Systemy czasu pracy

 

Czas pracy w ruchu ciągłym

Katarzyna Wronka

 

Podstawowym warunkiem, jaki musi zaistnieć, aby można wprowadzić w zakładzie pracy system pracy w ruchu ciągłym jest niemożność wstrzymania pracy ze względu na technologię produkcji (art. 138 Kodeksu pracy). Praca taka musi być wykonywana bez przerwy, przez 7 dni w tygodniu i 24 godziny na dobę. Sąd Najwyższy w wyroku z 29 września 1975r. (I PRN 23/75, OSNC 1976/6/144) stwierdził, że o tym, czy praca ma charakter pracy w „ruchu ciągłym”, nie decydują ani zakres wykorzystania mocy produkcyjnych zakładu pracy, ani możliwości produkcyjne pracownika, lecz okoliczność, czy wykonywanie pracy przez 24 godziny na dobę i 7 dni w tygodniu jest konieczne z punktu widzenia zabezpieczenia prawidłowego procesu produkcyjnego oraz prawidłowej działalności urządzeń produkcyjnych.

Praca w systemie ciągłym może być ustalona bądź dla całego zakładu pracy z wyłączeniem pracowników administracyjnych i obsługi, bądź też dla części zakładu (np. wydziału, oddziału) albo jedynie na wybranych stanowiskach pracy. Przepisy prawa pracy nie wskazują wyraźnie gdzie i na jakich stanowiskach pracodawca może wprowadzić prace w ruchu ciągłym. Jednym z kryteriów będzie konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności, a więc prace związane z wytwarzaniem i przesyłem energii elektrycznej oraz cieplnej; poborem, uzdatnianiem i rozprowadzaniem wody do picia; utrzymaniem dostępu do usług telekomunikacyjnych; odprowadzeniem ścieków komunalnych i przemysłowych. Ponadto system pracy w ruchu ciągłym jest wprowadzany w handlu, gastronomii, komunikacji, służbie zdrowia, domach opieki społecznej itp. System pracy w ruchu ciągłym jest też w pełni uzasadniony w zakładach produkcyjnych gdzie przerwanie produkcji może przynieść niewspółmierne straty.

W systemie pracy ciągłej jest dopuszczalne przedłużenie czasu pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni, a jednego dnia w niektórych tygodniach w tym okresie dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony do 12 godzin. Za każdą godzinę pracy powyżej 8 godzin na dobę w dniu wykonywania pracy w przedłużonym wymiarze czasu pracy pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% wynagrodzenia, liczony jak dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.

Wprowadzając system pracy w ruchu ciągłym przeciętna norma tygodniowa może być przedłużona do 43 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni. Norma dobowa z kolei może być przedłużona jednego dnia w niektórych tygodniach do 12 godzin. Oznacza to, że praca jednego dnia może być wydłużona do 12 godzin, ale tylko w ciągu 3 tygodni w ciągu okresu rozliczeniowego. Za przekroczenie dobowego wymiaru czasu pracy, a więc za przedłużenie dniówki do 12 godzin pracownik nabywa prawo do dodatku za przepracowane w ten sposób godziny nadliczbowe. Trzeba też podkreślić, że przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy może zastąpić tyko w jednym dniu w danym tygodniu pracy. Zasada ta jest realizowana poprzez wprowadzanie 3-zmianowego rozkładu czasu pracy.

W systemie pracy w ruchu ciągłym okres rozliczeniowy nie jest liczony w miesiącach – jak w podstawowym systemie czasu pracy. W tym systemie okres rozliczeniowy wynosi 4 tygodnie i nie można wnioskować, że taki okres rozliczeniowy jest równoważny z okresem miesięcznym.

Praktyczne rozliczenie czasu pracy pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy w systemie czasu pracy w ruchu ciągłym jest obliczane jako iloczyn 8 godzin i liczby dni kalendarzowych przypadających w okresie rozliczeniowym, z wyłączeniem niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Następnie do otrzymanej liczby dodaje się liczbę godzin odpowiadającą przedłużonemu u danego pracodawcy tygodniowemu wymiarowi czasu pracy. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy w przypadku, gdy w tygodniu obejmującym siedem dni od poniedziałku do niedzieli wystąpią dwa święta w inne dni niż niedziela, liczba dni wolnych od pracy zostanie obniżona tylko o jeden dzień.

Wprowadzając system pracy w ruchu ciągłym pracodawca musi pamiętać, że nie wszyscy pracownicy mogą być zatrudniani w tym systemie czasu pracy. Dla przykładu, pracownik rodzic lub opiekun sprawujący opiekę nad dzieckiem w wieku do lat czterech nie może być zatrudniany w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, ani delegowany poza stałe miejsce pracy bez swojej zgody. Powyższy zapis uniemożliwia objęcie takiego pracownika systemem pracy w ruchu ciągłym.