Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych – przeznaczenie środków

Katarzyna Wronka

 

 

Zasady tworzenia i gospodarowania środkami zgromadzonymi na zakładowym funduszu świadczeń socjalnych były już nie raz przedmiotem wypowiedzi ekspertów biura prawnego. W poniższym artykule pragnę omówić wykorzystanie zgromadzonych na funduszu środków.

 

Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych z dnia 4 marca 1994 roku zaznacza, na jakie cele środki funduszu mogą być przeznaczane, a jest to działalność socjalna. Ustawa wskazuje na ogólne zasady w tej kwestii, natomiast pracodawcy w porozumieniu ze związkami zawodowymi ustalają szczegółowe zasady podziału środków. Natomiast, jeżeli u pracodawcy nie działają związki zawodowe szczegółowe zasady podziału środków zgromadzonych na funduszu ustala on z przedstawicielem pracowników.

 

Środki zgromadzone na zakładowym funduszu świadczeń socjalnych mogą być przeznaczone na:

1) pomoc finansową i rzeczową dla pracowników i ich rodzin, która wyrażać się może w formie zapomóg, paczek żywnościowych, albo odzieżowych, bonów żywnościowych dla osób znajdujących się z szczególnie trudnej sytuacji życiowej bądź dotkniętych wypadkami losowymi,

2) dopłaty do wypoczynku letniego i zimowego dzieci i młodzieży,

3) dopłaty do wypoczynku urlopowego, zarówno w formie zorganizowanej, jak też organizowanego przez pracownika we własnym zakresie,

4) dopłaty do leczenia, między innymi na pobyty w sanatoriach, czy na wczasach profilaktyczno-leczniczych,

5) dopłaty do wycieczek turystycznych krajowych, organizowanych bądź przez zakład pracy, bądź przez inne instytucje – np. wykupione przez pracownika w biurze turystycznym,

6) działalność kulturalno-oświatową i sportową oraz rekreacyjną, np. dopłaty do zakupionych przez pracodawcę biletów do kina, teatru, opery, czy na imprezy sportowe,

7) pomoc na cele mieszkaniowe.

 

Istnieje jednak znaczny zakres wydatków, które nie mogą być pokryte ze środków zgromadzonych na funduszu. Są to między innymi wydatki związane z inwestycjami socjalnymi, kosztami prowadzenia przyzakładowego żywienia zbiorowego (chodzi tu o zakładowe stołówki, czy bary), kosztami utrzymania przyzakładowej służby zdrowia, profilaktycznymi szczepieniami ochronnymi, które finansuje pracownikom pracodawca, kosztami dojazdów do pracy, wydatkami związanymi bezpośrednio z obchodami jubileuszy zakładowych, świąt branżowych, lub kościelnych, szkoleniami i innymi wydatkami związanymi z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych pracowników.

 

 

Orzeczenia Sądu Najwyższego dotyczące prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

 

Sąd Najwyższy wypowiadał się w kwestii zasad gospodarowania środkami zgromadzonymi na zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Poniżej przytaczamy wybrane orzeczenia Sądu:

 

1) Pracodawca, który narusza art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych przez wydatkowanie środków z tego funduszu bez zachowania kryterium socjalnego, nie może powoływać się na klauzule generalne określone w art. 8 k.p.(…)

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25.08.2004r. I PK 22/03 OSNP 2005/6/80

 

2) Pracodawca administrujący środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie może ich wydatkować niezgodnie z regulaminem zakładowej działalności socjalnej, którego postanowienia nie mogą być sprzeczne z zasadą przyznawania świadczeń według kryterium socjalnego, to jest uzależniającego przyznawanie ulgowych usług i świadczeń wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.08.2001r. I PKN 579/00  OSNP 2003/14/331

 

3) Sprzeczne z prawem rozwiązanie umowy o pracę nie uzasadnia natychmiastowej wymagalności pożyczki udzielnej z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, chociażby regulamin zakładowy określał taką wymagalność na skutek wypowiedzenia umowy przez pracodawcę.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.04.2001r. I PKN 359/00  OSNP 2003/3/60

 

4) Warunkiem obowiązywania regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych jest jego uzgodnienie ze wszystkimi organizacjami związkowymi działającymi w zakładzie pracy (art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (…)).

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.05.1999r. I PKN 664/98  OSNP 2000/14/540

 

5) Dysponowanie przez pracodawcę środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, bez uzgodnienia z zakładowymi organizacjami związkowymi, uprawnia te organizacje do żądania przekazania przez pracodawcę na rzecz funduszu rozdysponowanych kwot (art. 8 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (…)).

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.11.1997r. I PKN 373/97  OSNP 1998/17/507