Urlop wypoczynkowy

Justyna Jędrocha

 

Urlop wypoczynkowy jest podmiotowym uprawnieniem pracownika do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy, w celu regeneracji sił, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Prawo do urlopu wypoczynkowego jest niezbywalne i ma charakter osobisty. Oznacza to, że pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu, ani przenieść go na osobę trzecią Niedopuszczalne są postanowienia w umowie o pracę, które ograniczają lub znoszą prawo do urlopu.

Pracodawca powinien poinformować pracownika na piśmie w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o przysługującym mu prawie do urlopu.

Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.

Wymiar urlopu zależy od okresu pracy i wynosi:

- 20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,

- 26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony, co najmniej 10 lat.

Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy.

Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika.

Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:

- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,

- średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,

- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat,

- średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,

- szkoły policealnej - 6 lat,

- szkoły wyższej - 8 lat.

Okresy nauki nie podlegają sumowaniu.

Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Przy udzielaniu urlopu jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin w/w przepis stosuje się odpowiednio.

Urlop wypoczynkowy jest szczególnym okresem, w którym pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem. Pracodawca może rozwiązać stosunek pracy z pracownikiem, który przebywa na urlopie wypoczynkowym, jedynie na podstawie art. 52 K.P. tj. bez wypowiedzenia z winy pracownika. Natomiast nie ma przeszkód, aby umowę o pracę rozwiązać za porozumieniem stron. Pracownik, który przebywa na urlopie może rozwiązać stosunek pracy za wypowiedzeniem, jak również bez wypowiedzenia z winy pracownika.

W okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik jest obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym okresie pracodawca udzieli mu urlopu bez względu na to, która ze stron dokonała wypowiedzenia.

Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Plan urlopów podaje się do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy.

Pracodawca może zrezygnować z opracowania planu urlopów i ustalić termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę (dotyczy to także pracodawcy, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa).

Plan urlopów jest wiążący dla pracodawcy i pracowników. Przesunięcie terminu urlopów może nastąpić na wniosek pracownika w uzasadnionych przypadkach.

Pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin późniejszy, jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu:

- czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,

- odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,

- powołania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na czas do 3 miesięcy,

- urlopu macierzyńskiego.

Jeżeli pracownik zachoruje w trakcie urlopu wypoczynkowego, część niewykorzystana z powodu czasowej niezdolności do pracy jest udzielana w terminie późniejszym.

Przesunięcie terminu urlopu jest także dopuszczalne z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy. Przesunięcie terminu urlopu przez pracodawcę nie wymaga konsultacji ze związkami zawodowymi. Pracodawca jest zobowiązany do zwrotu ewentualnych kosztów poniesionych przez pracownika związanych z odwołaniem go z urlopu.

Ze względu na cel urlopu wypoczynkowego powinien on być udzielany w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo. Urlop niewykorzystany staje się urlopem zaległym, który należy wykorzystać najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego.

Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części. Pracownik ma prawo do nieprzerwanego wypoczynku, co najmniej przez 14 kolejnych dni kalendarzowych. Pracodawca, który wbrew obowiązkowi nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu, podlega karze grzywny do 5000 zł.

Odstępstwem od ogólnej reguły udzielania urlopu wypoczynkowego jest urlop na żądanie. Pracownik może wykorzystać 4 dni urlopu wypoczynkowego w ciągu roku kalendarzowego bez wcześniejszego uzgodnienia z przełożonym. Pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu na żądanie, jeżeli pracownik nie wykorzystał przysługującego mu urlopu wypoczynkowego i złożył wniosek najpóźniej w dniu jego rozpoczęcia (art.167² K.P.).

W przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Zmienne składniki wynagrodzenia mogą być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu; w przypadkach znacznego wahania wysokości wynagrodzenia okres ten może być przedłużony do 12 miesięcy.

Kwestię urlopów wypoczynkowych regulują przepisy Kodeksu pracy (art. 152-173).