Uprawnienia organizacji pracowniczych (IV)

Katarzyna Wronka

 

Kontynuując tematykę organizacji pracowniczych, pragnę przedstawić, jakie prawa mają samorządy pracownicze działające w przedsiębiorstwach państwowych. Rola wszystkich tych organizacji jest zdecydowanie drugoplanowa, porównując z uprawnieniami jakie ma związek zawodowy. Niemniej jednak takie organizacje mogą powstawać, dlatego ważne jest aby pracownicy byli świadomi swoich praw, czy raczej możliwości. Warto zaznaczyć, że jakiekolwiek działania pracodawcy, których celem jest utrudnianie powołania lub funkcjonowania organizacji pracowniczych jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika.

 

Samorząd załogi przedsiębiorstwa państwowego

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 września 1981 roku o przedsiębiorstwach państwowych, przedsiębiorstwo państwowe to samodzielny, samorządny i samofinansujący się przedsiębiorca posiadający osobowość prawną, utworzony jako przedsiębiorstwo działające na zasadach ogólnych lub przedsiębiorstwo użyteczności publicznej – mające na celu bieżące i nieprzerwane zaspakajanie potrzeb ludności.

 

Organami przedsiębiorstwa państwowego są: dyrektor przedsiębiorstwa, ogólne zebranie pracowników, rada pracownicza, których kompetencje określone są w ustawie o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego. Ta ustawa z kolei wprowadza rozróżnienie stwierdzając, iż organami samorządu załogi są:

1)      ogólne zebranie pracowników przedsiębiorstwa, ogólne zebranie pracowników poszczególnych zakładów oraz innych jednostek organizacyjnych wchodzących w skład przedsiębiorstwa,

2)      rada pracownicza przedsiębiorstwa,

3)      rada pracownicza zakładu w przedsiębiorstwie wielozakładowym.

 

Co do zasady działalność w tych organach ma charakter społeczny, a ich członkowie odpowiedzialni są wobec załogi.

 

Ogólne zebranie pracowników jest bezpośrednią formą uczestniczenia przez pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Jeśli liczba zatrudnionych przekracza 300 osób, wówczas funkcje ogólnego zebrania pracowników przejmuje zebranie delegatów, wybieranych przez pracowników w wyborach.

Ogólne zebranie pracowników ma prawo wyrażania opinii we wszystkich sprawach dotyczących przedsiębiorstwa, a jego posiedzenia odbywają co najmniej dwa razy w roku. Uchwały są podejmowane zwykłą większością głosów. Przynajmniej raz w roku

Ogólne zebranie pracowników przedsiębiorstwa:

1)      uchwala na wniosek dyrektora statut przedsiębiorstwa,

2)      podejmuje uchwały w sprawie podziału zysku przeznaczonego dla załogi,

3)      dokonuje rocznej oceny działalności rady pracowniczej przedsiębiorstwa oraz dyrektora przedsiębiorstwa,

4)      uchwala wieloletnie plany przedsiębiorstwa,

5)      uchwala na wniosek rady pracowniczej przedsiębiorstwa statut samorządu załogi przedsiębiorstwa.

 

Drugim organem pracowniczym jest rada pracownicza (Ważne: rada pracownicza nie jest organem tożsamym z radą pracowników, o której mowa w ustawie z dnia 7 kwietnia br. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji), składająca się z 15 osób – pracowników z co najmniej 2-letnim stażem pracy.

Rada pracownicza posiada kompetencje stanowiące, opiniodawcze i kontrolne.

Do kompetencji stanowiących rady pracowniczej należy:

1)      uchwalenie oraz zmiana planu rocznego przedsiębiorstwa,

2)      przyjmowanie sprawozdania rocznego oraz zatwierdzenie bilansu,

3)      podejmowanie uchwał w sprawie inwestycji,

4)      wyrażanie zgodny na utworzenie lub przystąpienie do spółki handlowej lub innej struktury organizacyjnej, bądź tez nabycie jej udziałów (akcji), podejmowanie uchwał w sprawie wystąpienia z takiej struktury, żądania jej rozwiązania lub zbycia jej udziałów (akcji),

5)      wyrażanie zgody na oddawanie środków trwałych przedsiębiorstwa osobom prawnym lub fizycznym do korzystania z nich w formie przewidzianej w prawie cywilnym,

6)      podejmowanie uchwał w sprawie łączenia i podziału przedsiębiorstw,

7)      podejmowanie uchwał w sprawie zakładowego budownictwa mieszkaniowego i socjalnego,

8)      podejmowanie uchwał w sprawie zmiany kierunku działalności przedsiębiorstwa,

9)      podejmowanie uchwał w sprawie podziału na fundusze wygospodarowanego dochodu pozostającego w dyspozycji przedsiębiorstwa oraz zasad wykorzystania tych funduszów,

10)  wyrażenie zgody na zbywanie środków trwałych stanowiących przedmiot stałego użytku  przedsiębiorstwa  oraz na dokonanie darowizn

11)  decydowanie  o przystąpieniu przedsiębiorstwa w charakterze członka zbiorowego do organizacji społecznych,

12)  podejmowanie uchwał w sprawie klubów techniki i racjonalizacji,

13)  podejmowanie  uchwał o przeprowadzeniu w przedsiębiorstwie referendum,

14)  wybieranie swego przedstawiciela do rady zrzeszenia przedsiębiorstw.

Ponadto do kompetencji stanowiących rady pracowniczej przedsiębiorstwa należy również podejmowanie uchwał w sprawach powołania i odwołania dyrektora przedsiębiorstwa oraz innych osób wykonujących kierownicze funkcje w przedsiębiorstwie.

 

Rada pracownicza ma prawo wyrażania opinii we wszystkich sprawach dotyczących przedsiębiorstwa oraz jego kierownictwa, a także ma prawo do uzyskiwania informacji i przeprowadzania konsultacji zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji.

Z kolei obowiązek zasięgnięcia opinii rady pracowniczej istnieje, między innymi, w odniesieniu do zmiany aktu o utworzeniu i likwidacji przedsiębiorstwa, komercjalizacji i prywatyzacji bezpośredniej przedsiębiorstwa - z wyjątkiem przypadku, gdy z wnioskiem wystąpił dyrektor przedsiębiorstwa państwowego i rada pracownicza, zawierania przez przedsiębiorstwo porozumień i umów długoterminowych z innymi organizacjami gospodarczymi oraz organami administracji państwowej, wniosków o nadanie orderów i odznaczeń państwowych, decyzji dyrektora o przydziale mieszkań.

Dodatkowo rada pracownicza ma prawo występowania z inicjatywami, wnioskami i uwagami we wszystkich sprawach dotyczących przedsiębiorstwa. Ma też prawo zwracania się do dyrektora przedsiębiorstwa z zapytaniem w sprawach stanu przedsiębiorstwa lub działalności jego organów.

 

Funkcje kontrolne rady pracowniczej dotyczą całokształtu działalności przedsiębiorstwa, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki mieniem. W szczególności kontrola ta obejmuje: zbadanie i ocenę wykonania zadań planowych oraz realizacji zawartych umów i porozumień, analizę sprawozdania rocznego i bilansu, analizę i ocenę okresowych oraz doraźnych sprawozdań dyrektora przedsiębiorstwa, kontrolę wykonania uchwał rady pracowniczej, właściwego wykorzystania zasobów pracy, prawidłowości gospodarki materiałowej i finansowej, ochrony środowiska, a w porozumieniu ze związkami zawodowymi - kontrolę przestrzegania norm pracy oraz dyscypliny pracy i płac.

 

Kończąc tematyką uprawnień organizacji pracowniczych w przedsiębiorstwach państwowych warto zwrócić uwagę, iż członkowie rady pracowniczej objęci są ochrona i pracodawca – bez zgody rady – nie może rozwiązać z nimi stosunku pracy. nie można także dokonać wypowiedzenia zmieniającego, chyba, że rada wyrazi na to zgodę. Członek rady pracowniczej traci ochronę w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji przedsiębiorstwa, natomiast w razie przeprowadzania zwolnień grupowych, członkowi rady nie można wypowiedzieć stosunku pracy, a najwyżej – wręczyć wypowiedzenie zmieniające. Ochrona trwa 2 lata kadencji oraz dodatkowo rok po jej zakończeniu.