Urlopy wypoczynkowe dla pracowników

zatrudnionych w nietypowych systemach czasu pracy

Katarzyna Wronka

 

Co do zasady wymiar urlopu wynosi:

- 20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,

- 26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Od 1 stycznia 2004 roku urlop jest udzielany w wymiarze godzinowym, a jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Wymiar urlopu w przeliczeniu na godziny wynosi 160 godzin rocznie dla pracownika zatrudnionego krócej niż 10 lat (czyli 20 dni) oraz 208 godzin rocznie dla pracownika zatrudnionego co najmniej 10 lat (czyli 26 dni).

Wymiar urlopu ustala się w oparciu o staż pracy, wiek pracownika oraz wymiar czasu pracy, w jakim pracownik jest zatrudniony. Do okresu uprawniającego do urlopu wlicza się wszystkie poprzednie okresy zatrudnienia, a więc nie tylko okresy zakończonego zatrudnienia, ale także okresy zatrudnienia, które zaczęło się wcześniej, ale trwa nadal po podjęciu pracy u drugiego pracodawcy, a przerwy w pracy w tym przypadku pozostają bez znaczenia.

 

Inne zasady obliczania wymiaru urlopu dotyczą tych pracowników, którzy są zatrudnieni w nietypowych systemach czasu pracy.

 

Osoby pracujące w  równoważnym czasie pracy

 

Wymiar urlopu pracownika zatrudnionego w równoważnym czasie pracy jest taki sam jak zatrudnionego w podstawowym systemie czasu pracy, ale różnice widoczne są w trybie jego udzielania, ponieważ może się zdarzyć, że dla zatrudnionego 1 dzień urlopu może obniżyć jego wymiar o 12, a nawet 16 godzin. Dlatego udzielając urlopu w równoważnym czasie pracy należy za każdym razem dokładnie zbadać długość czasu pracy, jaki pracownik miałby, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, przepracować w okresie, w którym ma korzystać z urlopu wypoczynkowego. W systemie równoważnego czasu pracy wymiar urlopu ulega obniżeniu o liczbę godzin, jaką pracownik powinien przepracować w okresie, w którym urlop wykorzystuje.

System równoważnego czasu pracy polega na możliwości wydłużania czasu pracy w pewnych dniach przy odpowiednim jego skróceniu w innych dniach. Przepisy Kodeksu pracy stanowią o możliwości przedłużenia dobowego czasu pracy w niektórych dniach do 12 godzin przy zrównoważeniu krótszym dniem pracy lub dniami wolnymi w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym miesiąca, w innych okolicznościach okres rozliczeniowy może być przedłużony do 3 miesięcy lub nawet do 4 miesięcy.

Urlop jest udzielany w dniach, które są dla pracownika dniami pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy tego pracownika w danym dniu. Nie ma przy tym znaczenia ani system, ani też wymiar czasu pracy obowiązujący tę osobę – urlop zawsze powinien zostać przeliczony na godziny. Równoważny czas pracy charakteryzuje się nierównomiernym rozkładem czasu pracy w poszczególnych dniach. W związku z tym prawidłowe udzielanie urlopu będzie związane z wykorzystaniem w poszczególnych dniach różnej liczby godzin urlopu. Jeżeli pod koniec roku pozostaną pracownikowi godziny urlopu, które nie wynoszą pełnych 8 godzin, można mu udzielić urlopu na część dnia pracy. Takie rozliczenie „pozostałości” dnia może nastąpić bądź pod koniec roku, bądź w czasie udzielania ostatniego urlopu w danym roku.

 

Dozór maszyn i urządzeń

 

Dozór urządzeń polega na stałym kontrolowaniu urządzeń technicznych służących do produkcji, które ze względu na specyfikę pracy danego zakładu muszą być cały czas w ruchu. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, po każdym okresie wykonywania pracy przy dozorze lub związanej z częściowym pozostawaniem w pogotowiu pracy pracownik powinien otrzymać dodatkowy odpoczynek, który musi być równy co najmniej liczbie przepracowanych godzin. Jest to odpoczynek przysługujący niezależnie od minimalnego wypoczynku tygodniowego i nie jest również tożsamy z prawem do urlopu. Dla pracowników zatrudnionych przy dozorze maksymalne dobowe wydłużenie czasu pracy wynosi 16 godzin, a okres rozliczeniowy nie może być w żadnym przypadku dłuższy niż miesiąc. Wykorzystywanie urlopów wypoczynkowych odbywa się w tym systemie wykonywania pracy na takich samych zasadach, jak w odniesieniu do „zwykłego” równoważnego czasu pracy.

 

Pracownicy ochrony i zakładowych służb ratowniczych

 

Pracownicy zatrudnieni przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracownicy zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych mogą mieć wydłużony dobowy wymiar czasu pracy do maksymalnie 24 godzin pracy w jednym dniu. Co do zasady okres rozliczeniowy wynosi miesiąc, dopuszczalne jest jednak stosowanie rozliczeń 3- i 4-miesięcznych, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione przypadki zastosowania takiego właśnie okresu rozliczeniowego (3-miesięczny) lub praca uzależniona jest od pory roku lub warunków atmosferycznych (4-miesięczny). Tutaj także po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy pracownikowi przysługuje niezależny od minimalnego wypoczynku tygodniowego, wypoczynek równy co najmniej liczbie przepracowanych godzin. Zasady udzielania urlopów wypoczynkowych dla pracowników ochrony i zakładowych służb ratowniczych jest udzielany na takich zasadach jak dla pracujących w równoważnym systemie czasu pracy.

 

Przerywany czas pracy

 

Przerywany czas pracy polega na występowaniu w ciągu dnia pracy przerwy w pracy niewliczanej do czasu pracy. System ten musi być stosowany według z góry ustalonego rozkładu, który przewiduje nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą maksymalnie do 5 godzin. Przerwa ta nie podlega wliczeniu do czasu pracy, jest jednak rekompensowana wynagrodzeniem w wysokości połowy wynagrodzenia naliczanego za czas przestoju. W tym systemie czasu pracy, urlop jest udzielany tylko na dni pracy w wymiarze odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika. Każdy dzień zatem odpowiada 8 godzin urlopu. W tym przypadku, ani występowanie przerw w pracy, ani ich długość nie mają znaczenia dla długości urlopu, ponieważ przerwy nie są wliczane do czasu pracy pracownika, nie można ich tym samym brać pod uwagę w kontekście udzielania mu wolnego. Pomimo specyficznego – w tym przypadku – dnia pracy urlop jest zawsze udzielany na dany dzień, a nie tylko na część dnia pracy, która przypada przed lub po przerwie, nawet jeżeli przerwa ta jest stosunkowo długa i zainteresowany złoży oświadczenie, że zgadza się na takie rozwiązanie.

Zatem przy pracy w ruchu ciągłym oraz w systemie przerywanego czasu pracy należy udzielić urlopu na określoną liczbę godzin w ramach dobowego wymiaru czasu pracy, przy czym przez dobę pracowniczą należy rozumieć kolejne 24 godzin poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę.

 

Zadaniowy czas pracy

 

Udzielanie urlopów wypoczynkowych dla pracowników zatrudnionych w godzinowym systemie czasu pracy jest bardzo trudne, ponieważ w tym systemie nie ma ścisłych norm dobowych ani tygodniowych czasu pracy, a system w zasadzie opiera się na dużej samodzielności pracownika. Osoby zatrudnione w tym systemie czasu pracy mają takie same uprawnienia urlopowe, jak pozostali pracownicy, dlatego przebywanie na urlopie nie może wiązać się z zaprzestaniem wykonywania danej pracy w zakładzie pracy i wzmożoną liczbą zadań dla pracownika powracającego z urlopu. Przy ustalaniu wymiaru zadań strony powinny jednocześnie określić, w jakim czasie będą one wykonane. W związku z tym wymiar urlopu powinie być także określony w wymiarze godzinowym. Przyjmuje się ponadto, że w przypadku korzystania przez pracownika z urlopu wypoczynkowego, w tym okresie (miesiącu, kwartale) zadania jakie ma on do wykonania powinny ulec obniżeniu.

 

System pracy weekendowej

 

W tym systemie pracy urlop wypoczynkowy jest udzielamy w dni, które są dla pracownika dniami pracy, a więc będą to również niedziele i dni świąteczne. Dniami, w których pracownik przebywa na urlopie będą zazwyczaj dni od piątku do niedzieli włącznie. Urlopu udziela się w wymiarze odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.

 

Skrócony Tydzień pracy

 

Skrócony tydzień pracy polega na wykonywaniu pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w tygodniu, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy do maksymalnie 12 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. Wykorzystywanie urlopów wypoczynkowych w tym systemie czasu pracy można ogólnie porównać do wykorzystywania urlopów przez osoby zatrudnione na niepełnym etacie.