Systemy czasu pracy

 

Praca weekendowa. Skrócony tydzień pracy

Katarzyna Wronka

 

Dopełnieniem tematyki systemów i rozkładów czasu pracy będzie omówienie nowych systemów: pracy weekendowej i skróconego tygodnia pracy, obowiązujących od czasu ostatniej dużej nowelizacji Kodeksu pracy.

 

System pracy weekendowej został wprowadzony do Kodeksu pracy na mocy art.. 144 k.p., który stanowi, iż na pisemny wniosek pracownika może być stosowany do niego system czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. W tym systemie przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne nie więcej niż do 12 godzin na dobę w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym.

Zatem pierwszym warunkiem wprowadzenia systemu pracy weekendowej jest pisemny wniosek pracownika, który zatrudniony jest na podstawie umowy o pracę (art. 150 § 3 k.p.). W tym systemie jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin na dobę, co stwarza podstawy do ustalenia dosyć specyficznych indywidualnych (dla każdego pracownika) rozkładów czasu pracy. Kolejnym warunkiem wprowadzenia systemu pracy weekendowej jest obowiązek przestrzegania jednomiesięcznych okresów rozliczeniowych.

 

System skróconego tygodnia pracy jest regulowany w art. 143 Kodeksu pracy, który stanowi: „Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system skróconego tygodnia pracy. W tym systemie jest dopuszczalne wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca”.

Istotą tego systemu czasu pracy jest skrócenie tygodnia pracy pracownika przez świadczenie przez niego pracy przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, ale pod warunkiem odpowiedniego wydłużenia dobowego wymiaru czasu pracy, w granicach do 12 godzin. Także w tym przypadku okres rozliczeniowy nie może być przedłużony ponad 1 miesiąc. Przedłużenie czasu pracy w poszczególne dni nie może powodować przekroczenia tygodniowej normy czasu pracy wynikającej z przepisu art. 130 k.p. W ramach tego systemu pracy możliwe jest indywidualne ustalenie rozkładu czasu pracy dla każdego pracownika w oparciu o harmonogram miesięczny czasu pracy.

 

System skróconego tygodnia pracy, jak i system pracy weekendowej są konsekwencją przepisu art. 142 Kodeksu pracy, ponieważ indywidualny rozkład czasu pracy może być wprowadzony tylko na pisemny wniosek pracownika. Takie rozwiązanie jest zasadne (zatem pracodawca nie może zobowiązywać pracownika do świadczenia pracy w niekorzystnym dla niego systemie) oraz daje możliwości kontrolowania przestrzegania w zakładzie pracy przepisów dotyczących czasu pracy, dodatkowego wynagrodzenia, czy prawa do odpoczynku. Z przepisów prawa wynika, że tydzień pracy może zostać skrócony, ale rozkład czasu pracy w poszczególnych dniach zależy od pracodawcy. Praca w poszczególne dni może więc kształtować się różnorodnie: pracownik może w jednym tygodniu pracować 4 dni po 12 godzin, w innym 3 dni po 12 godzin, jeszcze w innym 4 dni po 10 godzin. Nie tylko liczba dni pracy w poszczególnych tygodniach miesięcznego okresu rozliczeniowego może być różna (ale mniejsza niż 5 dni), również liczba godzin pracy świadczonych w poszczególne dni tygodnia może być różna.

W systemie pracy weekendowej oraz systemie skróconego tygodnia pracy czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę w stosunku do pracowników:

- zatrudnionych na stanowiskach  pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia,

- opiekujących się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia (jeśli nie wyrazili zgody), oraz

- pracownic w ciąży.