Sytuacja na rynku pracy a stan zdrowia społeczeństwa

Anna Kwiatkowska

 

Stan zdrowia jest jednym z ważniejszych obszarów życia społecznego żywo reagującym na wszelkie zmiany środowiska, w jakim funkcjonuje człowiek

Stan zdrowia to nie tylko brak choroby, ale także pełnia fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu jednostki ludzkiej i jej zdolności przystosowania do zmieniających się warunków otaczającego środowiska (definicja opracowana przez Światową Organizację Zdrowia).

Zdrowie społeczeństwa zdeterminowane jest przez wiele czynników, które można podzielić na cztery podstawowe grupy.

Pierwsza z nich związana jest ze stylem życia (odżywianie, obciążenie pracą, sposób wypoczywania, uzależnienia od nałogów, kultura zdrowotna i higieniczna). Druga zależy od środowiska, w którym człowiek żyje, pracuje, wypoczywa w aspekcie psychospołecznym i ekologicznym. Obciążenia genetyczne powodujące powstawanie wad i defektów wrodzonych są kolejnym czynnikiem determinującym stan zdrowia społecznego. Kondycja służby zdrowia (diagnostyka, lecznictwo, rehabilitacja) ma także znaczący wpływ na społeczną kondycję. Najistotniejszy wpływ na ogólny obraz zdrowia społeczeństwa mają warunki życia.

Analiza związków pomiędzy sytuacją na rynku pracy a kondycją pszychofizyczną i poziomem adaptacji społecznej ma charakter przyczynowo-skutkowy i sprzężenia zwrotnego. Człowiek zdrowy (w sensie fizycznym, psychicznym i społecznym) pracuje wydajniej i efektywniej niż człowiek chory; ma większą zdolność radzenia sobie w trudnych sytuacjach, przejawia większą aktywność w zakresie poszukiwania i zmiany zatrudnienia oraz podnoszenia, a nawet zmiany kwalifikacji.

Wpływ sytuacji na rynku pracy na kondycję psychofizyczną i społeczną jednostki i w konsekwencji na stan zdrowia społeczeństwa jest aktualnym i nie do końca rozpoznanym obszarem. Zdrowotne skutki przeobrażeń, jakie miały miejsce na rynku pracy w Polsce w ostatnich latach należy rozpatrywać przede wszystkim do trzech podstawowych kategorii społecznych związanych z rynkiem pracy: młodzieży przygotowującej się do wejścia na rynek pracy, osób pracujących oraz bezrobotnych i ich rodzin.

Większość młodych ludzi nie zetknęła się jeszcze z rynkiem pracy, jednak świadomość sytuacji na rynku panującej ma istotny wpływ na ich postawy, zachowanie, plany życiowe i zawodowe, decyzje związane z wyborem szkoły i kierunku studiów. Ci młodzi ludzie na ogół zdają sobie sprawę z ogromnego bezrobocia i konkurencji na rynku pracy, toteż są pełni lęków i obaw o swoją przyszłość.

Część młodzieży nie wieży w możliwość decydowania o swoim losie, co wynika z obserwacji najbliższego środowiska. Zdają sobie sprawę z tego, że w starcie zawodowym nie pomogą im ani instytucja państwowa ani spauperyzowana rodzina. W związku z tym, a także z powodu braku możliwości ta część młodzieży poprzestaje na szkole podstawowej lub zasadniczej szkole zawodowej. Można się obawiać, że sytuacja będzie się pogłębiać, co przy braku miejsc pracy dla młodocianych mogą się oni znaleźć na marginesie życia społecznego. Sytuacji tej towarzyszy na ogół poczucie braku perspektyw życiowych, nierównych szans i głębokiej niesprawiedliwości, co rodzi frustracje, wyzwala apatię lub agresję i w powiązaniu z rozchwianiem emocjonalnym wieku dojrzewania może prowadzić do poważnych zaburzeń psychosomatycznych, a w przypadku mniej odpornych organizmów nawet chorób. Realne zagrożenie zdrowotne stanowią także nałogi i uzależnienia szczególnie niebezpieczne dla młodego organizmu.

Lata 90-te przyniosły znaczny wzrost liczby udanych zamachów samobójczych wśród młodzieży w wieku 15-20 lat. Sytuacja na rynku pracy nie może być traktowana jako jedyne uwarunkowanie liczby samobójstw wśród młodzieży, należy jednak przypuszczać, że znajduje się wśród pośrednich przyczyn tego niepokojącego procesu.

Druga wyróżniona pod względem typu reakcji na sytuację na rynku pracy część młodzieży na ogół w pełni zdaje sobie sprawę z trudności startu zawodowego. Oni także nie liczą na pomoc instytucji państwowych, jednak większy optymizm w ocenie własnej przyszłości opierają na pozycji społecznej i statusie materialnym rodziców.