Ustawa o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (część I)

Katarzyna Wronka

 

W Parlamencie trwają prace nad przygotowaniem ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji. W poniższym artykule spróbuję przybliżyć jej treść, chociaż proces legislacyjny jest w toku i niektóre zapisy mogą jeszcze ulec zmianie.

Ustawa, jak wskazuje jej nazwa, ma określać warunki informowania pracowników i przeprowadzania z nimi konsultacji oraz wyboru rad pracowników. Jej przepisy stosować się będzie do pracodawców wykonujących działalność gospodarczą, którzy zatrudniają co najmniej 50 pracowników – w sensie osobowym, nie zaś w przeliczeniu na etaty. Przepisów ustawy nie będzie stosować się do przedsiębiorstw, gdzie powoływane są z mocy ustawy rady zakładowe, a więc w przedsiębiorstwach państwowych, w których tworzony jest samorząd załogi przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwach mieszanych zatrudniających co najmniej 50 pracowników, pracowników instytucji filmowych.

 

Rady pracowników składać się będą (co do zasady) z odpowiednio 3, 5 lub 7 osób i tak: u pracodawcy zatrudniającego od 50 do 250 pracowników, radę tworzyć będzie 3 pracowników, u pracodawcy zatrudniającego od 251 do 500 pracowników będzie to 5 pracowników, a u pracodawcy zatrudniającego powyżej 500 pracowników radę pracowników tworzyć będzie 7 osób.

Warto zwrócić uwagę na uprawnienia organizacji związkowych, gdyż każda z nich (o ile ma status organizacji reprezentatywnej rozumieniu art. 241 ^25a Kodeksu pracy) będzie miała prawo wyboru nie mniej niż jednego członka rady pracowników. Natomiast, jeżeli liczba organizacji związkowych będzie większa niż przewidziana prawem liczba osób tworzących radę pracowników, wówczas każdej z tych organizacji będzie przysługiwało prawo wyboru jednego członka rady. Wpływ organizacji związkowych na tworzenie rad będzie znaczny, gdyż jeżeli u pracodawcy będzie działać jedna organizacja jej zarząd wybierać będzie członków rady pracowników, a następnie powiadomi o tym pracodawcę. Z kolei, jeśli organizacji będzie kilka, wówczas wspólnie wybierają one radę i powiadamiają o tym pracodawcę. Szczegółowe zasady powoływania i funkcjonowania rady zostaną określone w drodze porozumienia przez działające u pracodawcy związki zawodowe. Organizacje związkowe będą zobowiązane powołać radę w ciągu 30 dni (od daty rozpoczęcia negocjacji).

 

Jeśli u pracodawcy nie będzie w ogóle związków zawodowych, wówczas rady pracowników będą wybierane przez samych pracowników. Przepisy ustawy wskazują, iż u pracodawcy zatrudniającego do 100 pracowników, rady będą wybierane (przez pracowników) spośród kandydatów zgłoszonych na piśmie przez grupę co najmniej 10 pracowników, a u pracodawcy zatrudniającego powyżej 100 pracowników, rady będą wybierane spośród kandydatów zgłoszonych na piśmie przez grupę co najmniej 20 pracowników. W takiej sytuacji to pracodawca będzie organizował wybory członków rady pracowników, na pisemny wniosek co najmniej 10% pracowników. Powiadomienie o przeprowadzeniu wyborów powinno nastąpić w formie przyjętej u pracodawcy na 30 dni przed dniem wyborów. Natomiast termin zgłoszenia kandydatów będzie wynosił 21 dni. Przepisy ustawy określają również komu będzie przysługiwało czynne i bierne prawo wyborcze. I tak,. Czynne prawo wyborcze będzie miał każdy pracownik, z wyjątkiem pracowników młodocianych. Natomiast bierne prawo wyborcze będzie przysługiwać pracownikowi, który przepracował rok u pracodawcy, chyba, że pracodawca działa krócej. Wyliczenie negatywne wskazujące pracowników, którym nie będzie przysługiwało bierne prawo wyborcze obejmuje: pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy, ich zastępców, pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy, głównych księgowych, radców prawnych oraz pracowników młodocianych.

 

Po wyborze i ukonstytuowaniu się rady pracowników, będzie ona ustalała z pracodawcą tryb i zasady przekazywania jej informacji i przeprowadzania konsultacji, a także: tryb rozstrzygania kwestii spornych, zasady ponoszenia kosztów związanych z wyborem i działalnością rady oraz zasady ponoszenia kosztów związanych z wykonywaniem niezbędnych ekspertyz.

Ponadto rada będzie mogła ustalić z pracodawcą inne, dodatkowe zasady jej składu oraz funkcjonowania, w tym: inną liczbę członków rady, niż określona przepisami ustawy; zasady pokrywania kosztów związanych z pomocą osób posiadających specjalistyczną wiedzę, z której rada pracowników będzie korzystać; zasady zwalniania od pracy członków rady pracowników (w zależności od liczebności zatrudnionych pracowników). Należy zwrócić uwagę, że koszty funkcjonowania rady pracowników będą ponosić odpowiednio organizacje związkowe (jeśli one wybierają radę) lub pracodawca (jeżeli nie działają u niego związki zawodowe i rada jest wybierana bezpośrednio przez pracowników).

 

Kadencja członków rady będzie trwać 4 lata. Nieco inne (niż w ustawie o związkach zawodowych) będą zasady objęcia członków rady ochroną, gdyż okres ochronny będzie trwał tylko przez okres kadencji.

Pierwsze zebranie członków rady będzie zwoływane przez pracodawcę w ciągu 30 dni od dnia wyboru. Rada wybierze spośród swojego grona przewodniczącego oraz ustali swój regulamin. Przepisy ustawy przewidują, iż będzie ona działać aż do dnia pierwszego posiedzenia nowo wybranej rady. Członkostwo w radzie pracowników powoływanej w zakładzie pracy, gdzie nie działają związki zawodowe ustaje w razie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, zrzeczenia się funkcji, albo na skutek złożenia wniosku w tej kwestii podpisanego przez co najmniej 50% pracowników (z minimum 6-ciomiesięcznym stażem pracy). Wówczas należy przeprowadzić wybory uzupełniające. Z kolei, członkostwo w radzie powoływanej przez organizację związkową może ustać na skutek rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, zrzeczenia się funkcji, albo odwołania przez organizację związkową. Wówczas organizacja związkowa będzie zobowiązana do wybrania nowych członków rady pracowników. (cdn)