Społeczne nauczanie Jana Pawła II

Waldemar Bartosz

 

W poprzednim numerze naszego pisma padło stwierdzenie, że powinniśmy na nowo przyjrzeć się nauczaniu papieskiemu. W przypadku NSZZ "Solidarność" ważne jest, abyśmy w pierwszej kolejności spojrzeli na nauczanie społeczne. Pewnie dziś nie jesteśmy jeszcze w stanie ogarnąć wszystkich tekstów przemówień poświęconych tej tematyce. Wszak znawcy tematu sądzą, że zmarły papież pozostawił po sobie około 80 tysięcy stron różnych dokumentów. Najistotniejsze spośród nich to encykliki. W ciągu swojego pontyfikatu wydał ich 14, w tym 3 poświęcone ludzkiej pracy. Jest więc od czego zacząć. Pierwsza z nich – Laborem exercens („Wykonywujący pracę”) ogłoszona została w 1981r. w 90. rocznicę encykliki Leona XIII – „Rerum Novarum”. Główne przesłanie tego nauczania dotyczy przemian ekonomicznych i politycznych, które wpływają na świat pracy. Wiele z tych zmian, głównie technologicznych niesie za sobą zagrożenia w postaci braku pracy, czyli bezrobocie. Kościół przypomina więc o godności osoby ludzkiej a więc również o prawach ludzi pracy. Piętnuje skoncentrowanie wyłącznie na zysku i na wzajemnej walce. Apeluje o prawdziwy, czyli ludzki postęp człowieka i społeczeństw. Encyklika ta została włączona do oficjalnych dokumentów I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ "Solidarność" i dlatego stanowi oficjalną podstawę działania naszego Związku.

Po sześciu latach, w 1987r. Jan Paweł II ogłosił kolejną encyklikę społeczną – „Sollicitudo rei socialis” („Troska o sprawy społeczne”). Pisze w niej, że z goryczą należy stwierdzić grzech egoizmu, nadmiernego zysku i władzy. Zachowania takie rujnują zdrowe relacje społeczne i ekonomiczne. Wzywa więc wszystkich ludzi dobrej woli do przeciwstawienia się tym trendom. Również dlatego, aby zapobiec dalszym złym konsekwencjom: światowemu kryzysowi ekonomicznemu i powszechnej wojnie bez zwycięzców i zwyciężonych. Wobec takich zagrożeń rozróżnienie pomiędzy ludźmi i krajami bogatymi i biednymi ma niewielkie znaczenie, prócz tego, że większa odpowiedzialność ciąży na tych, którzy mają więcej i w związku z tym więcej mogą.

Kolejna encyklika – „Centesimus annus” („Rok setny”) wydana w 1991r. dotyczy przeciwdziałania patologicznym układom międzynarodowym. Papież pisze w niej, że do upadku „bloku” sowieckiego doprowadziła walka pokojowa, w której posługiwano się prawdą i sprawiedliwością jako jedyną bronią. Metoda ta kontrastuje z filozofią marksistowską upatrującą rozwiązania problemów społecznych w drodze konfliktów. Papież apeluje więc o poniechanie walki klas w sprawach wewnętrznych i wojny w konfliktach międzynarodowych.

Wskazania papieskie zawarte w encyklikach mają charakter normatywny. Oznacza to, iż zawarte w nich normy winny być przełożone na język praktyki. Jest to zadanie dla świeckich, również dla nas.