Trzeba wiedzieć, że…

Kazimierz Pasternak

 

Wydawanie nieodpłatnych posiłków i napojów dla pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych jest obowiązkiem pracodawcy (art. 232 KP), jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Przepis ten ma na celu ochronę zdrowia i życia pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i ma zastosowanie w okresie roku kalendarzowym a nie tylko w okresie letnim czy zimowym, kiedy mamy do czynienia na przemian albo z wysokimi lub niskimi temperaturami w środowisku pracy. Nie wykonywanie tego obowiązku przez osoby odpowiedzialne za stan bezpieczeństwa i higieny pracy lub kierujące pracownikami jest zagrożone karą grzywny od jednego do trzydziestu tysięcy złotych. Szczegółowe wymagania związane z wydawanymi posiłkami i napojami zawiera Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. z 1996r. nr 60 poz. 279). W świetle tego rozporządzenia pracodawca zapewnia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych wydawanie ze względów profilaktycznych posiłków w formie jednego dania gorącego wydawanego bezpośrednio w zakładzie pracy, lub jeżeli jest to niemożliwe we wskazanym lokalu gastronomicznym albo przyrządzonym przez pracownika we własnym zakresie z dostarczonych produktów. Najbardziej rozsądne są dwa pierwsze rozwiązania. Aby uniknąć wątpliwości, na jakich stanowiskach pracy i od kiedy wydawane są posiłki profilaktyczne, wskazane jest ustalenie wykazu stanowisk pracy uprawniających do korzystania z tego rodzaju posiłków w zakładowym układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy. Tego rodzaju wykaz stanowisk musi być systematycznie aktualizowany na podstawie wykonywanych badań i pomiarów dokonywanych na koszt pracodawcy przez wyspecjalizowane w tym celu jednostki. Nie może więc być mowy o zupełnej dowolności w decydowaniu o wydawaniu posiłków profilaktycznych z pominięciem uprzednio wykonanych badań. Zgodnie z treścią rozporządzenia stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać posiłki i napoje wraz z ustaleniem szczegółowych warunków ich wydawania winny zostać ustalone w porozumieniu zawartym między pracodawcą i zakładowymi organizacjami. Decyzja czy porozumienie to będzie integralną częścią zakładowego układu zbiorowego pracy, regulaminu pracy lub będzie samodzielnym aktem zależy każdorazowo od decyzji stron. W zakładach gdzie nie ma związków zawodowych (międzyzakładowych organizacji związkowych) obowiązkiem pracodawcy jest uzyskanie opinii w przedmiotowej sprawie od przedstawicieli załogi. Rozporządzenie określa wymogi kaloryczne jakim powinny odpowiadać posiłki, oraz wielkość wydatków energetycznych zatrudnionych pracowników, dla których ma być zapewniony posiłek. Wymóg ten ma zastosowanie także w przypadku zatrudnienia pracowników na otwartych przestrzeniach w okresie zimowym (od 1 listopada do 31 marca) oraz dla pracowników zatrudnionych przy usuwaniu skutków klęski żywiołowej i innych zdarzeń losowych. Obowiązkiem pracodawcy jest wydawanie napojów dostosowanych do warunków pracy dla pracowników zatrudnionych w warunkach mikroklimatu gorącego, mikroklimatu zimnego, przy pracach wykonywanych na otwartej przestrzeni. Obowiązek wydawania napojów dotyczy także pracowników, którzy wykonują pracę związaną z wysiłkiem fizycznym oraz są zatrudnieni na stanowiskach gdzie temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28 stopni Celsjusza. Wydawane napoje nie mogą być racjonowane. Pracodawca zapewnia pracownikom napoje w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników. Dla pracowników zatrudnionych w warunkach gorącego mikroklimatu wydawane napoje są dodatkowo wzbogacane w sole mineralne i witaminy. Społeczna inspekcja pracy i zakładowe organizacje związkowe winny w ramach społecznego nadzoru nad warunkami pracy systematycznie monitorować stan realizacji obowiązków pracodawcy w omawianym zakresie.