Zmiany przepisów prawa pracy w 2004 roku

Katarzyna Wronka

 

Prawo pracy jest dziedziną, która stale ulega przekształceniom. Rok 2004 nie przyniósł zasadniczych zmian w przepisach prawa pracy – tak w kodeksie, jak i w ustawach szczegółowych. Chodzi tu o nowe akty prawne – uchwalone w 2004 roku. Pamiętamy wciąż, że gros zmian wprowadzonych na mocy nowelizacji z listopada 2003 roku weszło do porządku prawnego wraz z uzyskaniem przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej, a więc od dnia 1 maja 2004 roku.

W ostatnim roku ustawodawca nie zafundował dużej nowelizacji prawa pracy, ale i tak przez parlament przeszło kilka ustaw, które zmieniają przepisy prawne. W minionym roku Kodeks pracy zmieniał się 4-krotnie.

 

Po raz pierwszy zmiany w Kodeksie pracy pojawiły się wraz z ustawą z dnia z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004r. nr 96, poz.959). Artykułem 3 tej ustawy dodano do tytułu Kodeksu pracy odnośnik nr 1, na mocy którego do polskiego porządku prawnego zostały wdrożone 30 dyrektywy Wspólnot Europejskich. (wspomniane dyrektywy zostały omówione w poprzednich numerach „Tygodnika Solidarność Świętokrzyska”)

 

Kolejna zmiana Kodeksu pracy dokonała się ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2004r. nr 99, poz.1001). Na mocy tej ustawy dokonano pewnych zmian w przepisach z zakresu prawa pracy. Kodeks pracy uległ zmianie w zakresie dotyczącym zgody pracownika na dokonanie potrąceń z jego wynagrodzenia (art. 91 k.p). Od 1 czerwca 2004 roku artykuł 91 Kodeksu pracy obowiązuje w brzmieniu:

"§ 1. Należności inne niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie.

§ 2. W przypadkach określonych w § 1 wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

1) określonej w art. 87¹ § 1 pkt 1 - przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy,

2) 80% kwoty określonej w art. 87¹ § 1 pkt 1 - przy potrącaniu innych należności niż określone w pkt 1".

Tak więc bez zgody pracownika można dokonać tych potrąceń z wynagrodzenia za pracę, które dokonywane są na mocy przepisów prawnych (odliczenia na ubezpieczenia społeczne i zaliczki na podatek dochodowy) lub na mocy tytułów wykonawczych (na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, za pokrycie należności innych niż alimentacyjne oraz zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi i kary pieniężne) oraz jeżeli są to kwoty wypłacone pracownikowi w poprzednim okresie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Każde inne potrącenie z wynagrodzenia pracownika może być dokonane tylko za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie w ustawowo określonej wysokości. Kwotą wolną od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne. Przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi kwot wolną od potrąceń jest 75% minimalnego wynagrodzenia netto. Natomiast w razie potrącania kar pieniężnych wolna od potrąceń jest kwota 90% minimalnego wynagrodzenia netto.

 

Natomiast ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. z 2004r. nr 120, poz.1252) wprowadziła zmianę artykułu 39 k.p. Od dnia 1 czerwca 2004r. artykuł 39 k.p. obowiązuje w brzmieniu: „Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku". Tym samym podwojono okres ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę pracowników w wieku przedemerytalnym z 2 do 4 lat. Ponadto obecnie przepisy prawa nie stanowią tylko o nabyciu prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ale okres ochronny rozciągają także na tych pracowników, dla których osiągnięcie wieku przedemerytalnego jest regulowane w odrębnych przepisach (są to np. górnicy czy kolejarze).

 

Ostatnią zmianę Kodeksu pracy dokonano ustawą z dnia 8 października 2004r. o zmianie ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2004r. nr 240, poz. 2407). Na mocy art. 2 ustawy zmieniono art. 241¹⁷ § 1 i 2 Kodeksu pracy, nadając mu brzmienie:

"§ 1. Reprezentatywną organizacją związkową jest ponadzakładowa organizacja związkowa:

1) reprezentatywna w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego lub

2) zrzeszająca co najmniej 10% ogółu pracowników objętych zakresem działania statutu, nie mniej jednak niż dziesięć tysięcy pracowników, lub

3) zrzeszająca największą liczbę pracowników, dla których ma być zawarty określony układ ponadzakładowy.

§ 2. Z wnioskiem o stwierdzenie reprezentatywności ponadzakładowa organizacja związkowa, o której mowa w § 1 pkt 2 i 3, występuje do Sądu Okręgowego w Warszawie, który wydaje w tej sprawie orzeczenie w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku, w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym".

Zatem zapis o reprezentatywności organizacji związkowej zrzeszającej co najmniej 500 tysięcy pracowników został uchylony, a na to miejsce jako reprezentatywne zostały wskazane organizacje, o których mowa w ustawie o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego. Zatem pracowników w Komisji reprezentują przedstawiciele reprezentatywnych organizacji związkowych. Natomiast za reprezentatywne organizacje związkowe uznaje się ogólnokrajowe związki zawodowe, ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związków zawodowych i ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe (konfederacje), które spełniają łącznie następujące kryteria: 1) zrzeszają, z zastrzeżeniem ust. 3, więcej niż 300.000 członków będących pracownikami oraz 2) działają w podmiotach gospodarki narodowej, których podstawowy rodzaj działalności jest określony w więcej niż w połowie sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), o której mowa w przepisach o statystyce publicznej.