(NIE) OGRANICZONA WŁADZA INSPEKTORA PRACY

Katarzyna Wronka

 

Inspektor pracy może, w świetle prawa, skontrolować każdy zakład pracy. Ale jego uprawnienia, zarówno kontrolne, jak i pokontrolne są mocno związane przepisami prawnymi, bardzo dalece liberalnymi wobec przedsiębiorców i pracodawców.

Przede wszystkim, przed rozpoczęciem kontroli, inspektor zgłasza swoją obecność pracodawcy (chyba, że takie zawiadomienie mogłoby wpłynąć na wynik kontroli). Ale przecież kontrola jest wymierzona w niezgodną z prawem działalność pracodawcy, a powiadomienie go o kontroli ułatwia pracę zwłaszcza tym, którzy mają „zaległości” wobec pracowników. Daje to pracodawcom tak niezbędny moment na ewentualne uzupełnienie istniejących braków.

Inspektor ma prawo poruszać się po całym zakładzie pracy, badać dokumentację związaną z procesem świadczenia pracy, jak np. listy płac, ewidencje czasu pracy pracowników, regulaminy wynagradzania i pracy, dokumentacje techniczne urządzeń, albo wyniki badań i pomiarów np. natężenia oświetlenia itp. Ale jak sprawdzić, czy są to dokumenty wiarygodne i naprawdę obowiązujące?

Inspektorzy mogą w trakcie kontroli przesłuchiwać zatrudnionych w zakładzie pracowników. Tylko jak ocenić te oświadczenia, skoro są składane w obecności pracodawcy?

Środkami prawnymi, którymi dysponuje inspektor pracy, po dokonaniu kontroli są nakazy i sprzeciwy oraz wystąpienia,. A także mogą oni nakładać grzywny na pracodawców, którzy dopuścili się wykroczeń przeciwko prawom pracownika, lub kierować przeciwko nim wnioski o ukaranie do sądu grodzkiego. Za pomocą wystąpienia inspektor pracy wnioskuje o usunięcie stwierdzonych naruszeń pracy bądź wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób, które dopuściły się ich powstania. W ten sposób reguluje się sprawy z zakresu prawa pracy, które nie mogą być przedmiotem decyzji administracyjnej. Pracodawca w ciągu 30 dni ma obowiązek poinformować inspektora pracy o sposobie realizacji wniosków wystąpienia. Nakazy natomiast są decyzjami administracyjnymi, które rozstrzygają daną sprawę „co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji”. Nakazy mogą być wydane przez inspektorów w formie nakazu usunięcia uchybień, nakazu wstrzymania prac, nakazu skierowania do innych prac lub nakazu wypłaty należnego pracownikowi wynagrodzenia lub innego przysługującego mu świadczenia. Grzywna jest karą pieniężną, której celem jest zmuszenie pracodawcy do wykonania nałożonego nakazem obowiązku i w związku z tym może być nakładana wielokrotnie w tych samych lub różnych kwotach. Sprzeciw to forma działania inspektora pracy. Jest to decyzja administracyjna, która rozstrzyga konkretną sprawę – w związku z przestrzeganiem przepisów bhp naruszonych w związku z uruchamianiem przebudowanego lub wybudowanego zakładu pracy, a skutkuje wstrzymaniem uruchomienia zakładu lub jego części. W sprawach pracowniczych inspektor pracy może nałożyć na pracodawcę grzywnę w drodze mandatu (do 1000 zł) lub skierować sprawę do sądu grodzkiego, gdzie wysokość grzywny może dochodzić do 5 000 zł.

Zatem środki, jakimi dysponują inspektorzy pracy są niewystarczające w obecnej sytuacji. Pracodawcy czują się często bezkarni, a wysokość ewentualnej grzywny w żaden sposób nie zmusza pracodawców do zmiany zasad postępowania w stosunkach pracy.