Praca w niedziele i święta

Katarzyna Wronka

 

Pracownik ma prawo do odpoczynku, a przepisy Kodeksu pracy wyraźnie stanowią, że dniem wolnym od pracy jest niedziela. Są jednak sytuacje, kiedy pracownik musi wykonywać w tym dniu pracę.

Pracodawca może zlecić wykonywanie pracy w niedzielę lub święto w wyjątkowych przypadkach, o których jest mowa w przepisach Kodeksu pracy (art. 151¹⁰ k.p.). Za pracę w niedzielę oraz święto uważa się pracę, która wykonywana jest pomiędzy godziną 6 w tym dniu a godziną 6 następnego dnia, chyba że u danego pracodawcy ustalono w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy, albo też, w małych zakładach, decyzją pracodawcy inną granicę czasową obejmującą kolejne 24 godziny. Praca w niedzielę jest dopuszczalna ze względu na konieczność prowadzenia akcji ratowniczej dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo ochrony mienia lub usunięcia awarii, lub gdy w zakładzie obowiązuje praca w ruchu ciągłym, albo praca zmianowa. Praca w niedziele i święta jest dozwolona także w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie pracy weekendowej, w tym także ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy.

Zlecenie pracownikowi wykonywanie pracy w niedzielę z innych względów, niż wymienione w art. 151¹⁰ k.p. jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, z powodu naruszenia przepisów o czasie pracy.

Pracownik świadczący pracę w niedzielę powinien być z tego tytułu szczególnie gratyfikowany. Pracownikowi zatrudnionemu w niedzielę pracodawca obowiązany jest zapewnić inny dzień wolny od pracy w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie w ustalonym terminie dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę, pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego, a w razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego od pracy w tym terminie – 100-proc. dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, za pracę w niedziele (bez względu na jej wymiar tego dnia) pracownikowi przysługuje cały inny dzień wolny. Nie ma więc tutaj zastosowania godzinowy system rozliczania pracowników. Jeżeli wymiar czasu pracy w niedzielę przekroczył dobową normę czasu pracy obowiązującą pracownika, przysługuje mu normalne wynagrodzenie za godziny obowiązującej go dobowej normy czasu pracy oraz dodatek za godziny przepracowane ponad tę normę w wysokości 100 proc. Za zgodą pracownika pracodawca może udzielić mu, zamiast dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych w niedzielę, dodatkowych godzin wolnych od pracy. Pracownik zachowuje prawo do co najmniej jednej wolnej od pracy niedzieli na 4 tygodnie.

Pracownik pracujący w święto powinien otrzymać inny dzień wolny od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego. Jeżeli w tym okresie nie może skorzystać z dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w święto, pracownikowi przysługuje normalne wynagrodzenie wraz ze 100-proc. dodatkiem do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w święto. Jeżeli zdarzy się, że święto przypada w niedzielę pracownik powinien otrzymać inny dzień wolny od pracy w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. Jeśli wykorzystanie w tym terminie dnia wolnego od pracy nie jest możliwe, pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego, a jeżeli także taki wariant napotyka na trudności powinien otrzymać stuprocentowy dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w święto przypadające w niedzielę.

Na koniec warto przypomnieć sobie, że zgodnie z przepisami dniami wolnymi od pracy w Polsce są święta: 1 stycznia – Nowy Rok; pierwszy dzień Wielkiej Nocy; drugi dzień Wielkiej Nocy; 1 maja – Święto Państwowe; 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja; pierwszy dzień Zielonych Świątek; dzień Bożego Ciała; 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny; 1 listopada – Wszystkich Świętych; 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości; 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia; 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia oraz niedziele.