Przedawnienie roszczeń pracowniczych

Justyna Jędrocha

 

Terminy przedawnienia roszczeń określone w art. 291 Kodeksu pracy, dotyczą roszczeń ze stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania i spółdzielczej umowy o pracę.

Terminy przedawnienia odnoszą się do roszczeń pracowników, pracodawców, a także osób trzecich (np. rodzina zmarłego pracownika). Przedmiotem roszczeń pracowniczych mogą być prawa majątkowe i niemajątkowe.

Generalną zasadą jest, że roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, tzn. od momentu, w którym świadczenie powinno być spełnione.

Urlop wypoczynkowy przedawnia się z upływem trzech lat. Bieg przedawnienia roszczenia pracownika o urlop wypoczynkowy rozpoczyna się ostatniego dnia roku kalendarzowego, w którym pracownik uzyskał prawo do urlopu. Po upływie terminu przedawnienia zobowiązanie przekształca się w zobowiązanie naturalne, co oznacza, że pracownik nie może domagać się udzielenia urlopu, bądź ekwiwalentu pieniężnego i tylko od dobrej woli pracodawcy zależy czy spełni świadczenie.

Dla niektórych roszczeń pracowniczych przepisy szczególne przewidują inne terminy przedawnienia. Z upływem jednego roku, od dnia w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem trzech lat od jej wyrządzenia, przedawniają się roszczenia pracodawcy o naprawie szkody wyrządzonej przez pracownika nieumyślnie wskutek:

- nie wykonania lub nie należytego wykonania obowiązków pracowniczych (art. 114 k.p.)

- nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 55 §1¹ k.p.),

- naruszenia, w trakcie trwania stosunku pracy, zakazu konkurencji (art. 101¹ k.p.).

Jednak, jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę do przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody stosuje się przepisy kodeksu cywilnego (art.442), zgodnie z którymi przedawnienie roszczenia o naprawienie tej szkody upływa w ciągu trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia, nie później jednak niż z upływem 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.

Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. Niedopuszczalne jest modyfikowanie terminów przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy w układach zbiorowych pracy, regulaminach, czy statutach nawet jeżeli miałyby być to zmiany na korzyść pracowników. Normy dotyczące terminów przedawnienia są normami bezwzględnie obowiązującymi.

Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem organu powołanego do rozstrzygania sporów, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą w trybie określonym w kodeksie przed takim organem, ulega przedawnieniu z upływem 10 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia lub zawarcia ugody.

Według obecnych przepisów przedawnienie roszczenia sąd bierze pod uwagę, tylko wtedy, gdy strona przeciwna podniesie go jako zarzut. Gdy zarzut przedawnienia nie zostanie zgłoszony dojdzie do sytuacji, że sąd zasądzi przedawnione roszczenie.