Urlopy wypoczynkowe

Katarzyna Wronka

 

Zagadnienie urlopów pracowniczych jest regulowane w Dziale Siódmym Kodeksu Pracy zatytułowanym Urlopy Pracownicze. Prawo do urlopu jest niezbywalnym prawem pracowniczym, co oznacza, że pracownik nie może się go zrzec np. w imię interesu zakładu pracy. Przepisy Kodeksu pracy formułują urlop jako prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego.

 

Prawo do urlopu ma każdy, kto nawiązał stosunek pracy na podstawie umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę. Także pracownicy rozpoczynający dopiero swoją drogę zawodową mogą skorzystać z prawa do urlopu, w odpowiednio niższym wymiarze.

 

Wymiar urlopu został określony z art. 154 K.p. i wynosi:

1) 20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,

2) 26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Generalną zasadą jest, że dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Dlatego wymiar urlopu w przeliczeniu na godziny wynosi:

• 160 godzin rocznie dla pracownika zatrudnionego krócej niż 10 lat (czyli 20 dni),

• 208 godzin rocznie dla pracownika zatrudnionego co najmniej 10 lat (czyli 26 dni). Oczywiście podany wymiar godzinowy odnosi się do pracowników zatrudnionych na pełny etat. Natomiast dla zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy należy dokonać odpowiedniego pomniejszenia.

Dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy wymiar urlopu ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, a niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia, z tym, że tak ustalany wymiar urlopu nie może przekroczyć podstawowego wymiaru urlopu.

Pracownik, który podejmuje pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Natomiast prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym. Pracownikowi, który zmienia pracę, zalicza się poprzednie okresy zatrudnienia – bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy – do okresu pracy, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu. Bez znaczenia też pozostaje w jaki sposób doszło do rozwiązania umowy o pracę i wygaśnięcia stosunku pracy.

 

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Urlopu udziela się w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Jednakże, jeżeli udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.

Na wymiar urlopu mają znaczenie także ukończone szkoły i tak do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu wlicza się z tytułu ukończenia:

1) zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,

2) średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,

3) średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat,

4) średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,

5) szkoły policealnej - 6 lat,

6) szkoły wyższej - 8 lat.

 

Może się tak zdarzyć, że pracownik pobiera naukę w czasie zatrudnienia, wtedy do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, w zależności od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika. Jeżeli w trakcie roku kalendarzowego pracownik wykorzystał przysługujący mu urlop, a do zakończenia tegoż roku uzyskuje prawo do urlopu w wyższym wymiarze, wówczas przysługuje mu prawo do urlopu uzupełniającego. Ze strony pracodawcy urlop wypoczynkowy rodzi obowiązek udzielenia go w tym roku, w którym pracownik uzyskał do niego prawo.

Udzielanie urlopu następuje na podstawie sporządzonego wczesnej planu urlopów. Plan taki powinien być sporządzony uwzględniając pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. W planie urlopów nie uwzględnia się urlopu udzielanego pracownikowi na żądanie. Pracodawca jest zwolniony z obowiązku sporządzania planu urlopów, jeżeli działająca u niego zakładowa organizacja związkowa wyrazi na to zgodę. Wówczas termin urlopu jest ustalany w porozumieniu z pracownikiem. Przesunięcie terminu urlopu może nastąpić tylko na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami. Przesunięcie terminu urlopu może zaistnieć także z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, pod warunkiem jednak, że nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy.

 

Urlop wypoczynkowy udzielany jest w dniach, które dla pracownika są dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Chodzi tu o rozkład czasu pracy tego konkretnego pracownika. Jest to pewne zabezpieczenie prawa do wypoczynku pracownika, który może pracować w innych dniach czy porach dnia. Zasada ta jest bardzo istotna w systemie równoważnego czasu pracy. Dlatego, jeżeli pracownik pracuje tylko w niektóre dni tygodnia, urlopu udziela mu się w te dni, które zgodnie z planem pracy są dla niego dniami pracy. Godzinowy wymiar urlopu wyraża się w tym, że powinien on odpowiadać dobowemu wymiarowi czasu pracy. Nie można więc udzielić urlopu na część dnia pracy.

 

W następnym numerze Tygodnika Solidarność omówimy zasady udzielania urlopu wypoczynkowego dla pracowników zatrudnionych w nietypowych systemach czasu pracy.