Uprawnienia organizacji pracowniczych (cz. VI)

Katarzyna Wronka

 

Finalizując tematykę organizacji pracowniczych, pragnę przedstawić, jakie prawa mają organizacje w spółkach europejskich, i inne przedstawicielstwa pracowników.

 

Organizacje pracownicze w spółce europejskiej

Spółki europejskie pojawiły się w polskim porządku prawnym na mocy ustawy z dnia 4 marca 2005 roku o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej. Przede wszystkim jednak do spółki tej mają zastosowanie przepisy rozporządzenia nr 2157/2001/WE z dnia 8 października 2001 roku w sprawie statutu spółki europejskiej, przepisy ustawy stosuje się natomiast w zakresie nieuregulowanym.

Definicja spółki europejskiej określa ją jako spółkę akcyjną zawiązywaną na terytorium Wspólnoty podlegającą prawu państwa członkowskiego siedziby statutowej działalności. Celem działalności takiej spółki jest umożliwienie przedsiębiorstwom działania, planowania i przeprowadzania reorganizacji w skali całej Wspólnoty. Ważną cechą jest, że spółka nie może być zarejestrowana, jeśli nie zostaną wcześniej ustalone zasady informowania pracowników, konsultowania i ich partycypacji w zarządzaniu spółką europejską.

Organami spółki są bądź zarząd i rada nadzorcza (system dualistyczny) bądź rada administrująca (system monistyczny).

 

Specjalny zespół negocjacyjny reprezentuje pracowników zatrudnionych w spółkach, a jego zadaniem jest zawarcie z właściwymi organami spółek porozumienia w sprawie zasad zaangażowania pracowników w Spółce.

Członkowie zespołu są wybierani lub wyznaczani w każdym państwie członkowskim, zgodnie z prawem tego państwa członkowskiego. Co do zasady na każdą grupę pracowników odpowiadającą 10% pracowników zatrudnionych ogółem w spółkach przypada jedno miejsce w zespole negocjacyjnym. Zasada ta ulega zmianie, gdy liczba osób zatrudnionych w danym państwie nie stanowi 10% wszystkich zatrudnionych.

W Polsce, zgodnie z przepisami ustawy, członków zespołu wyznacza reprezentatywna organizacja związkowa, a gdy jest ich kilka w spółce, wyboru dokonują związki zawodowe wspólnie. Jeśli natomiast nie dojdzie do zawarcia porozumienia i związki nie wyznaczą członka zespołu, wyboru dokonuje zebranie załogi.

 

W terminie 14 dni od powołania specjalnego zespołu negocjacyjnego, spółki zwołują pierwsze zebranie tego zespołu w celu zawarcia porozumienia określającego zasady zaangażowania pracowników w spółce europejskiej. Porozumienie jest zatem zawierane przez organy spółek uczestniczących oraz specjalny zespół negocjacyjny.

Porozumienie dotyczy wszystkich pracowników spółki. Jego postanowienia, w oparciu o przepisy ustawy, określają w szczególności:

-        zakres jego stosowania,

-        skład, liczbę i podział miejsc w organie przedstawicielskim, który będzie partnerem właściwego organu spółki w zakresie wykonywania uprawnień do informacji i konsultacji pracowników spółki,

-        funkcje organu przedstawicielskiego oraz sposób informowania tego organu i konsultacji nim,

-        częstotliwość zebrań organu przedstawicielskiego,

-        przyznane organowi przedstawicielskiemu środki finansowe i materialne,

-        tryb wyłaniania przedstawicieli pracowników w celu przekazywania im informacji i prowadzenia konsultacji,

-        w przypadku ustanowienia zasad uczestnictwa – treść tych zasad z uwzględnieniem liczby członków w radzie nadzorczej albo radzie administrującej Spółki, których pracownicy będą mieli prawo wybierać, lub wyznaczać a także procedury wpływania pracowników na skład tych organów oraz uprawnienie członków reprezentujących pracowników,

-        dzień wejścia w życie porozumienia, czas jego trwania, ewentualne procedury renegocjacji porozumienia.

Przepisy ustawy w dziale 4 – zasady standardowe zaangażowania pracowników w spółce europejskiej określają, w jakich przypadkach stosowane są zasady standardowe, a więc gdy postanowią tak spółki uczestniczące i specjalny zespół negocjacyjny oraz jeśli nie zostanie zawarte porozumienie.

 

Organ przedstawicielski spółki europejskiej

Kolejnym organem reprezentującym pracowników jest Organ przedstawicielski, który składa się z pracowników spółki europejskiej oraz jej spółek zależnych i zakładów wyznaczonych lub wybranych spośród pracowników przez przedstawicieli pracowników lub zebranie załogi. Kadencja członków organu przedstawicielskiego trwa 4 lata, a wybory dokonywane są w oparciu o przepisy ustawy.

Pierwsze spotkanie członków organu przedstawicielskiego to tzw. zebranie organizacyjne, na którym następuje ukonstytuowanie się organu przedstawicielskiego, wybór przewodniczącego i uchwalony jest regulamin wewnętrzny. Prezydium organu, którego zadaniem jest prowadzenie spraw bieżących, składa się z przewodniczącego i 2 członków, pochodzących z różnych państw członkowskich.

Organ przedstawicielski jest uprawniony do uzyskiwania informacji i prowadzenia konsultacji dotyczących spółki europejskiej, spółek zależnych, czy zakładów, również tych mających siedzibę w innym państwie członkowskim niż siedziba spółki europejskiej. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje także sprawy wykraczające poza uprawnienia organów spółek podejmujących decyzje w danych państwach członkowskich.

Uzyskiwane informacje oraz prowadzone konsultacje dotyczą w szczególności:

1. struktury spółki europejskiej, spółek zależnych i zakładów,
2. sytuacji gospodarczej i finansowej oraz przewidywanego rozwoju działalności, w tym produkcji, sprzedaży i inwestycji,
3. sytuacji i przewidywanych zmian w zatrudnieniu,
4. wprowadzenia istotnych zmian organizacyjnych,
5. wprowadzenia nowych metod pracy i procesów produkcji,
6. zmiany lokalizacji, łączenia, podziału, likwidacji przedsiębiorstw lub zakładów, albo ich istotnych części,
7. zwolnień grupowych.

Przedstawienie organowi przedstawicielskiemu dodatkowych informacji jest uzasadnione jeśli wystąpią nadzwyczajne okoliczności mające istotny wpływ na sytuację pracowników. Na wniosek organu przedstawicielskiego albo w przypadkach niecierpiących zwłoki właściwe organy spółki europejskiej (właściwe do podejmowania decyzji) mają obowiązek spotkania się z organem przedstawicielskim w celu przekazania informacji przeprowadzenia konsultacji dotyczących spraw mających istotne znaczenie dla interesów pracowniczych. Chodzi tu na przykład o ewentualne zmiany lokalizacji przedsiębiorstwa lub zakładu, przejścia przedsiębiorstwa lub zakładu na innego pracodawcę, likwidację przedsiębiorstwa lub zakładu oraz zwolnień grupowych.

Ważne jest, że pracownicy spółki europejskiej, spółek zależnych i zakładów, także organ przedstawicielski mają prawo wyboru, wyznaczania lub rekomendowania osób do rady nadzorczej albo rady administrującej spółki, albo też prawo wyrażenia sprzeciwu wobec w/w kandydatów. Ustawa określa kolejność przyznania pracownikom miejsca w radzie nadzorczej czy administrującej.

 

Zarówno członkowie specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego, inni przedstawiciele pracowników, jak i eksperci, tłumacze oraz inne osoby obowiązani są do nieujawniania informacji uzyskanych w związku z pełnioną funkcją, jeśli właściwy organ spółki europejskiej zastrzegł obowiązek zachowania poufności.

Osobną kwestią jest ochrona praw pracowniczych osób będących przedstawicielami pracowników, będących członkami specjalnego zespołu negocjacyjnego, albo organu przedstawicielskiego, przedstawicielami pracowników w radzie nadzorczej albo radzie administrującej spółki. Ochrona obejmuje czas trwania mandatu oraz rok po jego wygaśnięciu. W tym czasie pracodawca nie może im wypowiedzieć lub rozwiązać stosunku pracy bez zgody reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej lub właściwego okręgowego inspektora pracy.