegent przytaczając słowa Papieża Franciszka, mocno zaakcentował dramat współczesnego człowieka wynikający z negacji głęboko zakorzenionej w nim potrzeby posiadania sensu życia:  „Człowiek zrezygnował z poszukiwania wielkiego światła, by zadowolić się małymi światełkami, które oświecają krótką chwilę, ale są niezdolne do otwarcia drogi” (Franciszek, Lumen fidei).

Podsumowując swoje wystąpienie, ks. Profesor Zwoliński przekazał  zebranym ważne przesłanie dotyczące człowieka i jego godności: „Każdy człowiek jest celem samym w sobie, a jego człowieczeństwo jest wartością niezależną od tego, kto kim jest, jakie pełni funkcje społeczne i jaką ma kondycję fizyczną czy umysłową. Nikt nie może decydować o tym, komu ma przysługiwać godność. A godność człowieka z natury swej zakłada równość w traktowaniu wszystkich i w każdych okolicznościach.”

Materiały udostępnione przez Prelegenta:

 „Solidarność dzisiaj – aktualność myśli Jana Pawła II i Józefa Tichnera” to temat wystąpienia ks. prof. dr hab. Władysława Zuziaka – teologa i filozofa, w latach 2010 – 2014 Rektora Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, byłego Prorektora ds. nauki, rozwoju i współpracy międzynarodowej oraz Dziekana Wydziału Filozoficznego tej Uczelni, aktywnego na arenie międzynarodowej, kierownika wielu projektów, które dotyczą kryzysu wartości i moralności, Dyrektora powołanego w 2018 roku Międzynarodowego Centrum Badań nad Fenomenem Solidarności.

Mówiąc o szacunku dla godności człowieka i jego pracy, a także roli solidarności w kształtowaniu ludzkich postaw i sumień, Ksiądz Profesor Władysław Zuziak wielokrotnie odwoływał się do słów Jana Pawła II i księdza Józefa Tischnera, którzy przyczynili się do powstania i ukształtowania ruchu „Solidarność”. Opisując istotę koncepcji człowieka nierozerwalnie związanej z godnością, wolnością i braterstwem, Prelegent zwrócił szczególną uwagę na relację przyjaźni –  niezwykle znaczącą w każdym wymiarze życia społecznego.  W tym kontekście głębokie przesłanie niesie nauczanie Jana Pawła II, który od pierwszej pielgrzymki do Polski w 1979 roku wzywał do „powstania z kolan” i przebudzenia ducha wolności i godności człowieka. Papież za świętym Pawłem nauczał nas: „Jeden drugiego brzemiona noście” (Ga 6, 2), a ideę solidarności określał jako przyjaźń, synonim braterstwa, przeciwieństwo egoizmu i współodpowiedzialności za słabszych.

Ks. Profesor Zuziak przytoczył znamienne słowa ks. Józefa Tischnera, który cel Solidarności utożsamiał z przebudzeniem sumień: “Cóż znaczy być solidarnym? Znaczy nieść ciężar drugiego człowieka. Nikt nie jest samotną wyspą. Jesteśmy zespoleni nawet wtedy, gdy tego nie wiemy. Łączy nas krajobraz, łączy ciało i krew – łączy praca i mowa. Nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tych powiązań. Gdy rodzi się solidarność, budzi się świadomość, a wtedy pojawia się mowa i słowo – wtedy też to, co było ukryte, wychodzi na jaw.”

Podsumowując pierwszą część wystąpienia, ks. Prof. Władysław Zuziak podkreślił, że solidarność to nie tylko materialny wymiar odpowiedzialności za drugiego człowieka, ale również sfera duchowa takiej relacji, w której ważne jest tworzenie wspólnych więzi ponad podziałami.

W drugiej części wykładu ks. Prof. Władysław Zuziak przedstawił cele i zadania Zarządu Międzynarodowego Centrum Badań nad Fenomenem Solidarności, które powstało 19 czerwca 2018 roku z inicjatywy NSZZ „Solidarność” na mocy umowy pomiędzy Uniwersytetem Papieskim Jana Pawła II w Krakowie, a Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym „Solidarność”.

Materiały udostępnione przez Prelegenta:

„Społeczne powiązania środowiska akademickiego w nowych warunkach ustawowych” to temat, który omówił prof. dr hab. Andrzej Bryk, prawnik, historyk prawa, profesor nauk prawnych w Katedrze Powszechnej Historii Państwa i Prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Profesor Andrzej Bryk przedstawił obserwowane obecnie zjawisko wymuszania konformizmu wobec liberalnej ortodoksji, dotyczące zarówno kadry naukowej, jak i studentów, które szczególnie wyraźnie zaznacza się w zachodnich środowiskach uniwersyteckich.

„Proces  zaczyna się  od redefinicji języka i odwracania znaczeń, przechodząc  w instytucjonalne, strukturalne  zabezpieczenie hegemonii kulturowej. Nawet racjonalna argumentacja  narażona  jest na potencjalne represje zrujnowania karier, zdrowia czy finansów w przypadku pozwów sądowych, a nawet  przymusowego skierowania na warsztaty „wrażliwości”  jako warunku kontynuowania studiowania lub zatrudnienia.”

Prelegent, zauważył, że dzisiejsza edukacja uniwersytecka wyklucza wszelką formę konfrontacji z treściami uznawanymi za nieakceptowalne.

„Misją zachodnich liberalnych szkół i uniwersytetów stała się dzisiaj socjalizacja  unicestwiająca spór o prawdę i zakaz ocen moralnych, jako postawy etycznej. Nie istnieją jedynie właściwe i niewłaściwe odpowiedzi moralne, poza społecznymi „dobrymi sprawami” danego momentu. To proces negacji powagi i trywializowania rzeczywistych sporów, w którym nie ma obiektywnie dobrych i złych odpowiedzi.”

Prowadzenie dyskusji na uczelniach wyższych jest w dzisiejszych czasach bardzo utrudnione, mamy bowiem do czynienia z występującą w środowiskach akademickich autocenzurą, gdzie przez dbałość o zachowanie poprawności politycznej obowiązuje zakaz  krytyki  kogokolwiek i czegokolwiek, przy jednoczesnym zdefiniowaniu „wroga danego dnia”. Tego typu praktyka staje się w ocenie profesora Andrzeja Bryka nieprzekraczalnym uniwersyteckim savoir –vivre.

Refleksje związane z tematyką zagadnień poruszanych podczas Forum Uczelni Polskich, profesor Andrzej Bryk zawarł również w tekstach opublikowanych na łamach Rzeczpospolitej, gdzie ukazały się one jako dwie serie artykułów.

Dzięki uprzejmości Pana Profesora i Redakcji Rzeczpospolitej udostępniamy Państwu te materiały:

„Reforma i my – spojrzenie racjonalnie pozytywne” to temat, który podjął prof. dr hab. Jerzy Jedliński z Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie. Prof. J. Jedliński jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym na Wydziale Inżynierii Materiałowej i Ceramiki, w Katedrze Fizykochemii i Modelowania Procesów. Jest także członkiem NSZZ „Solidarność”, bacznie obserwującym zmiany jakie zachodzą na uczelniach w związku z wprowadzeniem nowej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce zwanej Konstytucją dla nauki. Jest autorem lub współautorem ponad 130 publikacji naukowych, a także prowadzi bardzo aktywną współpracę naukową z wieloma ośrodkami akademickimi na świecie.

Profesor Jedliński podkreślił, że znajdujemy się w bardzo szczególnym okresie, który będzie miał kluczowy wpływ na tempo dalszego rozwoju polskiej nauki oraz na jej pozycję w świecie. Prelegent wyraził przekonanie, iż bogactwo środowiska akademickiego w Polsce stanowi jakościowy potencjał kadry naukowej i dydaktycznej. W ocenie Profesora Jedlińskiego wykorzystanie szansy na znaczne przyspieszenie naszego rozwoju warunkowane jest odważnym, choć – równocześnie – racjonalnym przełożeniem możliwości stwarzanych przez nowe rozwiązania prawne na funkcjonowanie sfery nauki oraz szkolnictwa wyższego.

„Naszym zadaniem, tak społeczności akademickiej, jak i Naszego Związku, jest aktywne uczestniczenie w procesie zmian, ich monitorowanie, dbanie o to, by odbywały się one mądrze i prowadziły do wskazanych celów, nie powodując negatywnych skutków społecznych oraz stymulowanie partycypacji jak największej części naszych społeczności. To ostatnie także poprzez przekonywanie, że działania pro publico bono są w tej materii równoznaczne z działaniami pro domo sua.”

Materiały udostępnione przez Prelegenta:

Temat dotyczący relacji między nauką i nauczaniem, oraz związanymi z nią dylematami przed którymi stoją obecnie uczelnie w Polsce podjął prof. dr hab. inż. Michał Urbański – fizyk, pracujący na co dzień w Zakładzie Badań Strukturalnych Wydziału Fizyki Politechniki Warszawskiej, który pełni również funkcję Przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność tej Uczelni, jest delegatem na Walne Zebranie Delegatów Krajowej Sekcji Nauki oraz członkiem Rady KSN. Profesor Urbański wygłosił wykład zatytułowany: „Kształcenie od przedszkolaka do studenta w świetle nowej ustawy MNiSW”.

Prelegent podjął w nim temat analizy systemu edukacji od jego najwcześniejszych etapów, oraz diagnozy problemów i zagrożeń, które dotykają tego – fundamentalnego z punktu widzenia społeczeństwa, systemu. Profesor Urbański wskazał również na bliższe i dalsze kierunki zmian naprawczych, które powinny zaistnieć, aby usprawnić polski system edukacji.

Materiały udostępnione przez Prelegenta:

Aniela Białowolska – Tejchman, pełniąca funkcję Zastępcy Przewodniczącego w Komisji Krajowej Sekcji Nauki NSZZ Solidarność ds. Współpracy Międzynarodowej, przedstawiła aktualne informacje dotyczące „Międzynarodowej działalności związkowej”.

Aniela Białowolska – Tejchman zrelacjonowała zebranym bieżącą działalność HERSC, Komitetu Stałego ETUCE ds. Szkolnictwa Wyższego i Nauki, który aktualnie zajmuje się tematyką taką jak: Wolność Akademicka, Program ERASMUS, Europejskie Sieci Uniwersytetów, Proces Boloński i jego przyszłość, a także stara się przeciwdziałać pogarszającym się warunkom pracy i zatrudnienia w krajach europejskich. Aniela Białowolska – Tejchman zrelacjonowała również przebieg Światowego Kongresu EI – Education International, który odbył się w Bangkoku, gdzie reprezentowała Krajową Sekcję Nauki NSZZ „Solidarność”. Więcej informacji w materiale udostępnionym przez Prelegentkę:

Obrady I Forum Uczelni Polskich zakończył Dominik Szczukocki, Przewodniczący Krajowej Sekcji Nauki NSZZ Solidarność, który przedstawił temat: ”Wdrażanie Konstytucji dla Nauki 2.0, a aktywność środowiska akademickiego” oraz „Praca w Zespole ds. monitorowania wdrażania reformy nauki i szkolnictwa wyższego”. Uczestnicy Forum podjęli ożywioną dyskusję nad poruszanymi problemami.

Podczas obrad I Forum Uczelni Polskich przyjęto następujące stanowiska:

W drugim dniu Forum Uczelni Polskich, Uczestnicy udali się do położonego niedaleko od Krakowa – Ojcowa, gdzie poznali niezwykle cenne walory przyrodnicze i krajobrazowe Ojcowskiego Parku Narodowego, a także historię i architekturę regionu.

Z opinii Uczestników I Forum Uczelni Polskich:

Temat pierwszego  Forum Uczelni Polskich  By dorastać do pełni człowieczeństwa,  nawiązuje do nauki Jana Pawła II, który niezwykle wytrwale podkreślał  wartość życia człowieka, miłosierdzia, wolności, prawdy, rozwoju indywidualnego i społecznego, w końcu jedności chrześcijan. W jednej ze swych wypowiedzi odniósł się do wartości dziedzictwa narodowego, mówiąc: Dziedzictwo stanowi wezwanie w znaczeniu etycznym. Otrzymując wiarę i dziedzicząc wartości i treści, jakie składają się na całokształt kultury własnego społeczeństwa, dziejów własnego narodu, każdy z Was zostaje duchowo obdarowany w samym swoim indywidualnym człowieczeństwie.

Wiedzę o tym dziedzictwie zdobywamy od najmłodszych lat w domu, otrzymujemy ją  podczas edukacji szkolnej, w trakcie studiów, ale też nabywamy ją w kontaktach z różnymi grupami społecznymi, obserwując osoby w swoim najbliższym otoczeniu.

Jednak  ostatnimi czasy  daje się zaobserwować trend zmierzający,  do zacierania granic tożsamości w imię ideologii poprawności politycznej, odwołującej się do neutralności światopoglądowej. Młody człowiek może więc odczuwać pewną dezorientację, a relatywizacja wartości nie sprzyja kształtowaniu prawidłowych postaw społecznych.

W trakcie Forum mieliśmy okazję wysłuchać niezwykle, ważnych, nacechowanych głęboką refleksją nad szybkością i powszechnością zmian społeczeństwa,  w którym najważniejsza staje się jednostka i jej hedonistyczne postawy.  Wybitni prelegenci , przedstawili analizę zachowań etyczno-moralnych  oraz  kulturowych, współczesnego społeczeństwa. Drastyczne odniesienia historyczne,  ukazywały jak nikczemnym może być człowiek zniewolony, pozbawiony elementarnych wartości moralnych.  Obserwacja  socjologiczno-prawnych zmian stosunków nauczyciel-uczeń/student, kierunek tych zmian napawają  niepokojem, zwłaszcza w czasie kiedy informacja przenosi się błyskawicznie, a ponownie używając określenia poprawność ideologiczna, nakazuje je rozpowszechnić i najlepiej bezkrytycznie implementować w nowym środowisku społecznym.

Nie zabrakło też refleksji nad kierunkiem i jakością zmian, wprowadzonych nową ustawą Prawo o Szkolnictwie Wyższym i Nauce.

Było to Forum inne od poprzednich, może za mało było czasu na dyskusję nad naprawdę ważnymi problemami i wyzwaniami,  jakie stoją przed nauczycielem akademickim, który nie tylko kształci ale też wychowuje. Nie mniej jednak każdy uczestnik tego spotkania miał okazję zapoznać się z krytycznym spojrzeniem na przemiany zachodzące we współczesnym świecie z niedopowiedzianym pytaniem: Dokąd zmierzasz człowiecze?

Dziękujemy Prelegentom, Komisjom Zakładowym i Szanownym Uczestnikom za udział w tegorocznym Forum
i już teraz serdecznie zapraszamy na kolejne spotkanie w ramach Forum Uczelni Polskich.

Opracowanie:

Małgorzata Kaczyńska

Komisja Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność” ds. Komunikacji i Rozwoju Związku