Ochrona szczególna – po nowemu

Kazimierz Pasternak

 

Obowiązująca Ustawa o związkach zawodowych zapewnia trwałość stosunku pracy pracownikom zrzeszonym w związku zawodowym na ściśle określonych zasadach. Decyduje o tym każdorazowo w przypadku zakładowej organizacji związkowej NSZZ „Solidarność” – Komisja Zakładowa na zebraniu zwołanym zgodnie z procedurą związkową. Najważniejsze, aby Komisja Zakładowa podejmowała tego rodzaju decyzje w uprawnionym składzie. Istotne jest również, aby decyzja  w sprawie wskazania pracowników zrzeszonych w NSZZ „Solidarność” została zapisana w protokole z zebrania Komisji. Każdorazowo Komisja Zakładowa wskazując osoby szczególnie chronione zobowiązana jest przyjąć uchwałę, w której znajdują się nazwiska pracowników zrzeszonych w Związku podlegających szczególnej ochronie oraz wskazany okres, na który dana ochrona przysługuje. Pisemna informacja w sprawie objęcia konkretnie wskazanych pracowników do szczególnej ochrony na ściśle określony czas winna być niezwłocznie przekazana pracodawcy za potwierdzeniem odbioru pisma. Najczęściej decyzje w tej sprawie Komisje Zakładowe podejmują na pierwszych posiedzeniach inauguracyjnych kolejną czteroletnią kadencję związkową. Standardem jest objęcie szczególną ochroną stosunku pracy przekazanych pracowników zrzeszonych w Związku na okres kadencji i nie więcej niż na kolejny rok po upływie kadencji. Oznacza to wówczas, że pracodawca poza szczególnymi przypadkami dotyczącymi, dla przykładu likwidacji lub upadłości zakładu, nie może zgodnie z prawem rozwiązać stosunku pracy z wymienionym pracownikiem przez okres pięciu lat bez zgody Komisji Zakładowej. Obostrzenia dla tej grupy pracowników korzystających ze szczególnej ochrony pracy dotyczą również przypadków związanych z wypowiedzeniem warunków umowy o pracę na niekorzyść. Ustawodawca umożliwia obejmowanie pracowników zrzeszonych w Związku szczególną ochroną stosunku pracy na okresy inne, na przykład roczne, dwuletnie itp. Każdorazowo o zachodzących w tym względzie zmianach musi być pisemnie powiadomiony pracodawca. Pracownik po zakończeniu okresu szczególnej ochrony stosunku pracy korzysta każdorazowo z tego ochronnego przywileju jeszcze przez połowę okresu na który przypadała szczególna ochrona jednak nie dłużej niż przez rok kalendarzowy. Jest możliwość obejmowania konkretnego pracownika zrzeszonego w Związku szczególną ochroną kilkakrotnie w okresie kadencji. Ustawa nie adresuje szczególnej ochrony stosunku pracy wyłącznie do działaczy związkowych pełniących w wyniku wyborów określone funkcje. Nie wymienia również funkcji, które wyłącznie objęte byłyby szczególną ochroną stosunku pracy. Decyzje w tej sprawie zostały scedowane w przypadku zakładowej organizacji związkowej NSZZ „Solidarność” wyłącznie dla Komisji Zakładowej. W szczególnych przypadkach może się okazać, że Komisja Zakładowa  wskaże w stosownej uchwale pracownika zrzeszonego w Związku do szczególnej ochrony stosunku pracy, który nie pełni żadnej funkcji związkowej. Zawsze konieczne jest zwrócenie uwagi na zakres czynności i skalę trudności jaka jest do wykonania w relacjach pracodawca - Związek przez pracownika zrzeszonego w Związku. Im większe ryzyko i większa odpowiedzialność w Związku za realizację konkretnych zadań statutowych tym bardziej kompleksowa kadencyjna ochrona. Ustawa przewiduje dwie możliwości liczenia pracowników zrzeszonych w Związku obejmowanych szczególną ochroną stosunku pracy. Pierwszy to liczba kadry kierowniczej w danym zakładzie pracy.

Na pisemne żądanie Związku pracodawca w terminie siedmiu dni powiadamia, również pisemnie, Komisję Zakładową o liczbie osób stanowiących w danym zakładzie kadrę kierowniczą. Liczba pracowników zrzeszonych w Związku wskazanych tym kluczem odpowiada dokładnie ilości wskazanej w piśmie stanowiącej kadrę kierowniczą. Warto przypomnieć, że w organizacjach związkowych liczących do dwudziestu czynnie zatrudnionych pracowników zrzeszonych w Związku szczególną ochroną może być objętych  co najmniej dwóch pracowników , związkowców.

Druga możliwość to wskazanie pracowników związkowców do szczególnej ochrony według klucza liczonego na podstawie ilości ogólnej pracowników zrzeszonych w zakładowej organizacji związkowej. W tym przypadku organizacja związkowa zrzeszająca co najmniej dwudziestu pracowników uprawiona jest do wskazania dwóch osób. Kolejno każda rozpoczynająca się dziesiątka w przedziale do 50 osób upoważnia do wskazania kolejnej osoby. Przedział od pięćdziesiąt jeden do stu pięćdziesięciu upoważnia do wskazania kolejnych osób ale już na każdą rozpoczynającą dwudziestkę pracowników zrzeszonych w Związku. W większych organizacjach powyżej stu pięćdziesięciu pracowników progi liczbowe ulegają zwiększeniu. Ze szczególnej ochrony stosunku pracy korzysta również w okresie 4-letniej kadencji i w rok po  - społeczny inspektor pracy.