Dodatki do
wynagrodzenia
Katarzyna Wronka
Wynagrodzenie dodatkowe bardzo często stanowi istotny
element zarobków pracownika. Prawo do dodatków do wynagrodzenia jest jednak
uzależnione od spełnienia określonych prawem, lub przepisami wewnętrznymi
przesłanek. Mogą to być indywidualne właściwości lub warunki wykonywania pracy,
lub też kwalifikacje posiadane przez pracownika, które uprawniają do niektórych
dodatków (np. dodatek funkcyjny).
Dodatki do wynagrodzenia mogą mieć charakter stały lub
okresowy. Może się też tak zdarzyć, że dodatek będzie miał charakter
jednorazowy lub wypłacany będzie w nieregularnych odstępach czasu. Zawsze
trzeba zwracać uwagę na przepisy, jakie w tym względzie istnieją w zakładzie
pracy.
Wśród dodatków, jakie pracownik może otrzymywać do
wynagrodzenia zasadniczego wymienia się głównie:
- dodatek funkcyjny,
- dodatek za wysługę lat (tzw. stażowe),
- dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych,
- dodatek za pracę w godzinach nocnych,
- dodatek za pracę w warunkach szkodliwych,
- dodatek specjalny,
- dodatek wyrównawczy.
Dodatek funkcyjny otrzymują pracownicy w związku z zajmowaną
przez nich funkcją kierowniczą – stąd też przysługuje on osobom zatrudnionym na
stanowiskach kierowniczych i dyrektorskich, kiedy praca związana jest z
zarządzaniem i kierowaniem zespołem osób. Dodatek ten ma charakter stały i
okresowy, a jego wysokość zależy od zasad wynagradzania poszczególnych
kategorii pracowników, w zależności od ich zaszeregowania w tabeli płac.
Dodatek za wysługę lat (tzw. stażowe) przysługuje
pracownikom po przepracowaniu pewnego okresu czasu. O tym, czy dodatek ten
przysługuje pracownikom za dni, kiedy są w pracy czy również za czas pobierania
wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku z ZUS decydują umowa o pracę lub
regulamin wynagradzania obowiązujący u pracodawcy. Jeżeli przepisy wewnętrzne
nie stanowią inaczej, dodatek stażowy przysługuje w wysokości 5% po 5 latach
pracy i wzrasta o 1% za każdy rok pracy, aż do osiągnięcia 20% miesięcznego
wynagrodzenia zasadniczego po 20 (i więcej) latach pracy
Z kolei dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych
przysługuje pracownikom tylko za czas wykonywania pracy ponad obowiązujące
normy ustalone przepisami Kodeksu pracy. Przepisy stanowią, iż za pracę w
godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 100%
wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w
niedzielę lub święto, niebędące dla pracownika dniami
pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, a także za pracę w
godzinach nadliczbowych przypadających w dniu wolnym od pracy, udzielonym
pracownikowi w zamian za pracę w święto, będące dla pracownika dniem pracy
zgodnie z obowiązującym rozkładem czasu pracy. Natomiast dodatek za pracę w
godzinach nadliczbowych przypadających w dni powszednie oraz w niedziele i
święta będące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym rozkładem
czasu pracy wynosi 50% wynagrodzenia. Podstawą wyliczenia wysokości dodatku za
pracę w godzinach nadliczbowych jest wynagrodzenie pracownika wynikające z jego
osobistego zaszeregowania określone stawką miesięczną lub godzinową. Jeśli
natomiast u pracodawcy obowiązuje system akordowy lub prowizyjny – wówczas
podstawą do wyliczenia dodatku jest 60% tegoż wynagrodzenia.
Dodatek za pracę w godzinach nocnych przysługuje
pracownikom, którzy – pracują 8 godzin, z czego – co najmniej 3 godziny na dobę
w porze nocnej (pomiędzy godzinami 21-ą, a 7-ą rano) lub
jeżeli co najmniej ¼ czasu pracy w okresie rozliczeniowym
przypada na porę nocną. Dodatek za pracę w nocy może mieć charakter stały,
okresowy lub też nieregularny. Dodatek za każdą godzinę pracy w nocy wynosi 20%
stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia.
Dodatek za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia,
szczególnie uciążliwych lub niebezpiecznych przysługuje pracownikowi, który
narażony jest na działanie czynników szkodliwych, które w dłuższym czasie mogą
spowodować obniżenie jego sprawności fizycznej i psychicznej lub spowodować
zmianę w stanie zdrowia, skutkującą chorobą zawodową. Dodatek za pracę w
warunkach szkodliwych dla zdrowia może być wypłacany bądź okresowo, bądź
nieregularnie – w zależności od okoliczności pracy i istnienia powyższych
przesłanek. Dodatek jest przyznawany za każdą godzinę pracy przepracowaną w
warunkach uznawanych za szkodliwe, z tym, że pracodawca powinien określić
liczbę godzin, jaką pracownik musi przepracować w warunkach szkodliwych, aby
nabył prawo do tego dodatku.
Natomiast dodatek specjalny przysługuje pracownikom z tytułu
trudnych warunków pracy lub z tytułu wykonywania dodatkowych zadań. Dodatek ten
ma zazwyczaj charakter okresowy, a jego wysokość i zasady wypłacania określa
system wynagradzania poszczególnych kategorii pracowników.
Dodatek wyrównawczy przysługuje w ściśle określonych
przepisami prawa przypadkach. Pracodawca ma obowiązek wypłacać go kobiecie w
ciąży lub matce karmiącej dziecko piersią, jeżeli ze względu na stopień
narażenia pracownicy na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne, jest
obowiązany przenieść ją do innej, gorzej płatnej pracy. W takim wypadku dodatek
przysługuje do końca ciąży i/lub okresu karmienia. Dodatek wyrównawczy
przysługuje także pracownikowi, którego przeniesiono do innej, niżej płatnej
pracy, jeżeli przeniesienie nastąpiło po stwierdzeniu u pracownika objawów
choroby zawodowej. W takiej sytuacji dodatek wypłacany jest przez okres 6
miesięcy. Dodatek ten należy się także wybranym grupom pracowników, przy
zaistnieniu określonych przesłanek wynikających z ustawy o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących
pracowników. Dodatek wyrównawczy przysługuje także pracownikom, którzy z uwagi
na terminy wypłat niektórych składników wynagrodzenia lub rozkład czasu pracy
otrzymują wynagrodzenie niższe niż określone ustawowo minimalne wynagrodzenia.
Oprócz regulacji powszechnie obowiązujących, należy zwrócić
uwagę, jakie przepisy płacowe obowiązują w zakładzie pracy, wprowadzone
przepisami wewnętrznymi. Pracodawca nie może sam, dobrowolnie ustalać, kto i w
jakiej wysokości może otrzymać dodatek do wynagrodzenia. Pracodawca w ten
sposób może nagradzać pracowników premiami regulaminowymi, ale nie dodatkami.
Dodatki (ich wysokość, krąg osób uprawnionych) muszą wynikać z przepisów
płacowych.
Powrót do strony: Tygodnik Solidarność Świętokrzyska