„Historia jest dziełem człowieka, a nie sił przyrody, nieubłaganej dialektyki, ducha dziejów czy czegoś podobnego. Historia jest w ręku człowieka, który jest wyprostowany, odzyskał swój honor i swoją godność i nie da się poniżyć.”
Zbigniew Herbert
Rok 1980 obfituje w wydarzenia określane jako historyczne. Polacy solidarnie upominają się o swoją godność. Powstaje Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. Tworzą się Związkowe struktury branżowe.
40 lat temu swoją działalność rozpoczyna reprezentująca środowisko akademickie Ogólnopolska Komisja Porozumiewawcza Nauki NSZZ „Solidarność” (OKPN), dziś funkcjonująca pod nazwą Krajowa Sekcja Nauki NSZZ „Solidarność” (KSN).
Poniższe kalendarium jest próbą oddania atmosfery tamtych wydarzeń oraz ujęcia roli i zaangażowania środowiska akademickiego w tworzenie i kształtowanie Solidarności, a także jego wpływu na przemiany polityczne, społeczne i gospodarcze w Polsce.
LIPIEC 1980 ROKU
1 lipca 1980 r.
Władze PRL wprowadzają drastyczną podwyżkę cen żywności, co prowadzi do krótkich strajków w pojedynczych fabrykach, które powoli rozszerzają się na cały kraj.
Strajkują: WSK PZL-Mielec, Zakłady Mechaniczne Ursus w Warszawie, Sanocka Fabryka Autobusów Autosan, Fabryka Obrabiarek Specjalizowanych Ponar w Tarnowie, Zakłady Metalurgiczne Pomet w Poznaniu, kierowcy Transbudu w Tarnobrzegu.
Robotnicy domagają się zwiększenia płac, poprawy warunków pracy, a w kilku przypadkach niezależności działania związków zawodowych. Władze PRL starają się wyciszyć protesty i łagodzić napięcia. Dyrekcje strajkujących zakładów obiecują spełnienie postulatów pracowniczych, co przerywa protesty.
W kolejnych tygodniach całą Polskę obiega powiedzenie: „Kto staje, ten dostaje…”.
2 lipca 1980 r.
Strajk w Fabryce Przekładni Samochodowych Polmo w Tczewie, w Hucie Warszawa, w filii Zakładów Mechanicznych Ursus w Ostrowie Wielkopolskim i Włocławku, w Centrum Naukowo-Produkcyjnym Technik Komputerowych i Pomiarów w Warszawie oraz w Rzeszowskim Kombinacie Budowlanym w Dąbrowie Górniczej.
3 lipca 1980 r.
Akcję strajkową rozpoczyna Fabryka Lamp Kineskopowych Zelos w Piasecznie, Walcownia w Śremie, Zakłady Remontu Obrabiarek Ponar-Reso w Żyrardowie, Zakłady Spirytusowe Polmos i Zakłady Garbarskie Syrena.
8 lipca 1980 r.
Strajk podejmują: Fabryka Samochodów Osobowych na Żeraniu, Zakłady Lniarskie w Żyrardowie, Zakłady Mięsne w Grudziądzu, Instal w Kaliszu, Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej w Grabowie Kościerskim.
Strajk rozpoczyna się również w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL Świdnik. Po czterech dniach zostaje przyjęte dziewięciopunktowe „Porozumienie zawarte między Przedstawicielami Załogi wybranymi w dniu 11.07.1980 r. a Dyrekcją, Radą Zakładową i Samorządem Robotniczym” – pierwszy taki dokument podpisany latem 1980 roku.
8 – 24 lipca 1980 r.
Strajki i protesty na Lubelszczyźnie – później określane mianem Lubelskiego Lipca – obejmują około 50 tys. pracowników ze 150 zakładów pracy Lublina, Chełma, Kraśnika, Lubartowa, Opola Lubelskiego, Puław, Radzynia Podlaskiego, Świdnika i innych.
30 lipca 1980 r – Moskwa
Na olimpiadzie w Moskwie Władysław Kozakiewicz ustanawia rekord świata w skoku o tyczce (578 cm). Jego odpowiedzią na gwizdy sowieckich kibiców jest słynny od tamtej pory „gest Kozakiewicza”. Ambasador sowiecki w Polsce Borys Aristow żąda odebrania medalu Kozakiewiczowi za obrazę widowni. Władze PRL tłumaczą tyczkarza skurczem mięśnia spowodowanym wysiłkiem.
31 lipca 1980 r – Krym
I sekretarz KC PZPR Edward Gierek spotka się z Leonidem Breżniewem, I sekretarzem KC KPZR.
Do końca lipca strajki wybuchają w wielu miejscach w Polsce. W niektórych zakładach trwają kilka godzin lub odbywają się tylko na poszczególnych wydziałach, w innych są kilkudniowe przy poparciu całej załogi.
Akcje strajkowe przybierają formę strajku generalnego, choć protesty poszczególnych zakładów pracy nie są koordynowane. Ogółem w lipcu 1980 roku strajkuje ponad 80 tys. robotników w 177 zakładach pracy.
W języku oficjalnej propagandy nie ma słowa ,,strajk”, a jedynie ,,przerwy w pracy”.
Duże znaczenie dla dalszego rozwoju fali strajkowej w Polsce ma fakt, że dotychczasowe strajki nie kończą się represjami, a władza przejawia gotowość do ustępstw wobec żądań strajkujących. To sygnał, który zostaje trafnie odczytany na polskim Wybrzeżu.
SIERPIEŃ 1980 ROKU
14 sierpnia 1980 r. – Gdańsk
Strajk rozpoczyna załoga Stoczni im. Lenina w Gdańsku, domagając się przywrócenia do pracy zwolnionej dyscyplinarnie suwnicowej Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy. Strajkujący domagają się również wzniesienia Pomnika Ofiar Grudnia 1970, oraz podwyżki płac – wprowadzenia dodatku drożyźnianego i zrównania dodatków rodzinnych z tymi, jakie ma milicja i SB. Do protestu przyłączają się największe zakłady Trójmiasta. Trzy dni później powstaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, z Lechem Wałęsą, Andrzejem Gwiazdą, Anną Walentynowicz, Aliną Pieńkowską i Bogdanem Lisem na czele.
Członkiem Prezydium MKS w Stoczni Gdańskiej zostaje również pracownik naukowy Politechniki Gdańskiej dr inż Wojciech Gruszecki.
Jako zaangażowany w akcję solidarnościową z robotnikami strajkującymi w Stoczni, Wojciech Gruszecki był delegatem Politechniki Gdańskiej do przekazania stoczniowcom postulatów środowiska akademickiego. Odczytane przez niego postulaty zostały przyjęte gromkimi brawami. Z inicjatywy Lecha Wałęsy przedstawiciele strajkujących zakładów pracy zatwierdzili przez aklamację kandydaturę Wojciecha Gruszeckiego na członka MKS.
Tadeusz Szymański, Przewodniczący KZ NSZZ „Solidarność” w Politechnice Gdańskiej tak relacjonuje te wydarzenia:
Działacze MKS formułują 21 postulatów. W pierwszym żądają „akceptacji niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych”, następnie nierepresjonowania za poglądy, wolności słowa, ograniczenia cenzury.
18 sierpnia 1980 r.
MKS powstaje w Stoczni im. Warskiego w Szczecinie.
Strajki rozlewają się na kolejne ośrodki: Wrocław, Wałbrzych, Łódź, Zagłębie Miedziowe, Poznań, Bielsko-Białą, Bydgoszcz, Toruń, Warszawę, Krosno, Kraków, Górny Śląsk i Zagłębie…
W ponad 750 zakładach strajkuje 700 tys. pracowników, solidaryzujących się z 21 gdańskimi postulatami, co wymusza na władzy uznanie postulatów i podpisanie porozumień: 30 sierpnia w Szczecinie, 31 sierpnia w Gdańsku, 3 września w Jastrzębiu-Zdroju oraz 11 września w Hucie Katowice.
Rozpoczyna się okres tworzenia struktury i organizacji NSZZ Solidarność…
Źródło: APW, Archiwum Zakładowe Komisji NSZZ „Solidarność”.
WRZESIEŃ 1980 ROKU
Z Wybrzeża docierają wieści, że można tworzyć wolne związki zawodowe.
W uczelniach wyższych w całej Polsce zawiązują się grupy inicjatywne lub komitety założycielskie. Początkowo nie wiadomo jeszcze jaką formułę ma przybrać ten ruch, niebawem jednak okazuje się, że ma to być jedna, wielka ogólnokrajowa organizacja o strukturze regionalnej.
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Uniwersytetu Wrocławskiego
2 września 1980 r. – Gdańsk
Pracownicy Politechniki Gdańskiej na ogólnym zebraniu powołują Komitet Inicjatorów Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego.
O tej inicjatywie zostają poinformowane władze uczelni. Do 6 września 1980 r. akces do NSZZ zgłasza 2139 osób zatrudnionych w Politechnice Gdańskiej.
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Politechniki Gdańskiej
6 września 1980 r. – Gdańsk
W Politechnice Gdańskiej odbywa się zebranie Komitetu Założycielskiego NSZZ Solidarność. Na prezesa Komitetu zostaje wybrany Stefan Gomowski, a na jego zastępców Stanisław Kowalski i Andrzej Kopeć.
Warszawa. Stanisław Kania zostaje I sekretarzem KC PZPR, zastępując rządzącego przez dekadę Edwarda Gierka.
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Politechniki Gdańskiej
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Politechniki Gdańskiej
10 września 1980 r. – Warszawa
Odbywa się zebranie założycielskie nowego, nie powiązanego z Solidarnością związku pracowników nauki i techniki.
11 września 1980 r. – Warszawa
Premier Józef Pińkowski powołuje komisje mieszane ds. nadzoru realizacji protokołów ustaleń z MKS-ami w Gdańsku, Szczecinie, Jastrzębiu. Przewodniczą im – odpowiednio: Andrzej Jedynak, Kazimierz Barcikowski, Franciszek Kaim.
Obraduje Sekretariat KC PZPR. Zdzisław Kurowski przedstawia raport, z którego wynika, że nadal strajkuje 40 zakładów w 24 województwach, natomiast w 31 zakładach strajk został właśnie zakończony. Sekretariat powołuje zespół ds. konfliktów społecznych, na czele którego staje Stefan Olszowski.
13 września 1980 r. – Warszawa
Posiedzenie Komitetu Obrony Kraju. Zapada decyzja o podjęciu przygotowań do wprowadzenia stanu wojennego.
17 września 1980 r. – Gdańsk
Przedstawiciele Międzyzakładowych Komitetów Założycielskich (przekształconych z Międzyzakładowych Komitetów Strajkowych) przyjmują statut, który rozstrzyga o powstaniu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Zostaje powołana Krajowa Komisja Porozumiewawcza jako organ koordynujący działalność struktur regionalnych i zakładowych związku.
17 września dochodzi również do pierwszego kontaktu przedstawicieli “Solidarności” Politechniki Gdańskiej z przybyłą do Gdańska delegacją Rządu PRL. Profesor Kazimierz Grelak tak wspomina okoliczności w których odbywa się to spotkanie:
18 września 1980 r. – Gdańsk
Ma miejsce spotkanie środowiska akademickiego Wybrzeża z dyrektorem departamentu do spraw kadr Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Techniki (MNSZWiT) Jackiem Kornackim. Organizatorzy spotkania starają się wykluczyć z udziału w nim Solidarność. Pomimo braku oficjalnego zaproszenia, delegacji „Solidarności” z Politechniki Gdańskiej udaje się jednak wtargnąć do sali, w której odbywa się spotkanie i wręczyć przedstawicielowi MNiSZWiT swoje postulaty.
Postulaty Pracowników Politechniki Gdańskiej wręczone Dyrektorowi Departamentu w MNSZWiT Jackowi Kornackiemu w dniu 18 września 1980 r.:
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Politechniki Gdańskiej
19 września 1980 r. – Kraków
W Akademii Górniczo – Hutniczej w Krakowie powstaje Uczelniany Komitet Założycielski, którego celem jest zorganizowanie nowego, niezależnego związku zawodowego.
Krakowskie środowisko akademickie, opierając się głównie na środowisku naukowym AGH, już we wrześniu 1980 roku rozpoczyna, budowę ponadzakładowej struktury „Solidarności” instytucji naukowych i uczelnianych. W październiku 1980 roku zostaje powołana Krakowska Komisja Porozumiewawcza Nauki.
Przewodniczący KZ NSZZ „S” w AGH kol. Robert Kaczmarek wspomina:
21 września 1980 r. – Warszawa
W Domu Studenckim Politechniki Warszawskiej Mikrus, odbywa się pierwsze spotkanie przedstawicieli Tymczasowych Komitetów Założycielskich tworzących Ogólnopolski Komitet Założycielski Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Reprezentowane są ośrodki akademickie z Gdańska, Krakowa, Poznania, Warszawy. Obecni są obserwatorzy z Gliwic, Szczecina i Wrocławia.
Polskie Radio po raz pierwszy nadaje transmisję mszy św. – z kościoła św. Krzyża w Warszawie. Kazanie wygłasza bp Jerzy Modzelewski. We wszystkich kościołach w Polsce odczytywany jest Komunikat z posiedzenia Episkopatu Polski, w którym biskupi domagają się dostępu Kościoła i ludzi wierzących do środków masowego przekazu.
24 września 1980 r. – Gdańsk
Podczas posiedzenia Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 r. z udziałem wiceministra kultury i sztuki prof. Wiktora Zina zostaje zatwierdzony projekt monumentu autorstwa inż. Bogdana Pietruszki.
Komisja Porozumiewawcza w Uniwersytecie Jagiellońskim publikuje Komunikat nr 1:
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Uniwersytetu Jagiellońskiego
PAŹDZIERNIK 1980 ROKU
1 października 1980 r.
W Gdańsku wicepremier Mieczysław Jagielski spotyka się z delegacją Prezydium MKZ Gdańsk NSZZ „Solidarność”. Tematem rozmów jest brak realizacji związkowych postulatów, co było przyczyną ogłoszenia przez KKP dwa dni wcześniej ogólnopolskiego strajku ostrzegawczego, który ma się odbyć 3 października.
Na uczelniach w całej Polsce rozpoczyna się nowy rok akademicki.
3 października 1980 r.
Między godz. 12.00 a 13.00 zostaje przerwana praca w zakładach wytypowanych przez Międzyzakładowe Komitety Założycielskie NSZZ „Solidarność” do wzięcia udziału w powszechnym strajku ostrzegawczym. Potwierdza się doskonała organizacja wewnątrzzwiązkowa.
W strajku biorą udział również uczelnie wyższe.
Dwa tygodnie później MSW dysponuje już pierwszymi gotowymi listami osób wyznaczonych do internowania.
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Politechniki Gdańskiej
Gdańsk. Dochodzi do pierwszych rozmów przedstawicielstwa MNSzWiT ze środowiskiem akademickim z udziałem przedstawicieli „Solidarności”. Ministerstwo reprezentuje dyrektor departamentu do spraw kadr MNSzWiT Jacek Kornacki.
Pierwsze rozmowy nie przynoszą żadnych wiążących skutków i mają być kontynuowane 11 października 1980 r.
4 października 1980 r. – Gdańsk
Inauguracja roku akademickiego 1980/1981 na Politechnice Gdańskiej.
fot. Wiesław Szymański, Włodzimierz Wianecki
Zbiory Kroniki Studenckiej Politechniki Gdańskiej
7 października 1980 r.
Zastępca przewodniczącego Komitetu Obrony Kraju płk Tadeusz Malicki przygotowuje „Notatkę w przedmiocie stanu wojennego” i otrzymuje polecenie przygotowania szerszego opracowania. Od tego dnia „stan wojenny” pojawia się w tajnych dokumentach władzy.
9 października 1980 r.
Literacką Nagrodę Nobla otrzymuje przebywający na emigracji poeta Czesław Miłosz.
Cenzura nie zezwala na druk jego dzieł w kraju, w związku z czym ukazują się one w niezależnym obiegu wydawniczym.
11 października 1980 r. – Gdańsk
Do Gdańska przyjeżdża delegacja MNSzWiT w szerszym składzie. W rozmowach biorą udział przedstawiciele „Solidarności” oraz organizacji studenckich. Dyrektor departamentu do spraw kadr MNSZWiT, Jacek Kornacki, zobowiązuje się do przekazania szeregu postulatów „Solidarności” środowiska akademickiego do różnych instancji rządowych. Zostaje spisany dokument – porozumienie częściowe. Strony ustalają, że rozmowy będą kontynuowane.
O rozmowach z Ministerstwem zostają poinformowane organizacje „Solidarności” innych ośrodków naukowych i akademickich.
12 października 1980 r. – Kraków
W Akademii Górniczo – Hutniczej w Krakowie odbywa się ogólnopolskie zebranie „Solidarności”, w którym biorą udział przedstawiciele kilkudziesięciu instytucji naukowych i akademickich. Uczestnicy spotkania upoważniają gdańskie środowisko naukowe do negocjowania z Rządem zarówno w sprawach płacowych jak i autonomii instytucji naukowych i akademickich.
Protokół z zebrania ogólnego NSZZ Solidarność, AGH w Krakowie, z dnia 16.10.1980 r. zawiera następującą informację o tym wydarzeniu:
„Kol. Kaczmarek poinformował o przebiegu ogólnopolskiego spotkania przedstawicieli nauki i techniki, które odbyło się 12. X. 80 r. w AGH. Kraków przygotował zespół postulatów ogólnospołecznych i proponował wyłonienie zespołów roboczych: informacji oraz statutowo-prawny.
Nie doszło do wyłonienia ogólnopolskiej reprezentacji nauki i techniki, gdyż delegaci z poszczególnych środowisk nie byli reprezentatywni.
Sukces spotkania był połowiczny: zebrani przedstawiciele środowisk nauki wszystkich pionów: szkół wyższych, PAN oraz instytutów resortowo-badawczych z Krakowa, Wrocławia, Rzeszowa, Lublina, Kielc, Warszawy, Katowic i Gliwic podjęli uchwałę upoważniającą przedstawicieli Gdańska do rozmów na szczeblu resortowym w sprawach płacowych oraz wstępne zasygnalizowanie w tych rozmowach problemów dotyczących samorządności nauki.”
Źródło: Materiały udostępnione przez Stefana Gomowskiego
15 października 1980 r. – Gdańsk
W Politechnice Gdańskiej odbywa się zebranie przedstawicieli „Solidarności” gdańskich uczelni oraz niektórych instytutów naukowych, na którym zostaje ustalony skład siedemnastoosobowej delegacji gdańskiego środowiska „Solidarności” do rozmów z Rządem.
Przewodniczącym tej delegacji zostaje profesor Marian Cieślak z Uniwersytetu Gdańskiego. Data ogólnopolskiego Zjazdu delegatów „Solidarności” środowiska nauki, który ma się odbyć na Politechnice Gdańskiej zostaje wyznaczona na 19 października 1980 roku.
18 października 1980 r. – Warszawa
W Politechnice Warszawskiej odbywa się zjazd przedstawicieli „Solidarności” szkół wyższych. W spotkaniu biorą udział przedstawiciele z ponad czterdziestu uczelni z całej Polski.
19 października 1980 r. – Gdańsk Powstaje OKPN NSZZ „Solidarność”
Politechnika Gdańska. Obraduje Ogólnopolski Zjazd Delegatów Nauki NSZZ „Solidarność”. W zebraniu uczestniczy 156 przedstawicieli z 87 instytucji naukowych, w tym przedstawiciele Polskiej Akademii Nauk i jednostek badawczo – rozwojowych.
Zjazd powołuje (według projektu krakowskiego) Ogólnopolską Komisję Porozumiewawczą Nauki NSZZ „Solidarność” (OKPN).
Zostaje również podjęta uchwała popierająca m.in. wniosek o rejestrację NSZZ „Solidarność”, postulaty środowiska „Solidarności” szkół i instytucji oświatowo – wychowawczych, a także inicjatywy studenckie.
Zjazd upoważnia Komisję Gdańskiego Środowiska Naukowego do rozmów z Rządem i prowadzenia negocjacji w sprawach płacowych oraz autonomii instytucji naukowych.
Zostaje ustalony termin i miejsce pierwszego spotkania OKPN. Spotkanie ma się odbyć 26 października 1980 r. w Politechnice Gdańskiej.
fot. Ogólnopolski Zjazd Przedstawicieli Nauki, październik 1980 r.
Napis na drzwiach: „Państwo policyjne to państwo, w którym policjant zarabia więcej niż nauczyciel. W. I. Lenin”
Źródło: Pismo PG 2005, Numer specjalny
Źródło: Archiwum Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność”
19 października, w Warszawie na zjeździe przedstawicieli 59 komitetów założycielskich z całego kraju zebrani decydują o powołaniu niezależnej organizacji akademickiej – Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Ruch przemian obejmuje również harcerstwo, powstają m.in. Kręgi Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego (KIHAM) działające niezależnie od ZHP.
21 października 1980 r.
I sekretarz KC PZPR Stanisław Kania spotyka się z prymasem Polski kard. Stefanem Wyszyńskim.
22 października 1980 r.
Na polecenie ministra obrony narodowej Wojciecha Jaruzelskiego Sztab Generalny ludowego Wojska Polskiego rozpoczyna w trybie pilnym opracowywanie planu wprowadzenia na terytorium PRL stanu wojennego.
Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” przy Politechnice Gdańskiej informuje władze PRL o upoważnieniu przez Ogólnopolski Zjazd Przedstawicieli Nauki NSZZ „Solidarność” dla Komisji Gdańskiego Środowiska Naukowego do prowadzenia rozmów z Rządem i negocjacji w sprawach płacowych oraz autonomii instytucji naukowych:
Źródło: Materiały udostępnione przez Stefana Gomowskiego
Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki przesyła do zaopiniowania Komitetowi Założycielskiemu NSZZ „Solidarność” przy Politechnice Gdańskiej, projekt rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie studiów doktoranckich.
Źródło: Materiały udostępnione przez Stefana Gomowskiego
23 października 1980 r.
Strajkują Zakłady Mechaniczne Ursus.
Wedle szacunków działaczy związkowych do „Solidarności” należy 6-8 mln osób w Polsce. Stanowią oni ok. 60-70% zatrudnionych.
23 i 24 października 1980 r. – Gdańsk
Z upoważnienia środowisk naukowych z całej Polski w Politechnice Gdańskiej odbywają się rozmowy Komisji Gdańskiego Środowiska Naukowego z przedstawicielstwem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Techniki (MNSzWiT).
Rozmowy kończą się kolejnym porozumieniem częściowym i decyzją o ich kontynuowaniu w późniejszym terminie.
Porozumienie częściowe nr 2 z dnia 24.10.1980 r. – cały dokument
Materiały udostępnione przez Stefana Gomowskiego
24 października 1980 r. – Warszawa
Sąd Wojewódzki w Warszawie, pod przewodnictwem Zdzisława Kościelniaka, wpisuje do rejestru związków NSZZ „Solidarność”, dokonując przy tym samowolnych zmian w Statucie: zostają skreślone zapisy dotyczące prawa do strajku i dopisane stwierdzenie o kierowniczej roli PZPR. Po ogłoszeniu przez Sąd decyzji o zarejestrowaniu tak zmienionego Statutu delegacja NSZZ „Solidarność” opuszcza salę Sądu. Wychodząc, Lech Wałęsa oświadcza: „Zdaje mi się, że zarejestrowano inny związek niż ten, który ja reprezentuję.”
25-26 października 1980 r. – Gliwice
Spotkanie przedstawicieli NSZZ „Solidarność” szkół wyższych. W dwudniowym spotkaniu biorą udział delegacje z 27 uczelni z całej Polski. Dyskusja dotyczy „reformy ustroju szkolnictwa wyższego”. Uczestnicy obrad formułują komunikat w którym między innymi apelują do wszystkich środowisk akademickich o włączenie się w prace nad nową ustawą o szkolnictwie wyższym i kierowanie opracowanych materiałów do Komisji Porozumiewawczej Nauki Polskiej w Gdańsku.
Źródło: Zbiory FCDCN
Komunikat ze spotkania w Gliwicach 25-26.10.1980 r. – cały dokument
26 października 1980 r. – Gdańsk – I Zjazd OKPN
W Politechnice Gdańskiej odbywa się pierwszy Zjazd OKPN.
27 października 1980 r. – Gdańsk
W Gdańsku rozpoczyna obrady Krajowa Komisja Porozumiewawcza „Solidarności” z udziałem Prezydium gdańskiego MKZ. W wydanym oświadczeniu KKP nazywa decyzję Sądu Wojewódzkiego w Warszawie o zmianie treści Statutu bezprawną i stwierdza, że jest ona powodem wzrostu napięcia wśród załóg pracowniczych.
Zostaje ogłoszona gotowość strajkowa.
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Politechniki Gdańskiej
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Politechniki Gdańskiej
28 października 1980 r. – Gdańsk
Odbywa się posiedzenie Komisji Porozumiewawczej Pracowników Nauki i Oświaty Wybrzeża Gdańskiego.
Źródło: Materiały udostępnione przez Stefana Gomowskiego
29 października 1980 r. – Moskwa
Obraduje Biuro Polityczne KC KPZR.
Leonid Breżniew: „W Polsce szaleje kontrrewolucja …. Wałęsa jeździ … z miasta do miasta, … kierownictwo kraju milczy, prasa także, telewizja nie występuje przeciw antysocjalistycznym elementom. Może rzeczywiście trzeba będzie wprowadzić stan wojenny.”
30 października – Moskwa
I sekretarz KC PZPR Stanisław Kania i premier Józef Pińkowski składają krótką wizytę w Moskwie – spotykają się z Leonidem Breżniewem.
Gdańsk. Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” przy Politechnice Gdańskiej odpowiada na pismo Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z dnia 22 października 1980 r.
Źródło: Materiały udostępnione przez Stefana Gomowskiego
31 października 1980 – Gdańsk
Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” przy Politechnice Gdańskiej wydaje Komunikat nr 11 dotyczący bieżącej działalności Związku.
Źródło: Archiwum Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność”
LISTOPAD 1980 ROKU
4 listopada 1980 r. – USA
Ronald Regan zostaje wybrany Prezydentem Stanów Zjednoczonych.
9 listopada 1980 r. – Wrocław
Odbywa się pierwsze posiedzenie podkomisji programowej OKPN.
10 listopada 1980 r. – Warszawa
Sąd Najwyższy uchyla postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Warszawie o wprowadzeniu poprawek do statutu NSZZ „Solidarność”. Statut zostaje aneksowany o fragmenty konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy i fragment Porozumień Gdańskich mówiący o uznaniu przez MKZ kierowniczej roli PZPR w państwie.
Po wielu tygodniach zmagań, łącznie z groźbą zorganizowania ogólnopolskiego strajku generalnego, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” zostaje zarejestrowany.
Wkrótce NSZZ „Solidarność” liczy niemal 10 mln członków.
11 listopada 1980 r.
Polacy pierwszy raz od 1938 roku mogą oficjalnie i swobodnie świętować rocznicę odzyskania niepodległości w 1918 roku.
Kraków – 11 listopada 1980 r.
Źródło: Zbiory FCDCN
Kraków – 11 listopada 1980 r.
Fot. PAP/J. Ochoński
12 listopada 1980 r. – Gdańsk
W Politechnice Gdańskiej odbywa się narada przed kolejnym spotkaniem środowiska akademickiego ze stroną ministerialną, które ma nastąpić dzień później.
Oświadczenie ZNP z 13.11.1980 r.
Źródło: Archiwum Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność”
13 listopada 1980 r. – Gdańsk
W Politechnice Gdańskiej, w Sali posiedzeń Senatu ma miejsce spotkanie Gdańskiego Środowiska Naukowego z siedemnastoosobową Komisją Rządową, kierowaną przez ministra Górskiego. Delegacją Solidarności kieruje profesor Cieślak z Uniwersytetu Gdańskiego.
Skład 17-osobowej Komisji Gdańskiego Środowiska Naukowego do rozmów z Rządem:
- Prof. Marian Cieślak – Uniwersytet Gdański
- Prof. Robert Głębocki – Uniwersytet Gdański
- Jędrzej Smulkowski – Uniwersytet Gdański
- Lesław Buczkowski – Politechnika Gdańska
- Kazimierz Grelak – Politechnika Gdańska
- Stefan Gomowski – Politechnika Gdańska
- Wojciech Charakin – Politechnika Gdańska
- Jan Patkowski – Politechnika Gdańska
- Wojciech Gruszecki – Politechnika Gdańska
- Prof. Mariusz Żydowo – Akademia Medyczna
- Piotr Mierzewski – Akademia Medyczna
- Doc. Bolesław Petrycki – Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych
- Jerzy Milewski – Instytut Maszyn Przepływowych PAN
- Tadeusz Milancej – Szkoła Morska
- Jerzy Salomonowicz – przedstawiciel instytutów przemysłowych
- Władysław Misiewicz – przedstawiciel instytutów przemysłowych
- Jerzy Popingis – przedstawiciel instytutów przemysłowych
Sekretarze wyznaczeni przez Solidarność:
- Krzysztof Kazimierski
- Olgierd Skibski
- Kazimierz Frydel
Główne tematy rozmów:
- realizacja ósmego postulatu porozumienia gdańskiego z 31 sierpnia 1980 r. – chodzi tu oczywiście o doraźny wzrost uposażenia zasadniczego celem rekompensaty wzrostu cen: „Podnieść zasadnicze uposażenie każdego pracownika o 2000 zł na miesiąc, jako rekompensatę dotychczasowego wzrostu cen.”
- nowa ustawa o nauce zamiast obowiązujących wówczas sześciu ustaw o nauce
- tryb oraz harmonogram prac nad systemem płac pracowników ośrodków naukowych
Rozmowy z Komisją Rządową w Sali Senatu PG, 13.11.1980 r., fot. T.Chmielowiec
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Politechniki Gdańskiej
Rozmowy z Komisją Rządową w Sali Senatu PG, 1980 r., fot. T.Chmielowiec
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Politechniki Gdańskiej
Rozmowy z Komisją Rządową w Sali Senatu PG, 1980 r., fot. T.Chmielowiec
Drugi od lewej prof. Robert Głębocki (Uniwersytet Gdański), dalej Tadeusz Milancej (Szkoła Morska), stoi Antoni Sułżycki (Politechnika Gdańska)
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Politechniki Gdańskiej
Rozmowy z Komisją Rządową w Sali Senatu PG, 1980 r., fot. T.Chmielowiec
Drugi od prawej Jurand Ryterski, w środku Lesław Buczkowski (Politechnika Gdańska)
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Politechniki Gdańskiej
fot. T.Chmielowiec
Źródło: Archiwum KZ NSZZ „Solidarność” Politechniki Gdańskiej
Negocjacje są bardzo trudne. Rozmowy nie kończą się konkretnymi rezultatami i mają być kontynuowane.
Druga tura rozmów ma odbyć się 19 listopada 1980 r.
Źródło: Archiwum Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność”
Warszawa. 13 listopada Sąd Wojewódzki odrzuca wniosek o rejestrację Niezależnego Zrzeszenia Studentów.
Koniec części pierwszej.
Zapraszamy do lektury części drugiej: „40-lecie KSN. Geneza i początki działalności. Cz. II”
Życiorysy niektórych Uczestników opisywanych wydarzeń – źródło Encyklopedia Solidarności:
Stefan Amsterdamski Lesław Buczkowski Jerzy Buzek Wojciech Charkin Zbigniew Chłap Maciej Geller Kazimierz Grelak Bronisław Geremek Krzysztof Gosiewski Stefan Gomowski Wojciech Gruszecki Janusz Grzelak Tadeusz Jakubowski Adolf Juzwenko Robert Kaczmarek Stanisław Kowalski Jerzy Kropiwnicki Aleksander Labuda Jerzy Milewski Wojciech Myślecki Michał Nawrocki Janusz Onyszkiewicz Henryk Samsonowicz Jędrzej Smulkowski Adam Stanowski Tadeusz Syryjczyk Marek Tałasiewicz Lech Wałęsa Jerzy Zdrada
Opracowanie:
Małgorzata Kaczyńska
Komisja Komunikacji i Rozwoju Związku
Krajowa Sekcja Nauki NSZZ „Solidarność”