Kolejna rocznica

Waldemar Bartosz

 

Kolejna rocznica wprowadzenia stanu wojennego w Polsce stanowi kolejną okazję do odświeżenia historycznej pamięci tamtego okresu, jeszcze nie do końca wyświetlonego. Powstają, co prawda, profesjonalne opracowania historyczne, ale nadal do pełnego obrazu faktograficznego jest jeszcze daleko. Wystarczy tylko zestawić dwa rozbieżne ustalenia, aby zauważyć, że jesteśmy na początku badań. Komitet Helsiński w 1983 roku podał, że w okresie od 13 grudnia 1981r. do 29 grudnia 1982r. (zawieszenie stanu wojennego) wojskowa junta internowała 11 tysięcy osób oraz 1600 osób otrzymało sankcję prokuratorską, inne źródła podają znacznie niższą liczbę internowanych (5000) i większą liczbę oskarżonych (4000).

Uwaga ta dotyczy również naszego regionu. Według obliczeń samych internowanych – w naszym regionie tę decyzję administracyjną otrzymało około 500 osób. Tymczasem według raportu KW MO w Kielcach z dnia 27 stycznia 1982 w województwie internowano 175 osób w tym 116 z Kielc i 59 z innych miejscowości. Wszystko na to wskazuje, że cytowane milicyjne dane dotyczą jedynie dwóch początkowych tygodni stanu wojennego. Wiadomo jest przecież, że decyzje takie władze podejmowały również w następnych tygodniach i miesiącach. Z pewnością wielkie wyzwanie w tej kwestii stoi przed Instytutem Pamięci Narodowej oraz co jest naturalne przed NSZZ „Solidarność”. Przyczynkami do tej pracy są również tegoroczne wydarzenia tzn. sesja popularno-naukowa poświęcona stanowi wojennemu organizowana przez prof. Adama Massalskiego oraz wystawa poświęcona opozycji w województwie kieleckim w latach 1975-1989 organizowana przez kielecki IPN i „Solidarność” Świętokrzyską i Urząd Miasta w Kielcach. Podobną rolę spełniają monografie: Jana Seweryna „Solidarność Starachowicka” i Wojciecha Markiewicza „Solidarność Skarżyska”. Oczekujemy sfinalizowania rozprawy doktorskiej Norberta Krystanka dotyczącej „Solidarności” staszowskiej. To dopiero początek. Uwieńczeniem tych prac będzie monografia poświęcona Świętokrzyskiej „Solidarności” opracowana przez historyków IPN. Dziś jednak należy przypomnieć niekwestionowane już fakty. 13 grudnia 1981r. zastał działaczy „Solidarności” w typowych, codziennych miejscach. Członków ówczesnego Zarządu Regionu na szkoleniu w podmałogoskim Bocheńcu. Pracowników w domach bądź zakładach pracy. Niektóre z nich stanęły. Najbardziej spektakularny strajk miał miejsce w Hucie Ostrowiec Świętokrzyski. Trwał on trzy dni i zakończył się pacyfikacją oraz aresztowaniami. Kieleckie Piaski, czyli Areszt Śledczy zamienił się w obóz dla internowanych z naszego regionu i z Radomia, później również ze Śląska i Małopolski. Pierwsza część internowanych na kieleckich Piaskach została 24 czerwca 1982r. przeniesiona do aresztu w Rzeszowie – Załężu a z niego, po słynnym buncie 27 sierpnia 1982r. do obozu w Łupkowie i Uhercach. Mało jest znane wydarzenie z 13 maja 1982r. w Predom-Mesko. Otóż na ten dzień, w pierwszą rocznicę zamachu na Jana Pawła II Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” ogłosiła 15 minutowy strajk generalny. Tego dnia w Predom-Mesko na wydziałach 51 i 52 spontanicznie porzucono pracę. Strajk trwał około 5 minut i zakończył się poważnymi reperkusjami. Jedenastu pracowników tych wydziałów zwolniono z pracy a dwóch z nich ukarano grzywną przez Kolegium ds. Wykroczeń. Poważniejsze reperkusje stan wojenny wywołał 31 sierpnia 1982r. w Kielcach. Kilkuset demonstrantów w okolicach ul. Zagnańskiej a później wokół bazyliki katedralnej demonstrowało przeciwko stanowi wojennemu. Tego dnia właśnie ZOMO śmiertelnie pobiło Stanisława Raka, który po kilku dniach zmarł w kieleckim szpitalu. Stan wojenny to również opór społeczny. Szczególnie widoczny w większych ośrodkach i przybierający różne formy, od wydawania i kolportowania „Bibuły”, po akcje samopomocowe, edukacyjne i kulturalne. To jednak jest temat na inną okazję.