Sprawozdanie z Zebrania przedstawicieli organizacji zakładowych instytutów badawczych i jednostek PAN
zrzeszonych w KSN NSZZ „Solidarność” w dniu 18.02.2020 r. w Łodzi

W dniu 18.02.2020 r. w Sali Senatu Uniwersytetu Łódzkiego odbyło się zebranie przedstawicieli organizacji zakładowych instytutów badawczych i jednostek PAN zrzeszonych w Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność”. Organizatorami spotkania byli Kol. Alicja Bortkiewicz z Instytutu Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera w Łodzi, członek Rady KSN i Kol. Justyna Piwowońska z Sieci Badawczej Łukasiewicz – Krakowskiego Instytutu Technologicznego, Przewodnicząca Komisji KSN do spraw Instytutów Badawczych i Jednostek PAN oraz Kol. Dominik Szczukocki, Przewodniczący KSN i Kol. Marek Sawicki, Sekretarz KSN.

W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele 15 instytutów badawczych i jednostek PAN zrzeszonych w KSN z całej Polski oraz goście: Pan dr hab. Sebastian Skuza, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Pani Patrycja Gutowska, Zastępca Dyrektora Departamentu Nauki MNSW, a także Pan prof. dr. hab. inż. Leszek Rafalski, Przewodniczący Rady Głównej Instytutów Badawczych.

Po przywitaniu wszystkich zebranych przez Przewodniczącego KSN, głos zabrała Prof. dr hab. Jolanta Walusiak-Skorupa, Dyrektor IMP im. Prof. J. Nofera w Łodzi. Pani Dyrektor przedstawiła problemy z jakimi boryka się Instytut Medycyny Pracy jako instytut badawczy, mówiła między innymi o restrukturyzacji instytutu i związanymi z nią dużymi kosztami.

Następnie głos zabrał minister Sebastian Skuza, który na początku swojego wystąpienia zauważył, że Ustawa 2.0 nie pomija instytutów badawczych, ale dotyczy ich w sposób minimalny i takie było od początku jej założenie. Minister S. Skuza powiedział również,
że jedną ze zmian korzystnych dla instytutów jest wprowadzenie subwencji, która może być przeznaczona zarówno na wynagrodzenia, jak również i na inwestycje. Wszystko zależy od danego instytutu, na co będzie chciał tę subwencję przeznaczyć. Minister wspomniał również, że część instytutów została już zrestrukturyzowana poprzez utworzenie Sieci Badawczej Łukasiewicz i w tej chwili trwa ich reorganizacja. Istnieje możliwość przystąpienia innych instytutów do Sieci, jeśli tylko taki instytut wyraża chęć, a do czego minister J. Gowin bardzo zachęca. Wracając do kwestii finansowania, Pan Minister stwierdził, że powstał algorytm subwencyjny odrębny dla instytutów badawczych. Jednakże sam algorytm budzi wiele kontrowersji. Przykładem dobrze zarządzanego instytutu według ministra jest OPI – PIB nadzorowany przez MNSW, który ma wysoką pozycję, a zatrudnieni w OPI informatycy nie narzekają na płace, mimo, że według powszechnej opinii ta grupa zawodowa jest wysoko wynagradzana na rynku. Stwierdził także, że instytuty branżowe powinny sobie znaleźć właściwe miejsce w swoim środowisku, czyli w ministerstwach nadzorujących oraz że jego zdaniem znakomita część instytutów powinna mieć status PIB, co ułatwiłoby ich finansowanie.

Kol. Wojciech Kozdruń z Państwowego Instytutu Weterynarii – PIB w Puławach poruszył sprawę restrukturyzacji, która miała się odbyć w instytutach rolniczych i być prowadzona przez utworzoną do tego komisję, a która z niewiadomych przyczyn została zawieszona. Inną poruszoną sprawą było odchodzenie z instytutów młodej kadry oraz pracowników wykwalifikowanych z dużym stażem z powodu podnoszenia płacy minimalnej. Pracownik pracujący ponad 20 lat dostaje takie samo wynagrodzenie, jak osoba dopiero co przyjęta do pracy. Przypomniał również, że 1 maja br. minie 10 lat od ostatniej regulacji wynagrodzeń w instytutach.

Następnie głos zabrał prof. Leszek Rafalski, który mówił o sieciach instytutowych, które powstają niejako oddolnie, w branży związanej z rolnictwem, wojskiem i obronnością oraz w resorcie energii (obecnie aktywów państwowych). Mówił też o inicjatywie RGIB dotyczącej wniosku do MNSW o dodatkowe 25 mln zł dla IB-ów, które są „na minusie”. Odnośnie niedalekiej ewaluacji jednostek naukowych, która odbędzie się w 2021 r., wskazał paradoks dotyczący wdrożeń, do których przecież IB są powołane. Przedstawił przykład, gdzie oceniany IB o sporym dorobku wdrożeniowym może za wdrożenia dostać tylko 100 punktów, podczas gdy za publikacje naukowe (które nie są jego podstawowym celem) dostanie o wiele więcej punktów.

Minister odniósł się do poruszonych problemów. Podkreślił, że nie ma informacji, czy restrukturyzacja instytutów rolniczych będzie miała miejsce, ale może zapewnić, że takie rozmowy z ministrem rolnictwa są podejmowane przez ministra J. Gowina. Odniósł się również do sprawy podwyższonych kosztów uzyskania przychodu w IB twierdząc, że sygnały o niezadowalającej sytuacji w tej sprawie nadeszły do MNSW zbyt późno, ale trwają prace nad rozwiązaniem problemu.

W dalszej części dyskusji poruszono kwestie instytutów kategorii B, które mają problemy z nawiązywaniem współpracy z przedsiębiorcami (np. plantatorami) do utworzenia konsorcjum w przygotowywanych wnioskach, a także o odchodzeniu młodej kadry, która wykorzystuje instytut do przeprowadzenia badań i obrony pracy doktorskiej, a następnie przechodzi do prywatnego biznesu, bardzo często z obcym kapitałem. Tego typu uwagi padły od przedstawicieli kilku instytutów, przede wszystkich rolniczych – duży kłopot z młodą kadrą i tworząca się wielka przepaść pokoleniowa. Padły również pytania o działania ministerstwa w kwestii pomocy instytutom branżowym w pozyskaniu środków zewnętrznych, głównie z NCBR. Pozyskiwanie w NCBR projektów przez te instytuty jest utrudnione, ponieważ jednym z kryteriów przyznawania finansowania jest dorobek publikacyjny lidera, czy kierownika projektu. Niestety w instytutach rolniczych nie ma możliwości publikowania w czasopismach z wysokim Impact Factor, lub jest to bardzo utrudnione.

Podsumowując tę część spotkania, sformułowano cztery główne wnioski ogólne:

– niedofinansowanie badań, w tym brak środków na nowoczesną infrastrukturę – ministerstwa branżowe muszą zacząć przeznaczać corocznie konkretny procent środków w budżecie ministerstwa na prowadzenie badań,

– masowe odchodzenie kadry do przemysłu, z tego względu może dojść do luk pokoleniowych – bardzo trudno będzie odbudować kadrę dobrze przygotowaną i wyszkoloną nową kadrę do pracy w IB i istnieje zagrożenie uzależnienia się od instytutów zagranicznych,

– konieczność wypracowania rozwiązań przez ministerstwa nadzorujące IB, które będą powodowały systemowy wzrost wynagrodzeń zasadniczych, aby wynagrodzenia pracowników IB nie oscylowały wokół wynagrodzeń minimalnych uzupełnianych różnymi dodatkami,

– zła współpraca z ministerstwami branżowymi i brak wsparcia ze strony nadzorujących ministerstw, zwłaszcza z ministerstwem rolnictwa.

W drugiej części spotkania Przewodniczący KSN zwrócił uwagę na konieczność poprawy komunikacji między organizacjami związkowymi w instytutach badawczych. Kol. D. Szczukocki podkreślił, że bardzo ważne jest, aby informować Krajową Sekcję Nauki o wszystkich niepokojących sytuacjach, które zdarzają się w instytutach, gdyż tylko wtedy KSN jest w stanie zareagować. Zwrócił także uwagę, że ze względu na duże rozproszenie podległości instytutów ministerstwom branżowym, jest bardzo trudno wywrzeć nacisk i uzyskać informacje z danego ministerstwa. Zachęcał także do czynnego włączania się członków związku w prace utworzonej specjalnie dla instytutów badawczych Komisji ds. Instytutów Badawczych i Jednostek PAN, bo dzięki temu wzmocnimy jej rolę i siłę działania.

Zwrócono uwagę, że projekty rozporządzeń przygotowywane w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego są na bardzo niskim poziomie. Na przykład do dwóch ostatnich RGIB napisała po 8 stron bardzo krytycznych uwag, ponieważ znajdują się tam procedury, które pozwalają ministrowi bez zasięgania czyjejkolwiek opinii dowolnie likwidować lub powoływać instytuty.

Następnie dyskutowano nad współpracą z Siecią Badawczą Łukasiewicz. Przewodniczący RGIB powiedział, że udało się zapewnić reprezentatywność instytutów z SBŁ w Radzie Głównej – w radzie jest 9 osób reprezentujących Sieć. Zauważono także, że Sieć Badawcza Łukasiewicz obrała kierunek korporacyjny, nadmiernie zbiurokratyzowany. Rada Główna będzie obserwować działania Centrum Łukasiewicz.

Na koniec spotkania Kol. Kazimierz Siciński poruszył sprawę dalszych losów pionu KSN-IB w Krajowej Sekcji Nauki – czy powinno zostać zwołane WZD KSN-IB, jak to planowano w 2018 r. przekładając kilka razy termin, czy też po blisko 30 latach istnienia pionu KSN-IB formacja ta przechodzi do historii. Poruszył także problem powołania Międzyzakładowej Komisji Koordynacyjnej instytutów Sieci Badawczej Łukasiewicz, która zaczęła się organizować 3 lata temu, jeszcze jako MKK-NIT, i na tej fazie poprzestała.

Uczestnicy zebrania po krótkiej dyskusji doszli do wniosku, że z uwagi na zmniejszającą się liczbę członków związku, nie należy dzielić się w Krajowej Sekcji Nauki, ale wspólnie działać dla dobra wszystkich, a jedynie wspólna, silna reprezentacja pozwala na podejmowanie skutecznych działań. Zauważono także, że przez częściową likwidację i reorganizację instytutów, kontakt z członkami związku z tych instytutów jest utrudniony, wiele osób odeszło na emeryturę i nie zostawiło żadnych danych do kontaktu z organizacją. Dlatego należy odbudowywać silną pozycję „Solidarności” w instytutach badawczych i jednostkach PAN.

Opracowanie:

Justyna Piwowońska, Przewodnicząca Komisji KSN ds. Instytutów Badawczych i Jednostek PAN

Dominik Szczukocki, Przewodniczący KSN